Վիքիպեդիա

Բարորակ պարոքսիզմալ դիրքային վերտիգո

մարդու հիվանդություն

Բարորակ պարոքսիզմալ դիրքային վերտիգո (ԲՊԴՎ)՝ ներքին ականջի ախտահարումներից բխող խանգարում[2]։ Ախտանշանները կրկնվում են՝ շարժումներին ուղեկցող գլխապտույտի կարճատև դրվագներ, որոնք պտույտի զգացողություններ են գլխի շարժումների ժամանակ[3]։ Սա կարող է տեղի ունենալ անկողնում շրջվելիս կամ դիրքը փոխելիս[2]։ Գլխապտույտի յուրաքանչյուր դրվագ տևում է մեկ րոպեից պակաս[2]։ Սրտխառնոցը հաճախ ուղեկցող ախտանշան է[4]։ ԲՊԴՎ-ի գլխապտույտի ամենահաճախակի պատճառեներից է[3][5]։

Բարորակ պարոքսիզմալ դիրքային վերտիգո
Ներքին ականջի լաբիրինթոսի արտաքին տեսքը
Տեսակհիվանդության կարգ
Հիվանդության ախտանշաններգլխապտույտ[1] և Գլխապտույտ[1]
ԲուժաքննությունDix–Hallpike test?[1]
Բժշկական մասնագիտությունականջաքթակոկորդաբանություն[1]
ՀՄԴ-10H81.1
ԲուժումEpley maneuver?[1]

ԲՊԴՎ-ն կարող է առաջանալ գլխի վնասվածքի հետևանքով կամ ուղղակի տարեց մարդկանց շրջանում[2]։ Սպեցիֆիկ պատճառ հաճախ չի բացահայտվում[2]։ Հիմքում ընկած մեխանիզմը ներառում է փոքր կալցիֆիկացված օթոլիտը, որը ազատ տեղաշարժվում է ներքին ականջում[2]։ ԲՊԴՎ-ն հավասարակշռության խանգարման տեսակ է լաբիրինթիտի և Մենյերի հիվանդության հետ միասին[2]։ Ախտորոշումը սովորաբար իրականացվում է, երբ Դիքս-Հոլփայքի թեստից հետո նիստագմ է առաջանում (աչքերի շարժման հատուկ ձև) և այլ հնարավոր պատճառները բացառվում են[3]։ Տիպիկ դեպքերում բժշկական վիզուալիզացիայի կարիք չի առաջանում[3]։

ԲՊԴՎ-ն հաճախ բուժվում է որոշ հասարակ շարժումներով, ինչպիսիք են՝ Էփլեյի մանևրը կամ Բրանդիտ-Դարոֆի վարժությունները[2][6]։ Սրտխառնոցը բուժելու նպատակով կարող է դեղորայք կիրառվել[4]։ Կան նախնական ապացույցներ, որ բետահիստինը կարող է օգնել հաղթահարեու գլխապտույտը, բայց դրա կիրառման կարիքը սովորաբար չկա[3][7]։ ԲՊԴՎ-ն ծանր վիճակ չէ[4]։ Սովորաբար այն անցնում է 1-2 շաբաթում[4]։ Այնուամենայնիվ, որոշ մարդկանց շրջանում այն կարող է կրկնվել[4]։

Առաջին բժշկական նկարագիրը տրվել է 1921-ին Ռոբերտ Բարանիի կողմից[8]։ Մարդկանց 2.4% ժամանակի ընթացքում ախտահարվում է[3]։ Նրանց շրջանում, ովքեր ապրում են մինչև իրենց 8-րդ տասնամյակը, 10%-ն ախտահարված է[5]։ ԲՊԴԳ-ն ախտահարում է կանանց երկու անգամ ավելի հաճախ, քան տղամարդկանց[4]։ Հիվանդությունը սկսվում է սովորաբար անձի 5-րդ և 7-րդ տասնամյակների միջև[5]։

Ախտանիշներ և ախտանշաններ խմբագրել

  • Ախտանշաններ
    • Փսխումը հաճախ է հանդիպում և կախված է գլխապտույտի արտահայտվածությունից և հիվանդության պատճառներից
    • Սրտխառնոցը հաճախ ասոցացված է։
    • Պարոքսիզմալ՝ կարճ տևողություն ունեցող հաճախակի դրվագներ, որոնք տևում են վայրկյաններից րոպեներ։
    • Դիրքով պայմանավորված պարոքսիզմ՝ կարող է ինդուկցվել միայն դիրքի փոփոխությունով։
    • Նախա-ուշագնացությունը (ուշագնացության զգացումը) կամ սինկոպեն (ուշագնացությունը) հաճախակի չեն, բայց հնարավոր են։
    • Պտտական (տորսիոն) նիստագմ, երբ աչքի ծայրային հատվածը պտտվում է դեպի ախտահարված ականջը հարվածների կամ ձգումների տեսքով, որը կարող է ունենալ լատենտությունը և կարող է <<հոգնեցվել>> (գլխապտույտը պետք է թուլանա պրովոկացնող մանևրի դիտավորյալ կրկնությունից)։ Նիստագմը պետք է տևի 30 վրկ.-ից մինչև 1 րոպե։
    • Տեսողական վատացում։ Նիստագմի պատճառով կարող է առաջանալ կարդալու կամ տեսնելու դժվարություն պարոքսիզմի ժամանակ։
    • Վերտիգո-պտտական գլխապտույտմ որը պետք է ունենա ռոտացիոն կոմպոնենտ։

