Բելուջիստան (Պակիստան)

Բելուջիստան
Դրոշ	Զինանշան
;	;
Երկիր	Պակիստան
Մասն է	Պակիստան
Կարգավիճակ	նահանգ Պակիստանում
Մտնում է	Պակիստան
Վարչկենտրոն	Կվետտա
Օրենսդրական մարմին	Provincial Assembly of Balochistan?
Բնակչություն	13 162 222 մարդ (2014)
Տարածք	347 190 կմ²
Հիմնադրված է	հուլիսի 1, 1970 թ.
Սահմանակցում է	Աֆղանստան, Իրան, Սինդ և Փենջաբ
Ժամային գոտի	UTC+5
ISO 3166-2 կոդ	PK-BA
	balochistan.gov.pk
	Բելուջիստան Վիքիպահեստում

Բելուջիստան (ուրդու՝ بلوچستان‎), պակիստանյան մարզ արևելյան Բելուջիստանի տարածքում։ Տեղակայված է երկրի արևմուտքում` Իրանի հետ սահմանին։ Ունի ելք Հնդկական օվկիանոս։ Բնակչությունը 7 միլիոն մարդ է։ Էթնիկական կազմ` բելուջի և փուշթուններ։ Գերիշխող կրոն` իսլամ։ Մակերես` 347 190 կմ²։ Վարչական կենտրոն` քաղաք Կվետտա։ Հարավ-արևմուտքում` Արաբական ծովի ափին տեղակայված է տարածաշրջանի խոշորագույն ծովային նավահանգիստը` Գվադարը։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բելուջիստան

Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել

Բելուջիստանը տեղակայված է Իրանական լեռնաշխարհի հարավարևելյան ծայրամասին։ Դա Պակիստանի խոշորագույն մարզն է` 347 190 կմ² տարածքով, ինչը կազմում է երկրի ընդհանուր մակերեսի մոտ 44 %: Բնակչության խտությունը ծայրահեղ ցածր է` լեռնային ռելիեֆի և ջրի անբավարարության պատճառով։ Մարզի հյուսիսում տեղակայված են Սուլեյմանյան լեռները, որոնք սահման են հանդիսանում Իրանական լեռնաշխարհի և Հնդկական ենթամայրցամաքի միջև։ Նրանք խոչընդոտում են խոնավ օդային զանգվածների ներթափանցմանը Հնդկական օվկիանոսից, ինչը ձևավորում է չոր կլիմա Աֆղանստանի հարավում։

Բելուջիստանի վարչական կենտրոնը Կվետտան է։ Այն գտնվում է մարզի հյուսիսում, Աֆղանստանի հետ սահմանին մոտ` Կանդագար տանող ճանապարհին։ Կվետտայից դեպի հարավ տարածաշրջանը կիսաանապատային է, բնակավայրերը տեղակայված են միայն առուների երկայնքով։ Ձմեռները ցուրտ են, հատկապես լեռնաշղթայի վերին մասում, օվկիանոսի ափին ավելի մոտ և հարթավայրերում` ավելի մեղմ են։ Ամառը շոգ է և չոր, ջերմաստիճանները հասնում են 50 °C: Ջերմաստիճանային ռեկորդը` 53 °C, գրանցվել է Սիբիում 2010 թվականի մայիսի 26-ին։

Բնակչություն խմբագրել

Բնակչության թվաքանակը
1951	1961	1972	1981	1998	2011
1 167 167	1 353 484	2 428 678	4 332 376	6 565 885	13 162 222

