Բողոքի ակցիաներ ընդդեմ Կոսովոյի անկախության (2008)
Կոսովոյի անկախության դեմ բողոքի ակցիաները մի քանի օր շարունակ տեղի են ունեցել Սերբիայում 2008 թվականի փետրվարի 17-ին Պրիշտինայում տեղական ժամանակով ժամը 15:00-ին անկախության հռչակումից անմիջապես հետո։ Ցուցարարների գլխավոր թիրախները եղել են ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների դեսպանատները, որոնք ճանաչել են Կոսովոյի անկախությունը Բելգրադում և ՆԱՏՕ-ի բլոկպոստերը Կոսովոյի և Կենտրոնական Սերբիայի սահմանին։
Նախապատմություն խմբագրել
1999 թվականին ՆԱՏՕ-ն միջէթնիկական բախումները դադարեցնելու համար օդային գործողություն էր իրականացրել Հարավսլավիայի դեմ, որը տևել էր 78 օր։ Այն ավարտվել է Կոսովոյի սերբական զորքերի դուրսբերմամբ և ՄԱԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի KFOR զորակազմի ներդրմամբ։ 2006 թվականին Կոսովոյի բնակչության 90 %-ը կազմել են ալբանացիները, իսկ միայն 7 %-ը՝ սերբերը։ Այդ ամբողջ ընթացքում տարածքը գտնվել է ՄԱԿ-ի հովանու ներքո, իրավաբանորեն՝ Սերբիայի վերահսկողության ներքո։ 2007 թվականի սկզբին բանակցություններ սկսվեցին երկրամասի հետագա ճակատագրի շուրջ՝ Մարտի Ահտիսաարիի միջնորդությամբ, որը մշակեց Կոսովոյի անկախության տանող ծրագիրը։ Դրան կտրականապես դեմ էին Սերբիան ու Ռուսաստանը։ 2007 թվականի կեսերին սկսվել են 120-օրյա բանակցությունները։ Սերբական կողմը Կոսովոյին ընդարձակ ինքնավարություն է առաջարկել, սակայն Կոսովոյի ղեկավարներ Հաշիմ Տաչին և Ֆաթմիր Սեյդիուն համաձայնվել են միայն Սերբիայից երկրամասի անկախությանը։ Բանակցային գործընթացը ձախողվել է, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում հետագա քվեարկությունը՝ Ռուսաստանի կողմից Կոսովոյի անկախության տանող ցանկացած որոշման վրա վետո դնելու մասին նախազգուշացման պատճառով։ Այդ ժամանակ Կոսովոյի անկախության մասին որոշումը դրվեց ԵՄ-ի վրա։ Եվրամիությունը խոստացել է կողմնորոշվել 2008 թվականի գարնանը, սակայն կոսովարներն առաջ են անցել իրադարձություններից և փետրվարի կեսերին հայտարարել են, որ անկախությունը կհայտարարվի փետրվարի 17-ին։ Կոսովոյի խորհրդարանը փետրվարի 17-ին տեղական ժամանակով ժամը 15:00-ին միաձայն կողմ է քվեարկել Կոսովոյի անկախության հռչակագրի ընդունմանը։ Ընդ որում սերբ պատգամավորները (10 տեղ) հրաժարվել են այդ օրը ներկա գտնվել խորհրդարանում։
Միջազգային հանրության և Բելգրադի արձագանքը խմբագրել
Դրանից 10 րոպե անց Բելգրադում ելույթ է ունեցել Սերբիայի վարչապետ Վոիսլավ Կոշտունիցան։ Նա ասել է, որ Սերբիան երբեք չի ճանաչի Կոսովոյի անկախությունը և այն գնահատում է որպես «կեղծ պետություն»[1]։ Նույն օրը երեկոյան Սերբիայի խորհրդարանը չեղյալ է հայտարարել Կոսովոյի անկախության մասին հռչակագիրը, որն ընդունվել է երկրամասի խորհրդարանի կողմից։ Ռուսաստանը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստ է հրավիրել, որը կայացել է փետրվարի 18-ի երեկոյան։