Շատ մարդիկ նշում են վերտիգոն, որպես գլխի արագ շարժումների հետևանք։ Շատ մարդիկ նաև ունակ են նկարագրելու գլխի կոնկրետ շարժումները, որոնք հանգեցնում են վերտիգոյի առաջացման։ Զուտ հորիզոնական նիստագմը և վերտիգոյի ախտանշանները, որոնք տևում են մեկ րոպեից ավել կարող են նաև մատնանշել ԲՊԴՎ, որն առաջանում է հորիզոնական կիսաշրջանաձև խողովակում։

Մարդիկ չեն ունենում այլ նյարդաբանական խանգարումներ, ինչպիսիք են՝ թուլությունը կամ թմրածությունը, և եթե այս ախտանշաններն առկա են, ավելի լուրջ պատճառ, ինչպիսին է օրինակ հետին շրջանառությունում ինսուլտը կամ իշեմիան պետք է ենթադրվեն։

Պտտողական զգացումը, որն առաջանում է ԲՊԴՎ-ի ժամանակ, սովորաբար պայմանանավորված է գլխի շարժումներով, ունի հանկարծակի սկիզբ և կարող է տևել մի քանի վայրկյանից մինչև մի քանի րոպե։ Ամենահաճախակի շարժումը, որը մարդիկ նկարագրում են, որպես պտտողական զգացումը սկզբնավորող, գլխի վերև թեքելն է, ինչ-որ բանի նայելու նպատակով, կամ մահճակալում թեքվելը[9]։

Պատճառ խմբագրել

Ներքին ականջի լաբիրինթի ներսում գտնվում են կալցիումի բյուրեղների կուտակումներ, որոնք հայտնի են որպես օթոկոնիաներ կամ օթոլիտներ։ ԲՊԴՎ-ով մարդկանց շրջանում օթոկոնիաների դիրքը խախտված է արգանդիկի ներսում և ժամանակի ընթացքում դրանք գաղթում են կիսաշրջանաձև խողովակներից մեկի մեջ (հետին կիսաշրջանաձև խողովակը ամենահաճախն է ախտահարվում, անատոիական դիրոքվ պայմանավորված)։ Երբ գլխի դիրքը փոփոխվում է ձգողության հարաբերյալ, ամենածանր օթոկոնիալ կուտակումների( հայտնի են նաև որպես ականջաքարեր) ձգողություն-կախյալ շարժոււմները պատճառ են դառնում կիսաշրջանաձև խողովակների էնդոլիմֆայի հեղուկի տեղափոխության և որպես հետևանք վերտիգոյի զգացման առաջացման։ Այս ամենահանդիպող վիճակը հայտնի է որպես կանալիթիազ։

Հազվադեպ, բյուրեղները ինքնին կարող են դիպչել կիսաշրջանաձև խողովակի կուպուլային, դարձնելով այն ավելի ծանր շրջապատող էնդոլիմֆայից։ Գլուխը ձգողության հարաբերյալ շարժելիս, կուպուլան խիտ մասնիկների ծանրության ուժով իջնում է ներքև, հետևաբար առաջացնում է կիսաշրջանաձև խողովակների աֆերենտ նյարդերի անմիջական և կայուն գրգռում։ Այս վիճակը հայտնի է կուպուլոլիթիազ անվանումով։

Ատամնաբուժական գրականությունում ապացույցներ կան, որ սինուսի հատակի փակ բարձրացման(հայտնի է նաև որպես օստեոտոմային սինուսի էլեվացիա) պրոցեդուրայի ժամանակ օստեոտոմին հարվածելիս, պերկուսիվ և վիբրատոր ուժերը ունակ են պոկելու օթոլիտները դրանց նորմալ տեղակայման վայրից և հետևաբար կաող են հանգեցնել ԲՊԴՎ-ի առաջացման[10][11]։

ԲՊԴՎ-ն կարող է պրովոկացվել ցանակցած գործողությամբ, որը դրդում է հետին կիսաշրջանաձև խողովակը, ներառյալ՝

