Վիքիպեդիա

Բրատսկ (քաղաք)

Քաղաք Ռուսաստանի Իրկուտսկի շրջանում

Բրատսկ (ռուս.՝ Братск), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության Իրկուտսկի մարզում, գտնվում է Անգարա գետի մոտ, Բրատսկի ջրամբարից ոչ հեռու։

Բրատսկ
Տեսակքաղաք
Երկիր Ռուսաստան[1]
ՎարչատարածքԲրատսկ քաղաքի մունիցիպալ կազմավորում[1]
ԲԾՄ450 մետր և 443 մետր
Մակերես428 կմ²
Ձևավորում1955
Անվանված էԵղբայրներ և Բուրյաթներ
Քարտեզ
Քարտեզ

Ստուգաբանություն խմբագրել

Քաղաքի անունն առաջին հայացքից հնչում է ռուսական «եղբայր» («брат», բրատ) նշանակությամբ, սակայն իրականում այն գալիս է Բուրյաթների հին անունից՝ «եղբայրական մարդիկ» (ռուս.՝ братские люди, բրատսկիե լյուդի) նշանակությամբ։

Պատմություն խմբագրել

Առաջին եվրոպացիները այստեղ են ժամանել 1623 թվականին՝ տեղական բուրյաթ բնակչությունից հարկեր հավաքելու նպատակով։ Մշտական ​​բնակության հաստատումն սկսվել է 1631 թվականին Օկա և Անգարա գետերի միախառնման վայրում օստրոգի (բերդաքաղաք) կառուցմամբ[2]։ 17-րդ դարի ամրոցից մի քանի փայտե աշտարակներ այժմ ցուցադրվում են Մոսկվայի Կոլոմենսկոյե թանգարան-արգելոցում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Սիբիրում արդյունաբերական ակտիվությունն աճել է, երբ խորհրդային արդյունաբերությունը տեղափոխվել է Ուրալյան լեռներից արևելք գտնվող երկրներ։ Պատերազմի ավարտից հետո զարգացումը դանդաղել է, քանի որ ռեսուրսներ են պահանջվել Ռուսաստանի եվրոպական հատվածը վերականգնելու համար։

1947 թվականին Բրատսկի մերձակայքում կառուցվել է Գուլագ Անգարա աշխատանքային ճամբարը, այստեղ տեղավորել են շուրջ 44000 բանտարկյալի Թայշեթից դեպի Ուստ-Կուտ Բրատսկով անցնող (ներկայիս Բայկալ-Ամուրյան երկաթուղային մայրուղու արևմտյան հատված) երկաթուղու կառուցման համար[3]։

Քաղաքի արագ զարգացումը սկսվել է 1952 թվականին Անգարա գետի ամբարտակի և հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման մասին հայտարարությամբ։ 4500 մեգավատանոց Բրատսկի հիդրոէլեկտրակայանը կառուցվել է 1954-1966 թվականներին՝ քաղաք բերելով բազմաթիվ աշխատողների։

Քաղաքի արդյունաբերական զարգացումները կապված են ալյումինի ձուլարանի և ցելյուլոզային գործարանի հետ։

Քաղաքի կարգավիճակ Բրատսկին շնորհվել է 1955 թվականին[4]։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Կլիմա խմբագրել

Բրատսկն ունի մերձարկտիկական կլիմա (ըստ Կյոպպենի կլիմաների դասակարգման Dfc): Ձմեռները շատ ցուրտ և երկար են, հունվարին -23,4 °C (-10,1 °F) - -15,7 °C (3,7 °F) միջին ջերմաստիճանով, ամռանը միջին կամ միջին տաք +13.3 °C (55.9 °F) ջերմաստիճաններում))։ Հուլիսին +23,8 °C (74,8 °F): Տեղումները միջին քանակի են, ամռանը դրանք շատ ավելին են, քան մյուս եղանակներին։

