Վիքիպեդիա

Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո

Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո (դեկտեմբեր 1617[1], Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[2] - ապրիլի 3, 1682(1682-04-03)[3][4][2], Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն և Կադիս, Անդալուզիա, Իսպանիա[2]), բարոկկոյի դարաշրջանի իսպանացի հանրահայտ նկարիչ։

Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո
իսպ.՝ Bartolomé Esteban Murillo
Ծնվել էդեկտեմբեր 1617[1]
ԾննդավայրՍևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[2]
Վախճանվել էապրիլի 3, 1682(1682-04-03)[3][4][2] (64 տարեկան)
Մահվան վայրՍևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն և Կադիս, Անդալուզիա, Իսպանիա[2]
ՔաղաքացիությունԻսպանիա
ԴավանանքՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություննկարիչ
Ոճբարոկկո նկարչություն[5]
Ժանրկրոնական նկարչություն[1] և ժանրային նկարչություն[1]
Թեմաներգեղանկարչություն[6]
ՈւսուցիչJuan del Castillo?
ԱշակերտներPedro Nuñez de Villavicencio? և Fernando Marquez Joya?
Ներշնչվել էԴիեգո Վելասկես[7] և Ֆրանսիսկո Սուրբարան[7]
ԱմուսինBeatriz Cabrera y Villalobos?
 Bartolomé Esteban Murillo Վիքիպահեստում

Սովորել և ստեղծագործել է Սևիլյայում, եղել է տեղի գեղարվեստի ակադեմիայի հիմնադիրներից (1660) և առաջին նախագահը։ Մուրիլյոյի սկզբնական շրջանի աշխատանքներում կրոնական տեսարանները պատկերված են որպես ժողովրդի կյանքից վերցված իրադարձություններ և կրում են Կարավաջոյի ազդեցության կնիքը։ Դիմելով ոսկեգույն լուսաստվերների, առավել գեղանկարչական հնարանքների, ստեղծել է կրոնական, այդ թվում՝ Աստվածամոր կյանքի թեմաներով գործեր («Հանգիստ Եգիպտոսի ճանապարհին», 1665-1670 թվականներ, Էրմիտաժ, Լենինգրադ), որոնք սրտահույզ քնարականությամբ ներկայացնում են իսպանացի կնոջ ազգային կերպարը, ոչ սակավ՝ իդեալականացված և սենտիմենտալ։ Մուրիլյոյի ստեղծագործություններում ռեալիստական գծերը ի հայտ են եկել նրա նորարարական-ժանրային կտավներում, ինչպես, օրինակ, Սևիլյայի ցնցոտիավոր երեխաների կյանքը պատկերող նկարաշարում («Մրգերով տղաները», 1645-1654 թվականներ, Հին պինակոտոկ, Մյունխեն)։

Կենսագրություն

խմբագրել

Մուրիլյոն վարսավիր ու բժիշկ Գասպար Էստեբանի և Մարիա Պերեսի մեկ տասնյակից ավելի երեխաներից կրտսերն էր[8]։ Ենթադրվում է, որ ծնվել է Սևիլյայում կամ Պիլասում, որ ոչ մեծ մի քաղաք է Անդալուզիայում[9]։ Մկրտվել է Սևիլյայում, 1618 թվականին։ Ապագա նկարիչը 10-11 տարեկան հասակում զրկվել է ծնողներից և դարձել իր քրոջ ամուսնու՝ Խուան Ագուստին Լագարեսի խնամարկյալը[8]։ Հետագայում հրաժարվել է հայրական ազգանունից և վերցրել մորական տատի՝ Էլվիրա Մուրիլյոյի ազգանունը[8]։