  • Վերև կամ ներքև նայելը
  • Գլխի տրավմայից հետո
  • Գլխի հանակարծակի շարժումը
  • Մահճակալում պտտվելը
  • Գլուխը թեքելը

ԲՊԴՎ-ն կարող է վատթարանալ մի շարք գործոններից, որոնք տարբերվում են տարբեր անձանց շրջանում՝

ԲՊՎԴ-ի դրվագը կարող է պրովոկացվել ջրազրկմամբ, ինչպես օրինակ, փորլուծության ժամանակ կարող է լինել։ Այդ պատճառով ԲՊԴՎ-ն առաջանում է հետվիրահատական շրջանում գտնվող հիվանդների շրջանում, որոնք տառապում են փորլուծությունով, որն առաջացել է հետվիրահատական հակաբիոտիկների պատճառով։

ԲՊՎԴ-ն ամենատարածված վեստիբուլյար խանգարումներից է, որը արտահայտվում է գլխապտույտով։ Որոշ իդիոպաթիկ դեպքերում այն ներառում է միգրեն։ Այս երկուսը կապող առաջարկված մեխանիզմները երկուսն են՝ գենետիկ գործոնը և լաբիրինթի անոթային վնասումը[12]։

Չնայած ԲՊԴՎ-ն կարող է առաջանալ ցանկացած տարիքում, այն ամենահաճախը հայտնաբերվում է 60-ն անց անձանց շրջանում[13]։ Տարիքից բացի, ԲՊԴՎ-ի առաջացման համար այլ նշանակալի ռիսկի գործոն հայտնի չէ, չնայած գլխի տրավմայի նախկիոնւմ եղած էպիզոդները, կամ լաբիրինթիտների տեսքով ներքին ականջի ինֆեկցիաները կարող են ապագայում ԲՊՎԴ-ի առաջացման հանդեպ հակվածություն առաջացնել[9]։

Մեխանիզմ խմբագրել

Ներքին ականջը կազմված է մի օրգանից, որը կոչվում է վեստիբուլյար լաբիրինթ։ Վեստիբույար լաբիրինթը ներառում է կիսաշրջանաձև խողովակներ, որոնք հեղուկ պարունակություն ունեն և նուրբ մազանման սենսորներ, որոնք աշխատում են որպես գլխի պտտման մոնիտորներ։ Ներքին ականջի կարևոր կառույցների թվին են պատկանում օտոլիթ օրգանները, որոնք պարունակում են բյուրեղներ, որոնք զգայուն են ձգողության նկատմամբ։ Այս բյուրեղները պատասխանատու են գլխի դիրքի զգացողության համար և կարող են տեղաժարժվել, տեղակայվելով կիսաշրջանաձև խողովակներից մեկում և գլխապտույտ պատճառելով[փա՞ստ]:

Ախտորոշում խմբագրել

Վիճակը հաճախ ախտորոշվում է հիմնվելով հիվանդի պատմության վրա և կատարելով Դիքս-Հոլփայկի թեստը կամ գլորման թեստ, կամ երկուսն էլ[14][15]։

Դիքս-Հոլփայկի թեստը հաճախ իրականացվող թեստ է, որը կատարվում է հետազոտողի կողմից պարզելու համար արդյոք կիսաշրջանաձև խողովակները ընդգրկված են, թե ոչ[15]։ Այն ներառում է գլխի վերադասավորում հետին կիսաշրջանաձև խողովակը(ամպուլայի մուտքի հատվածում) ձգողության ուղղությանը համապատասխանեցնելու համար։ Այս թեստը առաջացնում է վերտիգո և նիստագմ, որը բնորոշ է հետին կիսաշրջանաձև խողովակի ԲՊԴՎ-ին[14]։

Դիքս-Հոլփայկի թեստը կատարելիս, մարդիկ արագորեն իջեցվում են պառկած դիրքի, մանևրը կատարող անձը տարածում է հիվանդի պարանցը։ Որոշ մարդկանց համար, այս մանևրը կարող է ցուցված չլինել, և հնարավոր է, որ դրա ձևափոխված տարբերակի իրականացման անհրաժեշտությունը ծագի, որը ևս թիրախավորում է հետին կիսաշրջանաձև խողովակները։ Այսպիսի մարդկանց թվին են պատկանում նրանք, ովքեր չափից ավելի անհանգիստ են վերտիգոյի անհարմար ախտանշանները զգալու մտքից և նրանք, ովքեր պառկած դիրքում ունակ չեն իրականացնելու շարժումների անհրաժեշտ ծավալը։ Մոդիֆիկացիան ներառում է հիվանդի տեղաշարժը նստած դիրքից կողքի պառկած դիրքի, առանց հետազոտական սեղանից դուրս հիվանդի գլուխը տարածելու, ինչպես Դիքս-Հոլփայկի թեստի դեպքում է արվում։ Գլուխը պտտվում է 45 աստիճանով թեստավորվող կողմին հակառակ և աչքերը ուսումնասիրվում են նիստագմի հայտնաբերման նպատակով։ Դրական թեստը հաստատում է ախտորոշումը։ Եվ Դիքս-Հոլփայկի թեստը, և կողքի պառկելու թեստը ունեն միանման արդյունքներ և կողքի պառկելու թեստը կարող է կիրառվել, եթե ինչ-ինչ պատճառներով Դիքս-Հոլփայկի թեստը հեշտությամբ իրականացնելը հնարավոր չէ[16]։

