Գաստրին

Գաստրին
Տեսակ	սպիտակուց
Բնորոշիչներ

Գաստրին, ստամոքսի G և ենթաստամքսային գեղձի D-բջիջների կողմից արտադրվող հորմոն։ Հանդիսանում է մարսողական գլխավոր հորմոններից մեկը։ Գաստրինի համար պատասխանատու գենը գտնվում է 17-րդ քրոմոսոմի երկար ճյուղում^[1]։ Գաստրինի առկայության մասին առաջին անգամ ենթադրվել է բրիտանացի ֆիզիոլոգ Ջոն Սիդնեյ Էդկինսի կողմից 1905 թվականին^[2]^[3], իսկ առաջին անգամ աջատվել է 1964 թվականին Լիվերպուլի համալսարանում Ռոդերիկ Ալֆրեդ Գրեգորիի կողմից^[4]։ Այդ թվականին բացահայտվեց նաև նրա կառուցվածքը^[5]։

Քիմիական կառուցվածք և ընկալիչներ խմբագրել

Տարբերում են մեծ գաստրին (կամ գաստրին-34), փոքր գաստրին (գաստրին-17) և մինի գաստին (գաստրին-14), որոնք համապատասխանաբար բաղկացած են 34, 17 և 14 ամինաթթուներից։ Քիմիական կառուցվածքով բոլոր գաստրինները նման են իրար։ Հորմոնի ակտիվ կենտրոնը, որը միանում է գաստրինային ընկալիչներին, բաղկացած է 5 ամինաթթուներից։ Գաստրին-34-ը հիմնականում արտադրվում է ենթաստամոքսային գեղձում, իսկ գաստրին-17-ն ու գաստրին-14-ը՝ հիմնականում ստամոքսում։

Գաստրինային ընկալիչները մետաբոտրոպ տիպի են, որոնց ակտիվացման դեպքում բարձրանում է ներբջջային ադենիլատցիկլազի քանակությունը։ Այս հանգամանքը ստամոքսի վերադիր բջիջներիում խթանում է աղաթթվի արտադրությունը։

Ֆիզիոլոգիական նշանակություն խմբագրել

խթանում է ստամոքսահյութի, հատկապես՝ աղաթթվի արտազատումը,
մասամբ խթանում է նաև պեպսինի և լորձի արտազատումը ստամոքսում,
թուլացնում է ստամոքսի դատարկումը, դրանով նպաստելով մարսողության երկարացմանը ստամոքսում,
խթանում է E պրոստագլանդինի արտազատումը ստամոքսի լորձաթաղանթի կողմից, որն առաջացնում է ստամոքսի անոթների լայնացում, դրանց արյունամատակարարման ուժեղացում, ստամոքսի լորձաթաղանթի ֆիզիոլոգիական այտուց, լեյկոցիտների գաղթ դեպի լորձաթաղանթ (լեյկոցիտներն իրենց կողմից արտադրված ֆերմենտների և ֆագոցիտոզի միջոցով մասնակցում են մարսողությանը),
խթանում է սեկրետինի, խոլեցիստոկինին-պանկրեոզիմինի, սոմատոստատինի հյութազատությունը և նպաստում սննդանյութերի աղիքային մարսողությանը։

Կարգավորումը խմբագրել

Թափառող նյարդով ստամոքսի խթանման դեպքում գաստրինի սինթեզը մեծանում է։ Ինսուլինը, ացետիլխոլինը, հիստամինը, գերկալցիումեմիան^[6], արյան մեջ ազատ ամինաթթուների առկայությունը նույնպես խթանում են այս հորմոնի արտազատումը։ Դրանց հակառակ, ստամոքսում աղաթթվի, E պրոստագլանդինի բարձր պարունակությունը, ինչպես նաև սոմատոստատինը, ներսածին մորֆինանման նյութերը՝ էնդորֆիններն ու էնկեֆալինները թուլացնում են գաստրինի արտազատումը։ Գաստրինի հյութազատությունը թուլացնում են նաև խոլեցիստոկինինը և սեկրետինը, որի ֆիզիոլոգիական նշանակությունն այն է, որ մարսողության աղիքային փուլում նվազի ստամոքսահյութի արտադրումը^[7]^[8]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Lund T, Geurts van Kessel AH, Haun S, Dixon JE (1986). «The genes for human gastrin and cholecystokinin are located on different chromosomes». Hum. Genet. 73 (1): 77–80. doi:10.1007/BF00292669. PMID 3011648.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ Edkins JS (1906 թ․ մարտի 13). «The chemical mechanism of gastric secretion». J. Physiol. (Lond.). 34 (1–2): 133–44. PMC 1465807. PMID 16992839.
↑ Modlin IM, Kidd M, Marks IN, Tang LH (1997). «The pivotal role of John S. Edkins in the discovery of gastrin». World J Surg. 21 (2): 226–34. doi:10.1007/s002689900221. PMID 8995084.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ doi:10.1136/gut.5.2.103
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
↑ doi:10.1038/204931a0
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
↑ Feng, Jianying (2010). «Calcium-sensing receptor is a physiologic multimodal chemosensor regulating gastric G-cell growth and gastrin secretion». PNAS. 107 (41): 17791–17796. doi:10.1073/pnas.1009078107.
↑ Holst, J; Orskov C; Seier-Poulsen S. (1992). «Somatostatin is an essential paracrine link in acid inhibition of gastrin secretion». Digestion. 51 (2): 95–102. doi:10.1159/000200882. PMID 1354190.
↑ Leonard, Johnson (June 1983). «Effects of Somatostatin and Acid on Inhibition of Gastrin Release in Newborn Rats». Endocrinology. 114 (3): 743–746. doi:10.1210/endo-114-3-743. PMID 6141932. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 6-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 695)։

[1] Lund T, Geurts van Kessel AH, Haun S, Dixon JE (1986). «The genes for human gastrin and cholecystokinin are located on different chromosomes». Hum. Genet. 73 (1): 77–80. doi:10.1007/BF00292669. PMID 3011648.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[2] Edkins JS (1906 թ․ մարտի 13). «The chemical mechanism of gastric secretion». J. Physiol. (Lond.). 34 (1–2): 133–44. PMC 1465807. PMID 16992839.

[3] Modlin IM, Kidd M, Marks IN, Tang LH (1997). «The pivotal role of John S. Edkins in the discovery of gastrin». World J Surg. 21 (2): 226–34. doi:10.1007/s002689900221. PMID 8995084.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[4] :10.1136/gut.5.2.103
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand

[5] :10.1038/204931a0
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand

[6] Feng, Jianying (2010). «Calcium-sensing receptor is a physiologic multimodal chemosensor regulating gastric G-cell growth and gastrin secretion». PNAS. 107 (41): 17791–17796. doi:10.1073/pnas.1009078107.

[7] Holst, J; Orskov C; Seier-Poulsen S. (1992). «Somatostatin is an essential paracrine link in acid inhibition of gastrin secretion». Digestion. 51 (2): 95–102. doi:10.1159/000200882. PMID 1354190.

[8] Leonard, Johnson (June 1983). «Effects of Somatostatin and Acid on Inhibition of Gastrin Release in Newborn Rats». Endocrinology. 114 (3): 743–746. doi:10.1210/endo-114-3-743. PMID 6141932. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 6-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]