Ըստ 1989 թվականի մարդահամարի` Բելուջիստանի բնակչությունը կազմել է 6,6 միլիոն մարդ (Պակիստանի բնակչության մոտ 5 %): Ըստ 2005 թվականի պաշտոնական գնահատականների` այն կազմում է 7,8 միլիոն մարդ։ Բնակիչների 54,8 % համար մայրենի լեզու է հանդիսանում բելուջերենը, 29,6 % համար` փուշթուն։ Այլ լեզուներն ընդգրկում են` բրահուի, սինդհի, փենջաբի և սիրաիկի լեզուները։ Բելուջախոս բնակչությունը կենտրոնացած է մարզի արևմուտքում, հարավում և արևելքում, բրահուիով խոսողները` կենտրոնական շրջաններում, փուշթուախոսները` հյուսիսում։ Բելուջիստանում ապրում են մեծ թվով աֆղանական փախստականներ։ Բելուջիստանում Պակիստանի գրագիտության ամենացածր մակարդակն է` ընդամենը մոտ 50 %, իսկ որոշ շրջաններում` 35 %-ից ցածր։

Բրահուիները Կվետտայում

Բելուջական սեպարատիզմ խմբագրել

Բելուջիստան (վարդագույն)

Զինված հակամարտությունը Բելուջիստանում սկսվել է 1948 թվականին և շարունակվում է մինչ օրս։ Իրանի և Պակիստանի կառավարություններին դիմադրում են բելուջի-ազգայնականները` ձգտելով բաժանած ժողովրդի անկախությանը։ Ամենախոշոր ռազմական կազմավորումներից Բելուջիստանում գործում են Բելուջիստանի ազատագրական բանակը և Ջունդալլան։

Վարչական բաժանում խմբագրել

Բելուջիստան` 19-րդ դարի վերջ

Բելուջիստան նահանգը բաժանվում է 34 շրջանների։

Տնտեսություն խմբագրել

1973 թվականից մինչև 2000 թվականը Բելուջիստանի բաժինը երկրի տնտեսության մեջ տատանվել է 3,7 %-ից մինչև 4,9 %^[3], իսկ 1972 թվականից աճել է 2,7 անգամ^[4]։ Տնտեսության հիմքն է կազմում բնական գազի, ածխի և այլ օգտակար հանածոների արդյունահանումը։ Բնակչության եկամուտների կարևոր մաս է ծառայում անասնաբուծությունն ու ձկնորսությունը Արաբական ծովում։ Ենթակառուցվածքները զարգացած են շատ թույլ։

Չնայած տնտեսության հետամնացությանը` գոյություն ունի մի շարք զարգացման նախագծեր, որոնցից մեկը խորջրյա նավահանգստի շինությունն է Գվադար քաղաքում։

Բնական անոմալիաներ խմբագրել

Երկրաշարժ Բելուջիստանում (1935)` զոհվել է 20 000 մարդ։
Երկրաշարժ Բելուջիստանում (1945)` զոհվել է 4000 մարդ։
Ջրհեղեղ Բելուջիստանում (2011)` զոհվել է 3 մարդ։
Երկրաշարժ Բելուջիստանում (2013)` զոհվել է 515 մարդուց ոչ պակաս։
2013 թվականի երկրաշարժ Սիստանում և Բելուջիստանում` զոհվել է 34 մարդ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Balochistan,_Pakistan
↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Iran%E2%80%93Pakistan_border
↑ «Provincial Accounts of Pakistan: Methodology and Estimates 1973-2000» (PDF).{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում)
↑ http://siteresources.worldbank.org/PAKISTANEXTN/Resources/293051-1241610364594/6097548-1257441952102/balochistaneconomicreportvol2.pdf

[_6d3d97eb7d0684d3-1] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Balochistan,_Pakistan

[_1adebd7e0c6707f1-2] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Iran%E2%80%93Pakistan_border

[3] «Provincial Accounts of Pakistan: Methodology and Estimates 1973-2000» (PDF).{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում)

[4] ttp://siteresources.worldbank.org/PAKISTANEXTN/Resources/293051-1241610364594/6097548-1257441952102/balochistaneconomicreportvol2.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

Մարզային դրոշ
Մարզային կնիք
Մարզային կենդանի
Մարզային թռչուն
Մարզային ծառ
Մարզային ծաղիկ
Մարզային սպորտ