Գլորման թեստը հայտնաբերում է, արդյոք հորիզոնական կիսաշրջանաձև խողովակներն ընդգրկված են, թե ոչ[14]։ Գլորման թեստը պահանջում է, որ անձը ընդունի պառկած դիրք և նրա գլուխը պետք է գտնվի 30° պարանոցային ծալման դիրքում։ Ապա հետազոտողը արագորեն թեքում է հիվանդի գլուխը 90°-ով դեպի ձախ և ստուգում է վերտիգոյի ու նիստագմի առկայությունը։ Ապա հետազոտողը արագորեն թեքում է հիվանդի գլուխը 90°-ով դեպի աջ և կրկին ստուգում է վերտիգոյի ու նիստագմի առկայությունը[14]։ Այս թեստի ժամանակ վերտիգոն և նիստագմը կարող են առաջանալ երկու կողմերում էլ, սակայն թեքումը դեպի ախտահարված կողմը առավել արտահայտված վերտիգո կառաջացնի։ Նույպես և նիստագմը, ախտահարված կողմը գլուխը թեքելիս, ավելի արտահայտված կլինի[15]։

Ինչպես նշվել է վերևում, երկուսն էլ՝ և Դիքս-Հոլփայկի և գլորման թեստերը պրովոկացնում են տիպիկ ԲՊԴՎ-ի ախտանշաններն ու նշանները։ ԲՊԴՎ-ով տառապող անձանց վերոնշյալ ախտանշաններն ու նշանները սովորաբար կարճ են տևում։ Հազվադեպ, որոշ մարդկանց շրջանում, սակայն, վերտիգոն կարող է տարիներով պերսիստել։ ԲՊԴՎ-ի գնահատումը իրականացվում է առողջապահական ոլորտի աշխատակցի կողմից, որը գլխապտույտների վարման հմտություններ ունի, հիմնականում՝ փսիխոթերապևտ, աուդիոլոգ կամ այլ բժիշկ։

ԲՊԴՎ-ի հետ ասոցացված նիստագմը ունի մի քանի բնորոշիչներ, որոնք թույլ են տալիս տարբերակելու այն այլ տիպի նիստագմներից.

  • Սկզբի գաղտնիություն՝ գոյություն ունի 5-10 վրկ. տևողությամբ հետաձգում նիստագմից առաջ։
  • Նիստագմը տևում է 5–60 վրկ.:
  • Դիրքային՝ նիստագմը առաջանում է միայն որոշակի դիրքերում
  • Կրկնվող խթանումը, ներառյալ Դիքս-Հոլփայկի մանևրները, առաջացնում է նիստագմի հոգնածություն կամ ժամանակավոր անհետացում։
  • Ռոտատոր/Տորսիոն բաղադրիչ է առկա, կամ (կողմնային խողովակի ընդգրկման պարագայում) նիստագմը <<խփում է>> կամ գեոտրոֆիկ (դեպի գետինը), կամ ագեոտրաֆիկ (գետնից հակառակ ուղղությամբ) ուղղությամբ։
  • Տեսողական ֆիքսացիան ճնշում է ԲՊԴՎ-ից առաջացած նիստագմը։

Չնայած հազվադեպ, սակայն ԿՆՀ խանգարումները կարող են ներկայանալ որպես ԲՊԴՎ։ Պրակտիկ բժիշկը պետք է տեղյակ լինի, որո եթե հիվանդի ախտանշանները համապատասխանում են ԲՊԴՎ-ին, սակայն տարբեր մասնիկները ռեպոզիցիոնավորող մանևրերը կիրառելուց հետո հիվանդի մոտ բացակայում է լավացման միտումը, կարիք կա մանրամասն նյարդաբանական գնահատման և վիզուալիզացիայի, որոնք թույլ կտան հայտնաբերելու հիմանական ախտաբանությունը[3]։

Տարբերակիչ ախտորոշում խմբագրել

Վերտիգոն, որը կոնկրետ պրոցես է, հաճախ շփոթում են ավելի լայն հասկացության՝ գլխապտույտի հետ։ Վերտիգոյով ԱՄՆ-ում հիվանդանոցներ Է դիմում տարեկան շուրջ 6 մլն. այցելու, որոնցից 17-42%-ը ի վերջո ախտորոշվում են որպես ԲՊԴՎ-ով հիվանդներ[3]։ Վերտիգոյի այլ պատճառները ներառում են.