Բրատսկի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 3.8
(38.8) 		7.4
(45.3) 		14.9
(58.8) 		22.8
(73) 		34.2
(93.6) 		36.1
(97) 		35.2
(95.4) 		32.5
(90.5) 		27.5
(81.5) 		23.2
(73.8) 		12.0
(53.6) 		6.6
(43.9) 		36.1
(97)
Միջին բարձր °C (°F) −15.7
(3.7) 		−11.3
(11.7) 		−2.8
(27) 		5.3
(41.5) 		14.0
(57.2) 		20.2
(68.4) 		23.8
(74.8) 		20.9
(69.6) 		13.2
(55.8) 		4.3
(39.7) 		−5.4
(22.3) 		−12.9
(8.8) 		4.47
(40.04)
Միջին օրական °C (°F) −19.6
(−3.3) 		−16.3
(2.7) 		−8.5
(16.7) 		0.3
(32.5) 		8.2
(46.8) 		14.6
(58.3) 		18.6
(65.5) 		15.9
(60.6) 		8.9
(48) 		1.0
(33.8) 		−8.8
(16.2) 		−16.6
(2.1) 		−0.19
(31.66)
Միջին ցածր °C (°F) −23.4
(−10.1) 		−21.2
(−6.2) 		−14.1
(6.6) 		−4.8
(23.4) 		2.4
(36.3) 		8.9
(48) 		13.3
(55.9) 		10.9
(51.6) 		4.5
(40.1) 		−2.4
(27.7) 		−12.1
(10.2) 		−20.2
(−4.4) 		−4.85
(23.26)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −57.6
(−71.7) 		−49.8
(−57.6) 		−44.1
(−47.4) 		−35
(−31) 		−14.1
(6.6) 		−5.4
(22.3) 		−1.4
(29.5) 		−2.8
(27) 		−8.1
(17.4) 		−33.4
(−28.1) 		−46.6
(−51.9) 		−51.2
(−60.2) 		−57.6
(−71.7)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 15.4
(0.606) 		11.6
(0.457) 		12.3
(0.484) 		16.2
(0.638) 		33.5
(1.319) 		50.7
(1.996) 		58.3
(2.295) 		66.4
(2.614) 		39.1
(1.539) 		25.4
(1) 		24.9
(0.98) 		19.1
(0.752) 		372.9
(14.68)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.1 mm) 5.2 3.9 4.2 4.8 7.7 8.3 8.3 9.2 7.7 8.1 8.3 6.7 82.4
% խոնավություն 82.4 81.6 72.1 64.8 63.8 67.7 69.4 75.5 71.5 75.8 81.7 84.2 74.21
Միջին ամսական արևային ժամ 79.1 114.8 192.2 243.0 258.9 264.0 306.9 237.2 153.0 108.5 77.0 52.7 2087,3
Աղբյուր #1: Météo climat stats[5] Météo Climat [6]
Աղբյուր #2: climatebase.ru (humidity and sunshine)[7]

Վարչական և տեղական ինքնակառավարման կարգավիճակ խմբագրել

 
Բրատսկ քաղաք

Բրատսկը համարվում է Բրատսկի շրջանի վարչական կենտրոնը, չնայած այդ շրջանի մաս չէ[8]։ Վարչատարածքային բաժանամամբ Բրատսկ քաղաքը համարվում է առանձին վարչական միավոր, որը կարգավիճակով հավասար է շրջաններին։ Որպես մունիցիպալ բաժին, Բրատսկ քաղաքը ներառված է որպես Բրատսկի քաղաքային շրջան[9]։

Տարածքային բաժանում խմբագրել

Վարչականորեն քաղաքը բաժանված է երեք շրջանի (բնակչությունը ըստ 2010 թվականի մարդահամարի)

  • Պադունսկի (Պադունսկի), 56205 բնակիչ
  • Աջափ (աջափ), 38550 բնակիչ
  • Կենտրոնական (Կենտրոնական), 151564 բնակիչ։

Քաղաքի բնակելի տարածքները, որոնցից մի քանիսը բաժանված են բաց տարածքով, ներառում են՝ Բիկեյը, Չեկանովսկին, Էներգետիկը, Գիդրոստրոյտելը, Օսինովկան, Պադունը, Պորոժսկի, Սոսնովին, Ստենիխան, Սուխոյը, Կենտրոնականը, Հարավային Պադունը։

Աղտոտվածություն խմբագրել

Բրատսկն ընդգրկվել է Դարբինների ինստիտուտի աշխարհի ամենաաղտոտված երեսուն վայրերի «Կեղտոտ երեսուն» (Dirty Thirty, Դրթի թրթի) ցուցակում[10]։

Մինչ վերջերս Բրատսկի ջրամբարը, որն ամենամեծն էր աշխարհում, խմելու ջրի աղբյուր էր հարակից շատ քաղաքների համար։ 1998 թվականին, ջրամբարի հատակին տոննաներով սնդիկ հայտնաբերելուց հետո, տեղադրվել են նախազգուշացումներ, որոնք հորդորում են տեղի բնակիչներին ամեն գնով խուսափել ջրամբարից։ Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանում տնտեսական խնդիրների պատճառով ջրամբարը շարունակում է մնալ ձկների և շատ տեղական բնակիչների համար սննդի աղբյուր։ Ըստ Իրկուտսկի մարզի էկոլոգիայի դաշնային կոմիտեի (FCE) ղեկավար Յուրի Ուդոդովի, այս տարածաշրջանն ունի «մետաղական սնդիկի շրջակա միջավայր արտանետումների ամենաբարձր մակարդակը ամբողջ Սիբիրում»։ Մոտակա Usolye քիմիական գործարանի շրջակայքում սնդիկով աղտոտվածության աստիճանը հավասար է 1992 թվականին սնդիկի ընդհանուր համաշխարհային արտադրության կեսին։