Մի քանի օրվա ընթացքում Կոսովոն ճանաչել են ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան, Իտալիան, Գերմանիան, Էստոնիան, Լատվիան, Բելգիան, Թուրքիան, Ալբանիան և այլ երկրներ։ Ի պատասխան՝ Սերբիան հետ է կանչել իր դեսպաններին ԱՄՆ-ից, Մեծ Բրիտանիայից, Ֆրանսիայից, Գերմանիայից և Իտալիայից։ Սերբական արմատական կուսակցության առաջնորդ Տոմիսլավ Նիկոլիչը, ելույթ ունենալով խորհրդարանում, կոչ է արել խզել դիվանագիտական հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ։ Կոսովոյի անկախությունը չեն ճանաչել Ռուսաստանը, Սերբիան, Իսպանիան, Կիպրոսը, Հունաստանը, Սլովակիան, Չինաստանը և մի շարք այլ պետություններ։
Փետրվարի 17 խմբագրել
Փետրվարի 17-ի երեկոյան մոտ երկու հազար մարդ, հիմնականում երիտասարդներ, հավաքվել էին Բելգրադում ԱՄՆ դեսպանատան մոտ։ Ոչ կարճատև խաղաղ հանրահավաքից հետո նրանք փորձել են գրավել այն, սկսել են քարեր նետել շենքը հսկող ոստիկանների վրա և կոտրել ապակիները[2]։ Ցուցարարների մի մասն ուղևորվել է Սլովենիայի դեսպանատուն և ավերել այն։ Տուժել են նաև երկու McDonalds ռեստորաններ։ Այդ գիշեր ոստիկանության հետ բախումների հետևանքով 35 մարդ Է տուժել։
Միևնույն ժամանակ սերբա-կոսովոյի սահմանին սերբական բանակի շուրջ 1000 պահեստազորայիններ անցել են սահմանը և քաշքշել Կոսովոյի ոստիկանության հետ, սակայն կոսովարներին, այնուամենայնիվ, հաջողվել է հետ մղել սերբերին։
Փետրվարի 18 խմբագրել
Փետրվարի 18-ի երեկոյան Սերբիայի մայրաքաղաքում անկարգությունները վերսկսվել են։ Մի քանի հազար մարդ կրկին փորձել է ներխուժել ԱՄՆ դեսպանատուն, շշեր նետել ոստիկանների վրա և կոտրել խանութների ցուցափեղկերը։
Կոսովոյի անջատման դեմ հանրահավաքներ են անցկացվել նաև սերբական երկու անկլավներում՝ Միտրովիցայում և Հրաչանիցայում, Սերբիայի երկրորդ խոշորագույն քաղաքում՝ Նովի Սադում։ Բողոքի երթին Բոսնիա և Հերցեգովինայից անջատումներ են պահանջել Սերբիայի Հանրապետության մայրաքաղաք Բանյա Լուկայի բնակիչները։
Փետրվարի 19 խմբագրել
Փետրվարի 19-ին մի քանի հարյուր Կոսովոյի սերբեր հարձակվել են ՆԱՏՕ-ի սահմանապահ հենակետերի վրա և այրել դրանք։ Սահմանին տեղակայվել են ՆԱՏՕ-ի խաղաղապահ զորքերը։ Նրանց ցուցարարները ձեռքի նռնակներ են նետել։
Փետրվարի 21 խմբագրել
Փետրվարի 21-ին նախատեսվում էր լայնածավալ բողոքի ակցիա Կոսովոյի բաժանմունքի դեմ։ Ակցիան համազգային էր. չեղյալ են հայտարարվել դպրոցական պարապմունքները, Բելգրադի գնացքների բոլոր տոմսերը անվճար են դարձել։ Ժամը 17:00-ին Սերբիայի խորհրդարանի մոտ գտնվող Սկուպշչինայի հրապարակում հավաքվել է մոտ 150 հազար մարդ։ Ցուցարարների առջև ելույթ են ունեցել Վոիսլավ Կոշտունիցան, Տոմիսլավ Նիկոլիչը, սերբ ռեժիսոր Էմիր Կուստուրիցան և Սերբիայի այլ հայտնի գործիչներ։ Այն բանից հետո, երբ հանրահավաքն ավարտվել է, մարդկանց մեծ մասը մոտեցել է Ս. Սավվայի մայր Տաճարին, որտեղ պետք է աղոթեր Կոսովոյում սերբ ժողովրդի փրկության համար։ Մի քանի հազար մարդ գնացել է ԱՄՆ դեսպանատուն։ Շենքը վերցնելու երրորդ փորձը