Բուժում խմբագրել

Վերադիրքավորող մանևրներ խմբագրել

Մի քանի մանևրներ ցույց են տվել իրեն էֆեկտիվությունը, ներառյալ՝ Էփլեյի մանևրը, Սեմոնտի մանևրը և սակավ աստիճանով Բրենդտ-Դարոֆի վարժությունները[6]։ Երկուսն էլ, և Էփլեյի, և Սեմոնտի մանևրը հավասարապես արդյունավետ են[6][18]։

Էփլեյի մանևր խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Էփլեյի մանևր

Էփլեյի մանևրը օգտագործում է ձգողությունը հիվանդության պատճառ հանդիսացող կալցիումի կուտակված բյուրեղները տեղաշարժելու համար[19]։ Այս մանևրը կարող է իրականացվել առողջապահության ոլորտի մասնագետների կողմից կլինիկա այցի ժամանակ, կամ կարող է սովորեցվել մարդկանց իրականացնել այն տանը, կամ երկուսն էլ[20]։ Կեցվածքի սահմանափակումը մանևրի իրականացումից հետո որոշակիորեն մեծացնում է դրա էֆեկտիվությունը[21]։

Տանը իրականացվելիս, Էփլեյի մանևրը ավելի էֆեկտիվ է, քան Սեմոնտի մանևրը։ Հետին խողովակի ԲՊԴՎ-ի ռեպոզիցիոնավորորղ բուժման ամենաէֆեկտիվ տարբերակը թերապևտի կողմից իրականացվող Էփլեյի մանևրն է, որը զուգակցվում է տանը իրականացվող Էփլոյի մանևրի հետ[22]։ Այնպիսի սարքավորումները, ինչպիսիք են DizzyFIX-ը, կարող են օգտագործվել Էփլեյի մանևրը տանը իրականացնելու համար, և հասանելի են ԲՊԴՎ-ն բուժելու համար[23]։

Էփլեյի մանևրը չի հասցեավորում մասնիկների (օթոկոնիաների) առկայությունը, այլ ավելի շուտ փոխում է դրանց տեղակայումը։ Այս մանևրի նպատակն է տեղաշարժել այդ մասնիկները որոշակի տեղակայումներից ներքին ականջում, որոնցում գտնվելով դրանք այնպիսի ախտնշաններ են հարուցում, ինչպիսին է վերտիգոն, և դրանք տեղաշարժելով կարելի ազատվել վերոնշյալ խնդիրներից։

Սեմոնտի մանևր խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սեմոնտի մանևր

Սեմոնտի մնաևրը ունի 90.3%-անոց բուժիչ էֆեկտիվություն[24]։ Այն իրականացվում է հետևյալ կերպ՝

  1. Հիվանդը նստում է բուժական աթոռին, կախելով իր ոտքերը սեղանից դուրս։ Ապա թերապևտը թեքում է հիվանդի գլուխը դեպի չախտահարված կողմը 45 աստիճանով։
  2. Ապա թերապևտը արագորեն թեքում է հիվանդին այնպես, որ նա պառկի ախտահարված կողմի վրա։ Գլխի դիրքը պահպանվում է, այսինքն գլուխը թեքված է դեպի վերև 45 աստիճանով։ Այս դիրքը պահպանվում է 3 րոպեների ընթացքում։ Նպատակն է տեղաշարժելու կուտակումները դեպի ականջի խողովակի գագաթը։
  3. Ապա հիվանդը արագորեն տեղաշարժվում է այնպես, որ նա պառկի չախտահարված կողմի վրա, գլուխը սակայն, գտնվում է նույն դիրքում (հիմա արդեն դեպի ներքև 45 աստիճան թեքությամբ)։ Այս դիրքը ևս պահպանվում է 3 րոպեմերի ընթացքում։ Այս դիրքի նպատակն է թույլ տալու, որպեսզի կուտակումները տեղաշարժվեն դեպի ականջային խողովակի ելքը։
  4. Վերջում, հիվանդը դանդաղորեն բարձրացվում է դեպի նստած դիրքը։ Կուտակումները ապա պետք է ընկնեն խողովակի արգանդիկի մեջ և վերտիգոյի սիմպտոմները պետք է պակասեն կամ անհետանան։