 
Սուրբ ընտանիքը շան հետ, մոտ. 1645–1650 թթ., Պրադո

Սկզբում աշակերտել է Խուան դել Կաստիլյոյին, որը նրա մոր բարեկամներից էր (Մուրիլյոյի հորեղբայրը՝ Անտոնիո Պերեսը, նույնպես նկարիչ էր)[8]։ Պատանի նկարչի առաջին աշխատանքներում զգացվում է ռեալիստական (իրապաշտական) կերպարվեստի ներկայացուցիչներ Սուրբարանի, Խուսեպե դե Ռիբերայի և Ալոնսո Կանոյի ազդեցությունը:Այդ տարիներին Սևիլյան բռնել էր առևտրի, արհեստների ու արվեստների կենտրոնի վերածվելու ուղին, դարձել խոշոր ու նշանավոր մի քաղաք, ուր այցելում էին նաև բազմաթիվ արտասահմացիներ, և դրա շնորհիվ Մուրիլյոն ծանոթացել էր նաև ֆլամանդական կերպարվեստին, ինչպես և Իվան վան դեր Մոլանոյի «Տրակտատ սրբապատկերների մասին» աշխատությանը։ Արվեստի մեջ խորանալուն զուգընթաց՝ Մուրիլյոն ուշադրությունը կենտրոնացրել է փայլ ունեցող գործեր ստեղծելու վրա, որոնք հաճո էին իր ժամանակակից բուրժուաների ու արիստոկրատների ճաշակին (այդ փայլը նկատելի է հատկապես կաթոլիկ եկեղեցու պատվերով ստեղծած գործերում)։

1642 թվականին Մուրիլյոն մեկնել է Մադրիդ, որտեղ ծանոթացել է Դիեգո Վելասկեսի աշխատանքներին, վենետիկցի ու ֆլամանդացի վարպետների՝ իսպանական արքունիքի հավաքածուներում տեղ գտած գործերին և օգտակար դասեր է քաղել նաև դրանցից[10]։ 1645 թվականին վերադարձել է Սևիլյա, ամուսնացել Բեատրիս Կաբրերա ի Վիլյալոբոսի հետ (ի դեպ, նրանք ունեցել են տասնմեկ երեխա)[8]։

 
Կանայք պատուհանի մոտ, մոտավ. 1655–1660 թթ., Արվեստի ազգային պատկերասրահ, Վաշինգտոն

Այդ տարվա ընթացքում նկարիչը տասնմեկ ստեղծագործություն է արարել Սևիլյայի St. Francisco el Grande վանքի միաբանության համար՝ պատկերելով ֆրանցիսկյան սրբերի հրաշագործություններ։ Արվեստաբանների կարծիքով՝ այդ գործերը կարելի է զետեղել սուրբարանյան «Սուրբ Ֆրանցիսկոսի էքստազը» ստեղծագործությանը բնորոշ տենեբրիզմի և Մուրիլյոյի հասուն շրջանի աշխատանքներին հատուկ, մեղմ լուսավորվածությամբ բնորոշվող ոճի միջև[8]։ Ըստ արվեստի պատմաբան Մանուելա Բ. Մենա Մարկեսի՝ «Հրեշտակներ խոհանոցը» և «Սուրբ Կլերի մահը» կտավներում արդեն իսկ ակնհահայտ երևում են Մուրիլյոյի աշխատանքների բնութագրական տարրերը՝ կանացի ֆիգուրների ու հրեշտակների չքնաղությունը, վայելչագեղությունը, նատյուրմորտային դետալների ռեալիզմը և հոգևոր աշխարհի ու իրականության միախառնումը, միահյուսումը, որ արտակարգ լավ դրսևորվել է նրա մի շարք նկարներում»"[8]:

Ենթադրվում է, որ մոտավորապես 1645 թվականին է Մուրիլյոն ստեղծել մանուկների բազմաթիվ նկարներից առաջինները, այդ թվում՝ Փոքրիկ մուրացկանը (Լուվր), որտեղ ակնհայտ երևում է Վելասկեսի ազդեցությունը[8]։ Սևիլյայի մայր տաճարի համար մի քանի աշխատանք արարելուց հետո նա վարպետացել է Նոր կտակարանի թեմաներով կտավներ նկարելու գործում, որոնք մեծ հաջողություն ու փառք են բերել նրան։ Խոսքը վերաբերում է առաջին հերթին «Սուրբ Կույսն ու Մանուկը» և «Անարատ հղիացում» նկարներին[11]։