Բրատսկը հայտարարվել է էկոլոգիական աղետի գոտի։ Բրատսկի ալյումինի գործարանն այնքան մեծ չափով էր աղտոտում շրջակայքը, որ 2001 թվականին Չիկանովսկին տարհանվել է՝ առողջության վատթարացման պատճառով[11]։

Քաղաքականություն խմբագրել

2013 թվականի նոյեմբերին քաղաքային խորհուրդը փոփոխություններ է մտցրել կանոնադրության մեջ՝ սահմանելու համար քաղաքապետի ուղղակի ընտրություններ, որոնք չեղյալ էին հայտարարվել 2011 թվականին[12]։

Նշանավոր մարդիկ խմբագրել

  • Եվգենի Բալայկին (ծնվ. 1988 թվականին), ասոցիացիայի ֆուտբոլիստ
  • Ռոման Բուգայով (ծնվ. 1989 թվականին), ասոցիացիայի ֆուտբոլիստ
  • Ֆեդոր Չուդինով (ծնվ. 1987 թվականին) պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ
  • Ալեքսանդր Կասյանով (ծնվ. 1983), բոբսլեյ
  • Վլադիմիր Կրասնով (ծնվ. 1990), թեթև ատլետ
  • Ջեսիկա Լոնգ Պարալիմպիկ ոսկե մեդալակիր
  • Մարինա Պանկովա(1963–2015), վոլեյբոլիստ, օլիմպիական և աշխարհի չեմպիոն
  • Սեմեն Պավլիչենկո (ծնվ. 1991), սահնակային սպորտ
  • Վալենտինա Պոպովա (ծնվ. 1972), ծանրամարտ, աշխարհի և Եվրոպայի չեմպիոն
  • Ալեքսանդրա Ռոդիոնովա (ծնվ. 1984), բոբսալդեր և լյուգեր
  • Ալեքսանդր Զուբկով (ծնվ. 1972), բոբսլեյ։

Տնտեսություն և ենթակառուցվածքներ խմբագրել

 
Բրատսկի պետական համալսարան

Բրատսկին սպասարկում են Բայկալ-Ամուրյան երկաթուղային մայրուղին և Բրատսկի օդանավակայանը։ Անգարայից դեպի Իրկուտսկ գործում է ստորջրյա թևերով նավ (Hydrofoil): Հասարակական տրանսպորտը ներառում է ավտոբուսներ և տրոլեյբուսներ (միայն կենտրոնական տարածքում)։ Քաղաքի տնտեսությունը մեծապես կախված է ծանր արդյունաբերությունից, ներառյալ Ռուսաստանի խոշորագույն ալյումինե ձուլարաններից մեկը, սղոցարանը, քիմիական գործարանը և ածուխով աշխատող էլեկտրակայանը։ Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններն են Բրատսկի պետական համալսարանը և Իրկուտսկի պետական համալսարանի մասնաճյուղը։

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 OKTMO 179/2016 — 2016.
  2. ↑ «Старый Братск 1620 - 1700 г. - Администрация города Братска»։ www.bratsk-city.ru (ռուսերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2022-02-17-ին։ Վերցված է 2020-11-30 
  3. ↑ «gulag»։ www.gulag.memorial.de։ Վերցված է 2020-11-30 
  4. ↑ Goroda Rossii. (Repr. izd ed.)։ Moskva: Drofa։ 2003։ ISBN 5-7107-7399-9։ OCLC 231980002 
  5. ↑ «Moyennes 1981-2010 Russie (Asie)» (ֆրանսերեն)։ Վերցված է 1 November 2019 
  6. ↑ «Météo Climat stats for Bratsk»։ Météo Climat։ Վերցված է 1 November 2019 
  7. ↑ «Bratsk, Russia»։ Climatebase.ru։ Վերցված է January 23, 2013 
  8. ↑ McMahon Thomas (1999)։ «Access to the Law in the Land of Oz»։ SSRN Electronic Journal։ ISSN 1556-5068։ doi:10.2139/ssrn.3373826 
  9. ↑ Zedgenizova I.I. (2018-12-17)։ «Tourism Development Prediction Model For Irkutsk Oblast»։ Cognitive-Crcs։ doi:10.15405/epsbs.2018.12.177 
  10. ↑ McCartor Andrew, May Ira (2011)։ «Addressing a Piece of the Toxic Soviet Legacy»։ Blacksmith Institute Journal of Health and Pollution։ ISSN 2156-9614։ doi:10.5696/jhp.v1i2.24 
  11. ↑ «The Blacksmith Institute»։ web.archive.org։ 2006-10-26։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-26-ին։ Վերցված է 2020-11-30 
  12. ↑ «В Братске вернут прямые выборы мэра»։ irkutsk.sibnovosti.ru։ Վերցված է 2020-11-30 

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 556)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բրատսկ_(քաղաք)&oldid=8753984» էջից