Որոշ մարդիկ միայն մեկ բուժման կարիք ունեն, այն դեպքում երբ մյուսները բուժվում են բազմաթիվ անգամ, ինչը կախված է ԲՊԴՎ-ի ծանրության աստիճանից։ Սեմոնտի մանևրի, ինչպես նաև Էփլեյի մանևրի ժամանակ մարդիկ ունակ են ինքնուրույն հասնելու կանալիթների վերադիրքավորման[20]։

Բրենդտ-Դարոֆի վարժություններ խմբագրել

Բրենդտ-Դարոֆի վարժությունները կարող են նշանակվել կլինիցիստի կողմից որպես տնային բուժման մեթոդ, սովորաբար մասնիկ վերադասավորող մանևրներով կամ մասնիկ վերադասավորող մանևրների փոխարեն։ Վարժությունը սովորության վարժեցման վարժության տեսակ է, որը թույլ է տալիս ընտելացնել հիվանդին վերտիգո առաջացնող դիրքին։ Բրենդտ-Դարոֆի վարժություններն իրականացվում են Սեմոնտի վարժությունների նման, սակայն, հենց հիվանդը պտտվում է չախտահարված կողմի վրա, գլուխը պտտվում է դեպի ախտահարված կողմը[25]։ Վարժությունը սովորաբար իրականացվում է օրական 3 անգամ, ամեն անգամ 5-10 կրկնություններով, մինչև վերտիգոյի ախտանշանները անհետանան ամենաքիչը երկու օրով[14]։

Գլորման մանևրներ խմբագրել

Կողմնային (հորիզոնական) խողովակների համար գոյություն ունի առանձին արդյունավետ մանևր։ Սովորաբար կողմնային խողովակում տեղակայված խնդիրը չի պատասխանում կանալիթների վերադասավորող պրոցեդուրաներին, որոնք կիրառվում են հետին խողովակների ԲՊԴՎ-ի ժամանակ։ Ուստի բուժումն ուղղղված է կանալիթի շարժմանը կողմնային խողովակից դեպի նախադուռ[26]։ Գլորման մանևրները և դրա վարիացիաներն օգտագործվում են, ներառելով հիվանդի պտույտը 360 աստիճանով որոշակի հաջորդական քայլերի իրականացումով, որպեսզի մասնիկները վերադասավորվեն[3]։ Այս մանևրը սովորաբար իրականացվում է պատրաստված կլինիցիստի կողմից, ով կանգնում է պառկած հիվանդի գլխավերևում[27]։ Գոյություն ունեն 4 էտապներ, յուրաքանչյուրի միջև մեկ րոպե ընդմիջումով, երրորդ դիրքում հորիզոնական խողովակը ուղղված է ուղղահայաց դիրքով, հիվանդի պարանոցը ծալված է և գտնվում է նախաբազկի և արմունկների վրա[27]։ Երբ բոլոր 4 էտապներն իրականացվում են, գլխի գլորման թեստը կրկնվում է և եթե այն բացասական է, բուժումը դադարեցվում է[27]։

Դեղորայք խմբագրել

Դեղորայքային բուժումը կարող է քննարկվել ԲՊԴՎ-ի ծանր, արտահայտված սրացումների ժամանակ, սակայն դեպքերի մեծամասնությունում ցուցված չէ։ Հիմնական դեղորայքի ցանկը ներառում է հակա-հիստամինայիններ և հակախոլիներգիկների դաս, ինչպիսին են Մեկլիզինը կամ Հիոսցին բութիլբրոմիդը (Սկոպոլամին), համապատասխանաբար։ Խխունջային ախտանիշների դեղորայքային բուժումը տարածված է դարձել վերջին տասնամյակում և բազմաթիվ նոր դեղորայքային թերապիաներ (ներառյալ գոյություն ունեցող դեղերը, որոնք ունեն նոր ցուցումներ) են առաջարկվել վերտիգոն/գլխապտոույտը բուժելու նպատակով։ Այս դեղերը տարբերվում են իրենց ազդեցության մեխանիզմներով, դրանցից շատերը ընկալիչի կամ իոնային անցուղու անտագոնիստներ են։ Դրանց շարքում են Բետահիստինը կամ Դեքսամետազոն/Գենտամիցինը Մենյերի հիվանդության բուժման համար, Կարբամազեպին/Օքսկարբամազեպինը պարոքսիզմալ դիզարթրիայի և ատաքսիայի բուժման համար ցրված սկլերոզի ժամանակ, մետոպրոլոլ/տոպիրամատը կամ վալպրոյաթթուն/եռցիկլիկ հակադեպրեսանտները վեստիբուլյար միգրենը բուժելու նպատակով և 4-ամինոպիրիդինը 2-րդ տիպի էպիզոդիկ ատաքսիան կամ երկուսն էլ՝ ներքև և վերև ուղղված նիստագմները բուժելու նպատակով[28]։ Այս դեղամիջոցները թույլ են տալիս ախտանշանային բուժում իրականացնել, սակայն դրանք չեն ազդում հիվանդության ելքի և տևողության վրա։ Դեղորայքը կարելի է օգտագործել դիրքային մանևրների իրականացման ժամանակ ախտանշանները ճնշելու նպատակով, եթե հիվանդը ախտանշանները ծանր են կամ անտանելի են։ Ավելի շատ դեղաչափ-կախյալ հետազոտությունների կարիք կա, պարզելու համար առավել էֆեկտիվ դեղամիջոցները թե սուր վիճակներից հանելու, և թե հիվանդության ախտանշանաբանության երկարատև ռեմիսիայի հասնելու նպատակով[28]։

