Բորի օքսիդ

Բորի օքսիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	բորի օքսիդ
Այլ անվանումներ	բորի օքսիդ
Ավանդական անվանում	բորի օքսիդ
Քիմիական բանաձև	B₂O₃
Ռացիոնալ բանաձև	B2O3
Մոլային զանգված	1,2E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	2,46 գ/սմ³ գ/սմ³
Իոնիզացման էներգիա	2,2E−18 ջոուլ և 2,2E−18 ջոուլ կՋ/մոլ
Հալման ջերմաստիճան	842 ℉ և 450 °C °C
Եռման ջերմաստիճան	3380 ℉ °C
Գոլորշու ճնշում	0 Պասկալ
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	2,2 գ/100 մլ
Դասակարգում
CAS համար	1303-86-2
PubChem	518682
EINECS համար	215-125-8
SMILES	B(=O)OB=O
ЕС	215-125-8
RTECS	ED7900000
ChEBI	452485
IDLH	2000 mg/m³
	Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Բորի օքսիդ, քիմիական բանաձևն է B₂O₃, բորաթթվի անհիդրիդն է, բավականին դժվարահալ ապակենման կամ բյուրեղային նյութ է, ունի դառը համ, դիէլեկտրիկ է։ Բորի ապակենման օքսիդը ունի շերտավոր կառուցվածք (շերտերի միջև հեռավորությունը 0.185 նմ)< շերտերում բորի ատոմները դասավորված են հավասարակողմ եռանկյունների ներսում ВО₃ (d В—О=0.145 նմ)^[4]։ Այս ձևափոխությունը գործում է 325-450 °C ջերմաստիճաններում և շատ ամուր է։ Այն ստացվում է օդում բորը մինչև 700 °C տաքացնելիս կամ օրթոբորաթթվի դեհիդրատացումից։ Բյուրեղային В₂О₃-ը, որը ստանում են զգույշ կերպով մետաբորաթթվից (НВО₂) ջուր պոկելով, հանդես է գալիս երկու ձևափոխություններով, հեքսագոնալ և մոնոկլին բյուրեղավանդակներ։ Հեքսագոնալ բյուրեղավանդակը 400 °C և 2200 ՄՊա ճնշման պայմաններում փոխակերպվում է մոնոկլինային ձևի^[5]։

Հատկություններ խմբագրել

Բորի անհիդրիդը հիգրոսկոպիկ միացություն է։ Այն բուռն կերպով լուծվում է ջրում, սկզբում առաջացնելով (НВO₂)_n բանաձևով մետաբորաթթուեր, իսկ հետո վեր է ածվում օրթոբորաթթվի H₃BO₃։ Մանրեցված B₂O₃-ը լուծում է շատ տարրերի օքսիդներ։
B₂O₃-ը հանդիսանում է թթվային անհիդրիդ, սակայն ցուցաբերում է բավականին թույլ երկդիմի հատկություններ^[6]։

${\mathsf {2B_{2}O_{3}+P_{4}O_{10}\rightarrow 4BPO_{4}}}$

Բորի օքսիդը չի վերականգնվում ածխածնով, նույնիսկ մաքսիմալ տաքացման պարագայում, սակայն քայքայվում է, եթե միաժամանակ ռեակցիայի մեջ դրվի մի նյութ, որը կարող է տեղակալել թթվածնի ատոմը (քլոր կամ ազոտ)։

${\mathsf {B_{2}O_{3}+3C+3Cl_{2}\rightarrow 2BCl_{3}+3CO}}$

Բորի օքսիդի և բորի համատեղ 1000 °C շիկացնելիս, առաջացած գոլորշիներում առաջանում են գծային մոլեկուլներ O=B—B=O, որոնք շատ ջերմակայուն են։ Գոլորշիները արագ սառեցնելիս 300 °C-ից ցածր, կարելի է ստանալ սպիտակ պինդ պոլիմեր (B₂O₂)_n, որը խիստ ռեակցիոնունակ է։ 60 հազար մթնոլորտ ճնշման և 1500 °C ջերմաստիճանում բորի օքսիդը փոխազդում է բորի հետ։

${\mathsf {B_{2}O_{3}+4B\rightarrow 3B_{2}O}}$
Բորի այս ցածրագույն օքսիդը գրաֆիտի նման ունի շերտավոր կառուցվածք։

Ստացում խմբագրել

Կարելի է ստանալ բորը թթվածնի մթնոլորտում կամ օդում տաքացնելիս։

${\mathsf {4B+3O_{2}\rightarrow 2B_{2}O_{3},}}$

Կարելի է ստանալ բորաթթվի քայքայումից։

${\mathsf {2H_{3}BO_{3}\rightarrow B_{2}O_{3}+3H_{2}O.}}$

Կիրառություն խմբագրել

Օգտագործվում է բորաթթվի եթերներում։

Գրականություն խմբագրել

Карапетьянц, Михаил Христофорович|Карапетьянц М. Х. Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. М.: Химия 1994
Реми Г. «Курс неорганической химии» М.: Иностранная литература, 1963

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Boric oxide
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0060.html
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
↑ Aziz, M. J.; Nygren, E.; Hays, J. F.; Turnbull, D. (1985). «Crystal Growth Kinetics of Boron Oxide Under Pressure». Journal of Applied Physics. 57 (6): 2233. doi:10.1063/1.334368.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ Effenberger, H.; Lengauer, C. L.; Parthé, E. (2001). «Trigonal B₂O₃ with Higher Space-Group Symmetry: Results of a Reevaluation». Monatshefte für Chemie. 132 (12): 1515–1517. doi:10.1007/s007060170008.
↑ Strong, S. L.; Wells, A. F.; Kaplow, R. (1971). «On the crystal structure of B₂O₃». Acta Crystallographica B. 27 (8): 1662–1663. doi:10.1107/S0567740871004515.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բորի օքսիդ» հոդվածին։

[_6d54e90fd16b4905-1] 1,0 ^1,1 Boric oxide

[_308b2feeaf08f863-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0060.html

[_6c7a0c00002e3c70-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5

[4] Aziz, M. J.; Nygren, E.; Hays, J. F.; Turnbull, D. (1985). «Crystal Growth Kinetics of Boron Oxide Under Pressure». Journal of Applied Physics. 57 (6): 2233. doi:10.1063/1.334368.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[5] Effenberger, H.; Lengauer, C. L.; Parthé, E. (2001). «Trigonal B₂O₃ with Higher Space-Group Symmetry: Results of a Reevaluation». Monatshefte für Chemie. 132 (12): 1515–1517. doi:10.1007/s007060170008.

[6] Strong, S. L.; Wells, A. F.; Kaplow, R. (1971). «On the crystal structure of B₂O₃». Acta Crystallographica B. 27 (8): 1662–1663. doi:10.1107/S0567740871004515.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]