հաջող էր։ Ոչ կարճատև գրոհից հետո մոտ 300 մարդ ներխուժել է շենք, սկսել այրել ամերիկյան դրոշներ, կոտրել ապակիներ և կահույք նետել փողոց։ Շենքը հրկիզվել է։ Ցուցարարների մի մասն ուղևորվել է Կոսովոյի անկախությունը ճանաչած երկրների՝ Թուրքիայի, Խորվաթիայի, Բոսնիա և Հերցեգովինայի, Կանադայի, Մեծ Բրիտանիայի և Բելգիայի դեսպանատներ, որոնք քարկոծվել են։ Մեկ ժամ անց դեպքի վայր է ժամանել ոստիկանությունը, և զանգվածային բախումներ են տեղի ունեցել ցուցարարների և իրավապահների միջև։ Ոստիկանության հետ բախումների հետևանքով տուժել է մոտ 150 մարդ, մեկ մարդ զոհվել է[3]։ Վճռականորեն դատապարտել են անկարգությունները Սերբիայի իշխանությունները[4] և Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը բողոքի նոտա են հղել։
Դրանից քիչ առաջ Միտրովիցայում բողոքի ցույց էր տեղի ունեցել։ Ցուցարարները շարժվել են Դեպի Սերբիայի և Կոսովոյի սահման և անվադողեր այրել[5]։
Փետրվարի 22 խմբագրել
Ուսանողական հանրահավաքին Կոսովոյի Միտրովիցայում ժամանել են Բելգրադի, Նովի Սադի, Բանյա-Լուկայի (Սրբսկի Հանրապետություն, Բոսնիա և Հերցեգովինա), Նիշի, Կրագուևացա, Նովի Պազարի պետական համալսարանների ուսանողներ և դասախոսներ, Հարավսլավիայի տարբեր քաղաքներից և նախկին հանրապետություններից մարդիկ։ Չնայած ժողովրդի մեծ հոսքին և ոստիկանության ուժեղացված հանդերձանքին, անկարգություններ այդ օրը չեն նկատվել։
Փետրվարի 23 խմբագրել
Միտրովիցայի Սերբական հատվածում 6 օր հանրաքվեներ են անցկացվել «Կոսովոն Սերբիան է» կարգախոսով[6]։
Փետրվարի 26 խմբագրել
Փետրվարի 26-ին Սերբական Հանրապետության մայրաքաղաք Բանյա-Լուկում զանգվածային հանրահավաք է տեղի ունեցել Կոսովոյի անկախության դեմ և Բոսնիա ու Հերցեգովինայից անջատման պահանջով։ Հանրահավաքից հետո, որին մասնակցել է մոտ 20 հազար մարդ, ցուցարարները շարժվել են դեպի ԱՄՆ դիվանագիտական ներկայացուցչություն։ Ոստիկանության հետ բախումներում, որը թույլ չի տվել ցուցարարներին մոտենալ շենքին, երկու կողմից վիրավորվել է մի քանի մարդ[7]։
Մարտի 14 խմբագրել
Մարտի 14-ին Կոսովոյի սերբերը, որոնք բողոքում են երկրամասի անկախության դեմ, ձեռնամուխ են եղել գործողությունների և գրավել ալբանական դատարանի շենքը։ Շենքը գրոհել է մոտ 200 մարդ, և նրանք շենքը պահել են 3 օր։ Մարտի 17-ին ՄԱԿ-ի ուժեղացված զորքերը 500 մարդուց խլել են շենքը և ձերբակալել 53 մարդու։ Սակայն երբ ձերբակալվածներին տեղափոխում էր ՄԱԿ-ի ավտոշարասյունը, նրա վրա հարձակվել էր սերբերի ամբոխը և քարեր նետել, հրկիզող խառնուրդով շշեր։ Ընդհանուր առմամբ, վիրավորվել է 42 զինվորական և խիստ վնասվել է 2 մեքենա[8]։ Լույս երեքշաբթի գիշերը մեկ ուկրաինացի խաղաղարար է մահացել[9]։
Բողոքի ակցիաներ այլ երկրներում խմբագրել
- Փետրվարի 16-ին Բելառուսի ազգային անվտանգության ծառայությունը և Կոմունիստական Միության շարժումը Մինսկում Սերբական դեսպանատնից ոչ հեռու պիկետ են անցկացրել Կոսովոյի անջատման դեմ[10]։