Վիրահատություն խմբագրել

Վիրաբուժական լուծումները, ինպիսին է կիսաշրջանաձև խողովակի օկլյուզիան, գոյություն ունեն ԲՊԴՎ-ից ազատվելու համար, բայց կրում են միևնույն ռիսկերը, ինչպես ցանկացած նյարդավիրաբուժական միջամտություն։ Վիրահատությունը դիտարկվում է խնդրի լուծման վերջին տարբերակ, ծանր և մնայուն դեպքերում, որոնք չեն ենթարկվում վեստիբուլյար ռեաբիլիտացիայի (ներառյալ մասնիկների վերադասավորումը և սովորեցման թերապիաները)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Nuti D., Masini M., Mandalà M. Benign paroxysmal positional vertigo and its variants // Handbook of clinical neurology — Elsevier BV, 2016. — Vol. 137. — P. 241—256. — ISSN 0072-9752; 2212-4152 — doi:10.1016/B978-0-444-63437-5.00018-2 — PMID:27638076
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 «Balance Disorders». NIDCD. 2015 թ․ օգոստոսի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Bhattacharyya N, Baugh RF, Orvidas L, Barrs D, Bronston LJ, Cass S, Chalian AA, Desmond AL, Earll JM, Fife TD, Fuller DC, Judge JO, Mann NR, Rosenfeld RM, Schuring LT, Steiner RW, Whitney SL, Haidari J (2008 թ․ նոյեմբեր). «Clinical practice guideline: benign paroxysmal positional vertigo». Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 139 (5 Suppl 4): S47-81. doi:10.1016/j.otohns.2008.08.022. PMID 18973840. {{cite journal}}: Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն); Unknown parameter |laysource= ignored (օգնություն)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 «Positional vertigo: Overview». PubMed Health (անգլերեն). 2014 թ․ հունվարի 30. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Dickson, Gretchen (2014). Primary Care ENT, An Issue of Primary Care: Clinics in Office Practice, Volume 41, Issue 1 of The Clinics: Internal Medicine. Elsevier Health Sciences. էջ 115. ISBN 9780323287173. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Hilton MP, Pinder DK (2014 թ․ դեկտեմբեր). «The Epley (canalith repositioning) manoeuvre for benign paroxysmal positional vertigo». The Cochrane Database of Systematic Reviews (12): CD003162. doi:10.1002/14651858.CD003162.pub3. PMID 25485940.
  7. ↑ Murdin L, Hussain K, Schilder AG (2016 թ․ հունիս). «Betahistine for symptoms of vertigo» (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD010696. doi:10.1002/14651858.CD010696.pub2. PMID 27327415.
  8. ↑ Daroff, Robert B. (2012). «Chapter 37». Bradley's neurology in clinical practice (6th ed.). Philadelphia, PA: Elsevier Saunders. ISBN 9781455728077. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Benign positional vertigo». A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 16-ին.
  10. ↑ Sammartino G, Mariniello M, Scaravilli MS (2011 թ․ հունիս). «Benign paroxysmal positional vertigo following closed sinus floor elevation procedure: mallet osteotomes vs. screwable osteotomes. A triple blind randomized controlled trial». Clinical Oral Implants Research. 22 (6): 669–72. doi:10.1111/j.1600-0501.2010.01998.x. PMID 21054553.
  11. ↑ Kim MS, Lee JK, Chang BS, Um HS (2010 թ․ ապրիլ). «Benign paroxysmal positional vertigo as a complication of sinus floor elevation». Journal of Periodontal & Implant Science. 40 (2): 86–9. doi:10.5051/jpis.2010.40.2.86. PMC 2872812. PMID 20498765.
  12. ↑ Lempert T, Neuhauser H (2009 թ․ մարտ). «Epidemiology of vertigo, migraine and vestibular migraine». Journal of Neurology. 256 (3): 333–8. doi:10.1007/s00415-009-0149-2. PMID 19225823.
  13. ↑ Mayo Clinic Staff (2012 թ․ հուլիսի 10). «Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV)». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 16-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Schubert, Michael C. (2019 թ․ հունվարի 25). «Vestibular Disorders». In O'Sullivan, Susan B.; Schmitz, Thomas J.; Fulk, George D. (eds.). Physical Rehabilitation (7th ed.). էջեր 918–49. ISBN 978-0-8036-9464-4.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Korres SG, Balatsouras DG (2004 թ․ հոկտեմբեր). «Diagnostic, pathophysiologic, and therapeutic aspects of benign paroxysmal positional vertigo». Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 131 (4): 438–44. doi:10.1016/j.otohns.2004.02.046. PMID 15467614.
