Բիլեֆելդ
Բիլեֆելդ (գերմ.՝ Bielefeld), քաղաք Հյուսիսային Ռեյն Վեստֆալիայի հյուսիս–արևելքում, Գերմանիայում։ Բնակչությունը գերազանցում է 320 000–ը, Օսթվեսթֆալեն Լիպե շրջանի խոշոր քաղաքներից մեկն է և տնտեսական կենտրոնը։
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Բիլեֆելդ | |||||
| գերմ.՝ Bielefeld[1] | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Գերմանիա | ||||
| Ներքին բաժանում | Բրակվեդե, Դոմբերգ, Գադերբաում, Հեեպեն, Յոլենբեկ, Բիլեֆելդ-Միտտե, Շիլդեշե, Զեննե, Զեննեշտադտ և Stieghorst? | ||||
| Հիմնադրված է | 1214 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1214 | ||||
| Մակերես | 258,82 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 118±1 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲338 332 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[2] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 05203, 05208, 05202, 05205, 05206, 05209 և 0521 | ||||
| Փոստային դասիչ | 33602–33739 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | BI | ||||
| Պաշտոնական կայք | bielefeld.de(գերմ.) | ||||
| |||||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Գտնվում է ոչ հեռու այնպիսի խոշոր քաղաքներից, ինչպիսիք են Հանովերը (100 կմ հյուսիս–արևելք), Օսնաբրյուկը (60 կմ հյուսիս–արևմուտք), Մյունստերը (70 կմ արևմուտք), Դորտմունդը (100 կմ հարավ–արևմուտք) և Պադեբորնը (50 կմ հարավ–արևելք), Տևտոբուրգյան անտառում։ Գերմանիայի՝ բնակչության թվով 19-րդ քաղաքը։
Քաղաքի ամենաբարձր կետը 320 մ է, իսկ ամենացածրը՝ 73 մ։
Քաղաքի բնակչությունը գրեթե 330 հազար է, քաղաքը բաժանված է 10 համայնքի։
Պատմություն խմբագրել
- Քաղաքը հիմնադրվել է 1214 թվականին կոմս Հերման ֆոն Ռավենսբերգի կողմից (գերմ.՝ Hermann von Ravensberg)։ Կոմսի նստավայրը և Շպարենբուրգ ամրոցը (գերմ.՝ Sparrenburg, XVI դար, հիմնադրվել է 1879 թվականին), գոտիավորված Տևտոբուրգյան անտառով, քաղաքի խորհրդանիշներն են։
- XV դարում քաղաքը մտնում էր Հանզեյան միության կազմի մեջ։ Հայտնի է, ամենից առաջ, որպես վուշից կտորների արտադրության կենտրոն։
- 20–րդ դարի սկզբին Բիլեֆալդի բնակիչ բժիշկ Ավգուստ Օտկերը արտոնագրեց խոհարարական փոշին, որը հիմք դրեց հանրահայտ ընտանեկան բիզնեսին՝ Dr Oetker անունով։
- 1907 թվականի սեպտեմբերի 9–ին Բիլեֆիլդում է ծնվել Հորսթ Լյուդվիգ Վեսելը՝ նացիստական գործիչ, բանաստեղծ։
Ենթակառուցվածքները խմբագրել
- Քաղաքում է գտնվում հայտնի վերականգնողական կենտրոն Բեֆիլը (կամ Բետել)՝ «Աստծո տուն»։ Բեֆիլում (գերմ.՝ Bethel) են ապրում, սովորում և աշխատում մոտ 6000 հիվանդներ։ Նրանց հետ աշխատում են 9600 աշխատակիցներ։