 
Հովիվների երկրպագությունը, մոտ. 1650, Պրադո

1658-ից 1660 թվականներին Մադրիդում ևս մեկ կարճատև շրջան անցկացնելուց հետո Մուրիլյոն վերստին վերադարձել է Սևիլյա։ Այստեղ նա դարձել է արվեստի ակադեմիայի՝ Academia de Bellas Artes (Seville)|Academia de Bellas Artes-ի հիմնադիրներից մեկը և հենց 1660 թվականից, ճարտարապետ Ֆրանսիսկո Էռերա Կրտսերի հետ համատեղ, ղեկավարել է այն։ Դա եղել է քանքարավոր նկարչի ստեղծագործական կյանքի վերջին, բայց և ամենաեռուն ու ամենաբեղուն շրջանը. նա բազմաթիվ պատվերներ է ստացել ու իրականացրել, այդ թվում՝ ավգուստինյան վանքի խորանի նկարազարդումները, նկարներ Santa María la Blanca-ի համար, որոնք ավարտել է 1665 թվականին), և այլ գործեր։

Մուրիլյոն վախճանվել է Սևիլյայում, 1682 թվականին՝ 64 տարեկան հասակում։ Երկար տարիներ այն կարծիքն էր տիրապետում, որ նրա մահվան պատճառը եղել է Կադիսի Santa María la Blanca վանքի որմնանկարների վրա աշխատելիս բարձր փայտամածից գահավիժելու պատճառով ստացած վերքերն ու ճողվածքը[12], սակայն վերջին հետազոտությունները վկայում են, որ նշված ժամանակամիջոցում նա գտնվել է Սևիլյայում և ոչ թե Կադիսում (այդպիսով՝ վերոհիշյալ կարծիքը կասկածի տակ է դրվել)։

Ժառանգությունը

խմբագրել
 
Մուրիլյոյի սենյակը Կադիսի թանգարանում

Մուրիլյոն բազմաթիվ աշակերտներ ու հետևորդներ է ունեցել. տաղանդավոր արվեստագետի նկարների նմանակումների, ընդօրինակումների առատությունը վկայում է, որ նրա գործերը լայնորեն հայտնի էին ոչ միայն Իսպանիայում, այլև եվրոպական բազմաթիվ երկրներում, և նա ավելի մեծ հեղինակություն ուներ, քան իսպանացի որևէ այլ նկարիչ[10]։ Մուրիլյոյի ազդեցությունը կրած հանրաճանաչ նկարիչներից են Թոմաս Գեյնսբորոն, Ժան-Բատիստ Գրյոզը[8] Գուգլը նշել է Մուրիլյոյի ծննդյան 400-ամյակը 2018 թվականի նոյեմբերի 29-ին՝ հատուկ պատկերանիշով[13]։

Հանրային հավաքածուներ

խմբագրել

Մադրիդի Պրադո թանգարանը, Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժը, լոնդոնյան հայտնի Wallace Collection-ը այն հանրաճանաչ մշակութային օջախներից են, որ իրենց պատերի ներսում պահում ու ցուցադրում են Մուրիլյոյի մեծարժեք ստեղծագործություններից։ Նրա լավագույն գործերից մեկը՝ «Խաչված Քրիստոսը», գտնվում է Սան Դիեգոյի Timken Museum of Art արվեստի թանգարանում[14], Քրիստոսը գանահարումից հետո-ն՝ Իլինոյս նահանգի Krannert Art Museum-ում[15]։ Իսպանացի մեծահամբավ նկարչի գործերից կան նաև Օկլահոմայի նահանգի Mabee-Gerrer Museum of Art-ում, Տեխաս նահանգի Դալլաս քաղաքի Southern Methodist University համալսարանի Meadows Museum թանգարանում[16]

Գրականություն

խմբագրել
  • Ваганова Е. О., «Мурильо и его время». М., Изобр. иск., 1988.
  • Левина И. М., Картины Мурильо в Эрмитаже. Л., 1969.
  • Мурильо и художники Андалусии XVII века в собрании Эрмитажа. Каталог выставки. Автор вступительной статьи и составитель каталога Л. Л. Каганэ. Л., 1984. — 75 с.
  • Сомов А. И., (1890–1907). «Мурильо, Бартоломе Эстебан». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
  • Шмидт Д. А. Мурильо. Л., 1926.
  • Lafond P. Murillo. Paris, 1930.
  • Palomino, Antonio (1988). El museo pictórico y escala óptica III. El parnaso español pintoresco laureado. Madrid : Aguilar S.A. de Ediciones. ISBN 84-03-88005-7.