  16. ↑ Cohen HS (2004 թ․ մարտ). «Side-lying as an alternative to the Dix-Hallpike test of the posterior canal». Otology & Neurotology. 25 (2): 130–4. doi:10.1097/00129492-200403000-00008. PMID 15021771.
  17. ↑ Buchholz, D. Heal Your Headache. New York:Workman Publishing;2002:74-75
  18. ↑ Gold, Daniel. «Posterior Canal - BPPV: Epley and Semont maneuvers». Neuro-Ophthalmology Virtual Education Library (NOVEL): Daniel Gold Collection. Spencer S. Eccles Health Sciences Library. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  19. ↑ von Brevern M, Seelig T, Radtke A, Tiel-Wilck K, Neuhauser H, Lempert T (2006 թ․ օգոստոս). «Short-term efficacy of Epley's manoeuvre: a double-blind randomised trial». Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 77 (8): 980–2. doi:10.1136/jnnp.2005.085894. PMC 2077628. PMID 16549410.
  20. ↑ 20,0 20,1 Radtke A, von Brevern M, Tiel-Wilck K, Mainz-Perchalla A, Neuhauser H, Lempert T (2004 թ․ հուլիս). «Self-treatment of benign paroxysmal positional vertigo: Semont maneuver vs Epley procedure». Neurology. 63 (1): 150–2. doi:10.1212/01.WNL.0000130250.62842.C9. PMID 15249626.
  21. ↑ Hunt WT, Zimmermann EF, Hilton MP (2012 թ․ ապրիլ). «Modifications of the Epley (canalith repositioning) manoeuvre for posterior canal benign paroxysmal positional vertigo (BPPV)». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD008675. doi:10.1002/14651858.CD008675.pub2. PMID 22513962.
  22. ↑ Helminski JO, Zee DS, Janssen I, Hain TC (2010 թ․ մայիս). «Effectiveness of particle repositioning maneuvers in the treatment of benign paroxysmal positional vertigo: a systematic review». Physical Therapy. 90 (5): 663–78. doi:10.2522/ptj.20090071. PMID 20338918.
  23. ↑ Beyea JA, Wong E, Bromwich M, Weston WW, Fung K (2008 թ․ հունվար). «Evaluation of a particle repositioning maneuver Web-based teaching module». The Laryngoscope. 118 (1): 175–80. doi:10.1097/MLG.0b013e31814b290d. PMID 18251035.
  24. ↑ Chen Y, Zhuang J, Zhang L, Li Y, Jin Z, Zhao Z, Zhao Y, Zhou H (2012 թ․ սեպտեմբեր). «Short-term efficacy of Semont maneuver for benign paroxysmal positional vertigo: a double-blind randomized trial». Otology & Neurotology. 33 (7): 1127–30. doi:10.1097/mao.0b013e31826352ca. PMID 22892804.
  25. ↑ Vesely DL, Chiou S, Douglass MA, McCormick MT, Rodriguez-Paz G, Schocken DD (1996 թ․ մարտ). «Atrial natriuretic peptides negatively and positively modulate circulating endothelin in humans». Metabolism. 45 (3): 315–9. doi:10.1016/S0026-0495(96)90284-X. PMID 8606637.
  26. ↑ Hegemann SC, Palla A (2010 թ․ օգոստոս). «New methods for diagnosis and treatment of vestibular diseases». F1000 Medicine Reports. 2: 60. doi:10.3410/M2-60. PMC 2990630. PMID 21173877.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 Hornibrook J (2011). «Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV): History, Pathophysiology, Office Treatment and Future Directions». International Journal of Otolaryngology. 2011: 1–13. doi:10.1155/2011/835671. PMC 3144715. PMID 21808648.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  28. ↑ 28,0 28,1 Huppert D, Strupp M, Mückter H, Brandt T (2011 թ․ մարտ). «Which medication do I need to manage dizzy patients?». Acta Oto-Laryngologica. 131 (3): 228–41. doi:10.3109/00016489.2010.531052. PMID 21142898.

Առաջարկվող գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Կաղապար:Ներքին ականջի հիվանդություններ

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բարորակ_պարոքսիզմալ_դիրքային_վերտիգո&oldid=9809104» էջից