- Բիլեֆելդը զարգացած արտադրական կենտրոն է, որին համաշխարհային ճանաչում են բերել այնպիսի արդյունաբերական մասնաճյուղեր, ինչպիսիք են սննդի արդյունաբերությունը, մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը և տեղեկատվական տեխնոլոգիաները։
- 1969 թվականին Բիլեֆելդում կառուցվել է համալսարանը, որը այսօր Գերմանիայի խոշոր գիտահետազոտական կենտրոններից մեկն է։ Հայտնի է իր սոցիոլոգիայի ֆակուլտետով, որտեղ ժամանակին դասավանդել են Նիկոլաս Լումանը և Նորբերտ Էլիասը։
Կրոն խմբագրել
Քրիստոնեություն խմբագրել
Բիլեֆելդի մոտ 45% բնակիչները Ավետարանական եկեղեցու հետևորդ են։ Եվս 16%–ը պատկանում են կաթոլիկ եկեղեցուն։ Մնացած 39%–ը կա՛մ որևէ այլ կրոնի հետևորդ են, կա՛մ անհավատ։
Բիլեֆելդում են գտնվում հինգ ուղղափառ վանքեր, որոնցից երկուսը ռուսական են, ևս երկուսը՝ սերբական և մեկը՝ հունական։ Բացի այդ՝ քաղաքում կա Ուկրաինական հունա–կաթոլիկական վանք և այլ մենոնիտական ու բապտիստական խմբեր։
Ռուսական ուղղափառ վանքը Բիլեֆելդում խմբագրել
Զենեշտադտ մերձքաղաքային շրջանում կա ռուսական ուղղափառ վանք, որը գտնվում է ոչ հեռու 1940-ական թվականներին զոհված ազատամարտիկների գերեզմանից։ Վանքը կառուցվել է 1962 թվականին։ Այնտեղ ամեն շաբաթ պատարագներ են մատուցվում։ Վանքում աշխատում է կիրակնօրյա դպրոց և գրադարան[3]։
Վանքում պարբերաբար անցկացվում են սերբական ուղղափառ համայնքի պատարագներ։
Ամեն շաբաթ Շիլդեշե մերձքաղաքային համայնքում են անցկացվում մեկ այլ ռուսական ուղղափառ համայնքի հանդիպումներ։ Պատարագները մատուցվում են կաթոլիկ վանքի շինությունում։ Այդ համայնքի մեջ մտնում են ուսանողներ Ռուսաստանից և ԱՊՀ–ից, որ եկել են սովորելու Բիլեֆելդի համալսարանում։
Հուդայականություն խմբագրել
Բիլեֆելդի առաջին սինագոգը կառուցվել է 1847 թվականին։ Այդ ժամանակ Բիլեֆելդում էին ապրում 350 հրեաներ։ Շուտով սինագոգը շատ փոքր էր թվում, որովհետև հրեական համայնքը շատ արագ էր աճում։ 1905 թվականին Տուրներշտրասսե փողոցի վրա կառուցվեց նոր սինագոգ։ Նոր հաստատության մեջ տեղ կար 350 կնոջ և 450 տղամարդու համար։ 1939 թվականին սինագոգը ամբողջովին ավերվեց նացիստների կողմից։
Այսօր Բիլեֆելդի հրեական համայնքում կա 250 հավատացյալ։ Սինագոգը, որը կոչվում է Հույսի տուն, կառուցվել է 2007—2008 թվականներին։ Սինագոգում վերակառուցվել է նաև նախկին լյութերական վանքը։ Այն գտնվում է Դետմոլդեր Շտրասսեի վրա՝ քաղաքի կենտրոնում։
Իսլամ խմբագրել
Բիլեֆելդում կան նաև մի քանի մուսուլմանական մզկիթներ։
Ամենամեծ մզկիթը սունիտականն է և կոչվում է Վաթան Ջամի (թուրքերեն՝ հայրենիքի մզկիթ), գտնվում է Բրակվեդե մերձքաղաքային շրջանում։ Այն կառուցել են 2004 թվականին։ Պատարագները այնտեղ անցկացվում են թուրքերենով։
