Բութիլեն

Բութիլեն
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	բութիլեն
Այլ անվանումներ	բութեն
Քիմիական բանաձև	C₄H₈
Մոլային զանգված	56,11 գ/մոլ գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	25167-67-3
EINECS համար	246-689-3
ЕС	246-689-3
	Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Բութիլեն, C₄H₈, չհագեցած ածխաջրածին, α-բութիլեն-թմրանյութ, որը գրգռում է վերին շնչառական ուղիները։ Ունի վտանգավորության 4-րդ աստիճան։

Իզոմերներ խմբագրել

C₄H₈ բանաձևն ունեցող իզոմերներից 4ը ալկեններ են, բոլորը՝ ածխաջրածիններ, որոնց մոլեկուլներն ունեն 4 C ատոմ և 1 կրկնակի կապ, բայց ունեն տարբեր քիմիական կառուցվածքներ։

IUPAC անվանում	Քիմիական անվանում	Կառուցվածք	Կմախքային կառուցվածք	Եռաչափ պատկեր
1-Բութեն	α-բութիլեն
2-Բութեն	Ցիս-β-Բութիլեն
2-Բութեն	տրանս-β-բութիլեն
2-մեթիլպրոպեն	Իզոբութիլեն

Ֆիզիկական հատկություններ խմբագրել

Անգույն գազ է, ունի յուրօրինակ հոտ, եռման աստիճանը ՝-6․6 °C։ Բութիլենի և օդի խառնուրդը պայթունավտանգ է։ Գազի խտությունը (0 °C, և 0,1 ՄՊա ճնշում պայմաններում) 2503 կգ/մ³ է։

Ստացում խմբագրել

Սկզբնական շրջանում, բութիլեն ստացել են բութանի մասնիկներից՝ տարատեսակ նավթաքիմիական գործընթացների արդյունքում։ Բութիլենի պարունակությունը նրանցում կազմում է 15-25 տոկոս։ Սակայն բութանի մասնիկներից բութիլենի ստացումը հանգեցրել է դվարությունների, քանի որ բաղադրիչների եռման աստիճանները բավական մոտ են իրար։ Առավել հեշտ եղանակ է, բութիլենի ելային մասի ստացումը բութանի դեհիդրատացումից։ Այս դեպքում տեխնոլոգիական նախագծում ընդգրկում են 2-մեթիլ-պրոպենի և բութադիեն-1-3 խառնուրդից բութիլենի մաքրման համար սարքավորումներ։ Սովորաբար 2-մեթիլ-պրոպենը տարբերակում են ծծմբական թթվի էքստրակցիայով։ Ինչպես նաև, արդյունաբերության մեջ բութիլեն ստանում են բութանոլի կատալիտիկ դեհիդրատացումով, 300—350 °C ջերմության պայմաններում ՝բութանի դեհիդրատացումով, նավթի կրեկինգով և այլ եղանակներով։

Կիրառում խմբագրել

Բութիլենը լայնորեն կիրառվում է բութադիենի, բենզինի, բութանոլի, իզոօկտանի և պոլիիզոբութիլենի սինթեզի համար։ Ինչպես նաև, գազային խառնուրդներում եղած բութիլենը կիրառվում է որպես վառելիք մետաղների կտրման մեջ։ Բութիլեն-1ը գործում է որպես սոմոնոմեր էթիլենի պոլիմերացման ժամանակ։