Ստեղծագործությունների ընտրանի

խմբագրել
  •  
    Հովսեփն ու Պորտիֆարի կինը, մոտ. 1640–45, Սևիլյայի մայր տաճար
  •  
    Երիտասարդը մրգերի զամբյուղով կամ Ամառը՝ անձնավորված, մոտ. 1640–50
  •  
    Աղջիկը՝ մետաղադրամով կամ Գալիցիացի աղջիկը, մոտ. 1645–50
  •  
    Փոքրիկ մուրացիկը, մոտ. 1645, Լուվր, Փարիզ, Ֆրանսիա
  •  
    Խաղող ու սեխ ուտող տղաները, մոտ. 1645–1646, Հին պինակոտեկ, Մյունխեն
  •  
    Փախուստ Եգիպտոս, մոտ. 1645–50
  •  
    Սբ. Հիերոնիմոս, մոտ. 1650–1652
  •  
    Սբ. Պետրոսը արտասվելիս, մոտ. 1650–1655
  •  
    Սբ. Կույսը համրիչով, c. 1650–55, Պրադո
  •  
    Սբ. Իսիդոր Սևիլյացի, 1654, Սևիլյայի մայր տաճար, Իսպանիա
  •  
    Ավետում, c. 1655–60, Էրմիտաժ, Ռուսաստան
  •  
    Մոգերի երկրպագությունը, մոտ. 1660
  •  
    Սբ. Կույսի տեսիլվելը սբ, Իլդեֆոնսին, c. 1660
  •  
    Երեք տղա, մոտ. 1660
  •  
    Անարատ հղություն, Էսկորիալ, Իսպանիա, մոտ. 1660-1665
  •  
    St. Justa, մոտ. 1665
  •  
    Սբ. Ռուֆինա, մոտ. 1665
  •  
    Քրիստոսը Բեթսեիդայում բուժում է կաթվածահարին, 1670
  •  
    Սբ. Ռոզա Լիմացի, c. 1670
  •  
    Սուրբ Կույս Մարիամի անարատ հղությունը, 1678
  •  
    Սուրբ Ռաֆայել հրեշտակապետը եպիսկոպոս Դոմոնտեի հետ, մոտ. 1680, Պուշկինի անվան թանգարան, Ռուսաստան
  •  
    Հարսանյաց խնջույք Կանայում, մոտ. 1672, The Barber Institute of Fine Arts
  •  
    Սուրբ ընտանիքի վերադարձը Եգիպտոսից, Nationalmuseum, Ստոկհոլմ
  •  
    Տղան շան հետ, Էրմիտաժ, Սանկտ Պետերբուրգ

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 National Gallery of Art - Collection
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 BeWeB
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  5. ↑ Encyclopædia Britannica
  6. ↑ Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. ↑ 7,0 7,1 https://www.nationalgallery.org.uk/artists/bartolome-esteban-murillo#:~:text=His%20early%20works%20were%20much,Francisco%20in%20Seville%20(1645).
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Marqués, Manuela B. Mena. "Murillo, Bartolomé Esteban." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press.
  9. ↑ A., O'Neill (1833). A Dictionary of Spanish Painters. London: C. O'Neill. էջ 246.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Bartolome Esteban Murillo». Encyclopædia Britannica, Inc. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  11. ↑ The center medallion of the badge of the Spanish Order of Charles III is clearly modeled on Murillo's unique manner of representing the Immaculate Conception.
  12. ↑ Palomino, El museo pictórico, p. 417.
  13. ↑ Google celebrates Bartolomé Esteban Murillo 400th Birth Anniversary with a doodle
  14. ↑ «Christ on the Cross». Timken Museum of Art. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
  15. ↑ «Christ After the Flagellation». Krannert Art Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.
  16. ↑ «Bartolomé Esteban MURILLO». Meadows Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 
 Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո
էջը Վիքիպահեստում
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 98)։  
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բարտոլոմե_Էստեբան_Մուրիլյո&oldid=9393150» էջից