Նույն մերձքաղաքային շրջանում է գտնվում շիական մզկիթը։ Այն պատկանում է Բիլեֆելդի թուրք–ադրբեջանական մշակութային համայնքին։
Պատկերներ խմբագրել
-
Ռուսական ուղղափառ եկեղեցի։ -
Սերբական ուղղափառ եկեղեցի՝ ոչ հեռու ռուսականից։ -
Նոքյշտեդտեր Մարիենկիրխե (լյութերական վանք՝ քաղաքի կենտրոնում), կառուցվել է XIII դարում, մինչև XVI դարը կաթոլիկ վանք էր։ -
Սուրբ հոգու եկեղեցի (հռոմեա–կաթոլիկական), կառուցվել է 1990–ական թվականներին։ -
Ուկրաինական եկեղեցի Հիլեգոսենում։ -
Նոր առաքելական եկեղեցի։ -
Հույսի տուն սինագոգ, նախկին լյութերական եկեղեցի՝ կառուցված 2007-2008 թվականներին։ -
Մուսուլմանական մզկիթ Բրակեվեդեում։
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Բիլեֆելդի բուրգոմիստրները՝ սկսած 1780 թվականից խմբագրել
- 1780—1812։ Ֆլորենս Կորնսբրուխ
- 1812—1817։ Կոնրադ Վիլհելմ Դելիուս
- 1817—1831։ Էռնստ Ֆրիդրիխ Դելիուս
- 1831—1834։ Ադամ Յունկերման
- 1835—1853։ Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Էդուարդ Քյորներ
- 1853—1857։ Ֆրիդրիխ Կլարեն Կրոն
- 1857—1881։ Լյուդվիգ Հուբեր
- 1881—1910։ Գերհարդ Բունեման
- 1910—1932։ Ռուդոլֆ Շտապենհորսթ
- 1932—1934։ Պաուլ Պրիս
- 1934—1945։ Ֆրիդրիխ Բուդե
- 1945—1946։ Յոզեֆ Նիստրոյ
- 1946—1952։ Արթուր Լադեբեկ
- 1952—1954։ Գերման Կոլհազե
- 1954—1961։ Արթուր Լադեբեկ
- 1961—1962։ Ռուդոլֆ Նիրհոֆ
- 1963—1975։ Հերբերտ Հինենդալ
- 1975—1989։ Կլաուս Շվիկերտ
- 1989—1994։ Էբերհարդ Դավիդ
- 1994—1999։ Անգելիկա Դոպհեյդե
- 1999—2009։ Էբերհարդ Դավիդ
- 2009 — մինչև օրս։ Փիթ Կլաուսեն
Քույր քաղաքներ խմբագրել
Ռոչդել (անգլ.՝ Rochdale), Լանկաշիր, Մեծ Բրիտանիա, (1953)- Էնիսկիլեն (անգլ.՝ Enniskillen), Հյուսիսային Իռլանդիա, Մեծ Բրիտանիա (1958)
Կոնկարնո, (ֆր.՝ Concarneau), Ֆրանսիա (1973)
Նագարիա, Իսրայել (1980)
Նովգորոդ, Ռուսաստան, (1987 թվականի սեպտեմբեր)
Ժեշուվ, Լեհաստան (1991)
իսպ.՝ Estelí, Նիկարագուա (1995)
.svg){kind=small}
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Билефельд (ռուս.) // Бессарабия — Больм — 1927. — Т. 6. — С. 233.
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ «russische-kirche-bielefeld». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Universität Bielefeld(գերմ.) — Բիլեֆելդի համալսարանի կայքը
- Բիլեֆելդի կայքը Արխիվացված 2012-02-14 Wayback Machine(գերմ.)
- Բիլեֆելդ․ միջնադարյա քաղաք՝ առևտրային խաչմերուկներում Արխիվացված 2009-05-19 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բիլեֆելդ» հոդվածին։ |