- Փետրվարի 19-ին Կիևում Սերբիայի դեսպանատան մոտ տեղի է ունեցել հանրահավաք՝ ի պաշտպանություն սերբ ժողովրդի «Սերբիայի սիրտը՝ Կոսովոն», որը կազմակերպել է Ուկրաինայի Սերբական «Սուրբ Սավվա» համայնքը։
- Փետրվարի 22-ին և 23-ին բողոքի ակցիաներ են տեղի ունեցել Հունաստանի երկու խոշորագույն քաղաքներում՝ Սալոնիկում և Աթենքում։ Կոսովոյի անջատման հակառակորդները Հունաստանի իշխանություններից պահանջել են ոչ մի դեպքում չճանաչել երկրամասի անկախությունը։
- Փետրվարի 23-ին ԴՊՆԻՆ հանրահավաք է անցկացրել Մոսկվայի ԱԳՆ-ի դիմաց Կոսովոյի բաժանմունքի դեմ։ Մասնակիցները նաև ստորագրություններ են հավաքել ի պաշտպանություն Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախության։
- Փետրվարի 23-24-ին բողոքի ակցիաներ են տեղի ունեցել նաև ԱՄՆ-ում։ Ամենազանգվածային ցույցն անցկացվել է Չիկագոյի կենտրոնում։ Քաղաքի կենտրոնական հրապարակ են դուրս եկել տեղի տասնյակ բնակիչներ, որոնք դեմ են արտահայտվել ԱՄՆ-ի դիրքորոշմանը[11]։
- Փետրվարի 24-ին Վիեննայում բավականին խաղաղ բողոքի ցույց է տեղի ունեցել, որին մասնակցել է 5-10 հազար մարդ։ Չորս մարդ ձերբակալվել է, երկու ոստիկան ստիպված է եղել դիմել բժշկական օգնության։ Ամերիկյան դեսպանատունը շրջափակվել է Ավստրիայի ոստիկանության կողմից[12]։
- Փետրվարի 29-ին Դնեպրոպետրովսկում (Ուկրաինա) տեղի է ունեցել հանրահավաք՝ ի պաշտպանություն Սերբիայի, որը կազմակերպել էր Ուկրաինայի Սերբական «Սուրբ Սավվա» համայնքը։
- Ապրիլի 27-ին Մոսկվայում տեղի է ունեցել սերբ ժողովրդի աջակցության «Սերբական երթ» լայնամասշտաբ ակցիան[13]։ Դրան ներկա են եղել Սերբական հակաարևմտյան կուսակցությունների ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև Սլոբոդան Միլոշևիչ Բորիսլի եղբայրը։ Երթին մասնակցել է մոտ 700 մարդ։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Сербия не применит силу против независимого Косово
- ↑ Противники независимости Косово устроили беспорядки в Белграде
- ↑ Обуглившееся тело найдено в посольстве США в Белграде
- ↑ Коштуница осудил насилие манифестантов в Белграде
- ↑ В Боснии произошли столкновения молодежи с полицией, десятки раненых
- ↑ «В сербских районах Косова продолжаются митинги под лозунгом «Косово — это Сербия»». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 4-ին.
- ↑ В Баня-Луке манифестанты попытались прорваться к посольству США
- ↑ Сербско-украинская война
- ↑ «В Косово погиб украинский миротворец». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 4-ին.
- ↑ Нацбол.ру | Новости | «Косово — Сербский край!» Արխիվացված 2008-05-23 Wayback Machine
- ↑ «В США прошли митинги против независимости Косово». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Противники независимости Косово столкнулись с полицией в Вене, rian.ru, 24/02/2008
- ↑ «Сербский марш пройдет в Москве 27 апреля». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 4-ին.