Բարիաթ Մուրադովա
Բարիաթ Սոլթան Մեջիդովնա Մուրադովա (հունվարի 3 (16), 1914, Դաղստանի մարզ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 3, 2001, Մախաչկալա, Դաղստանի Հանրապետություն, Ռուսաստան), կումիկ խորհրդային դերասանուհի։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստուհի (1960)[1]։
 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 3 (16), 1914 |
| Ծննդավայր | Դաղստանի մարզ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | հունիսի 3, 2001 (87 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մախաչկալա, Դաղստանի Հանրապետություն, Ռուսաստան |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան |
| Մասնագիտություն | դերասանուհի և քաղաքական գործիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |       և  |
Կենսագրություն խմբագրել
Բարիաթ Մւրադովան ծնվել է 1914 թվականի հունվարի 3 (16)-ին (ըստ այլ աղբյուրների՝ սեպտեմբերի 10-ին[2]) Ներքին Ջենգուտայ գյուղում (ներկայում՝ Բույնակսկի շրջան, Դաղստան)[3] կամ Թեմիր Խան Շուրայում (ներկայում՝ Բույնակսկ)[2])։
Հոր զոհվելուց հետո դաստիարակվել է հորեղբոր՝ Դաղստանի մշակույթի հայտնի գործիչ Տատամ Մուրադովի ընտանիքում, ինչը որոշիչ դեր է ունեցել մասնագիտության ընտրության հարցում։ Վաղ տարիներից ելույթ է ունեցել համերգներում, մասնակցել է գեղարվեստական ինքնագործունեությանը և թատերական բեմադրությունների։
1926-1928 թվականներին եղել է Դաղստանի ռադիոկոմիտեի մենակատարուհի Մախաչկալայում։
1930 թվականին՝ երաժշտական-դրամատիկական տեխնիկումն ավարտելուց հետո, ելույթ է ունեցել տեխնիկումի կոլեկտիվի հիման վրա վերակազմավորված Կումիկյան երաժշտական-դրամատիկական թատրոնում (1955 թվականից՝ Ալիմ Սալավաթովի անվան, Մախաչկալա)։
Թատրոնում աշխատելու տարիներին մարմնավորել է ավելի քան 200 բեմական կերպարներ։ Կատարել է դերեր ողբերգություններում ու վոդևիլներում, կենցաղային կատակերգություններում ու սուր երգիծական դրամաներում, ինչպիսիք են՝ Սուսան («Նամուս», Շիրվանզադե), Կիստաման («Կարմիր պարտիզաններ», Ալիմ Սալավաթով), Ջումայսաթ («Մոլլա Նասրեդին», Մ. Կուրբանով), Շաքերխան («Ծառի տակ», Համիդ Ռուստամով), Ջամինաթ («Իրչի Կազակ», Մ.-Ս. Յա. Յախյաև), Ժիվկա («Տիկին մինիստրուհի», Բրանիսլավ Նուշիչ)։
Ունեցել է գեղեցիկ ձայն, ելույթ է ունեցել լեռնային աուլներում՝ կատարելով ժողովրդական, հերոսական ու կենցաղային երգեր (որոնցից շատերն ինքն է մշակել)։
Եղել է Դաղստանի ԻԽՍՀ Գերագույն խորհրդի 1-ին գումարման, ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի 5-րդ գումարման պատգամավոր (1958-1962), Խաղաղության պահպանման խորհրդային կոմիտեի անդամ։
Բարիաթ Մուրադովան մահացել է 2001 թվականի հունիսի 3-ին Մախաչկալայում։ Թաղվել է Գեներալ Օմարովի փողոցի (նախկինում՝ Հունգարացի մարտիկների) մոտ գտնվող մուսուլմանական գերեզմանատանը։
Ընտանիք խմբագրել
- Հրեղբայր՝ Տատամ Ալիևիչ Մուրադով (1902-1958), երաժիշտ և երգիր, Դաղստանի ԻԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ,
- Ամուսինը՝ Ալիմ Կուրումով (1911-1974), դերասան, Կումիկյան Ա․ Սալավաթովի անվան երաժշտադրամատիկական թատրոնի դերասան, ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1960),
- Դւստր՝ Ինեսա Կուրումովա (1936-2015), Մախաչկալայի Ա․ Գորկու անվան երաժշտադրամատիկական թատրոնի դերասանուհի, ՌԴ ժողովրդական արտիստուհի (2005),
- Դուստր՝ Բելլա Ալիմովնա Մուրադովա (ծնվ.՝ 1940), առաջին կին քանդակագործը Դաղստանում,
- Ըստ որոշ աղբյուրների՝ ամուսնացած է եղել Նիյազի Զուլֆուղար օղլի Թակիզադե-Հաջիբեկովի (1912-1984) հետ, ադրբեջանցի դիրիժոր, կոմպոզիտոր, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1959)[4]։
Կոչումներ և պարգևներ խմբագրել
- Դաղստանի ԻԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1935)
- ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1940)
- ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1955)
- ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1960)
- ՌԽՖՍՀ Կ․ Ստանիսլավսկու անվան պետական մրցանակ (1972) – Մայր-Հայրենիքի, Սոֆյայի, Ժումայսաթի դերերը կատարելու համար Կումիկյան Ա․ Սալավաթովի անվան երաժշտադրամատիկական թատրոնի «Փոթորկի միջով» (Մ.-Ս. Յա. Յախյաև), «Մայր» (Մ. Գորկի), «Մոլլա Նասրեդին» (Մ. Կուրբանով) ներկայացումներում,
- Սուլեյման Ստալսկու անվան հանրապետական գրական մրցանակ[2]
- Լենինի շքանշան
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի երկու շքանշան
- Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան
- «Պատվո նշան» երկու շքանշան[2]
- Մեդալներ
Արվեստ խմբագրել
Ֆիլմագրություն խմբագրել
Հիշատակ խմբագրել
- Մախաչկալայում գտնվող Դաղստանի մշակույթի և արվեստի քոլեջը կրում է Բարիաթ Մուրադովայի անունը։
- 2010 թվականին Մախաչկալայի Կումիկյան թատրոնի դիմաց տեղադրվել է Բարիաթ Մուրադովայի հուշարձանը[5][6]։
- 2015 թվականին լույս է տեսել «Բարիաթ Մուրադովա։ Տաղանդավոր, անիմանալի, անկրկնելի» (ռուս.՝ «Барият Мурадова. Талантливая, непостижимая, неповторимая») գիրքը[7]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Кумыкский мир». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Государственное бюджетное учреждение республики дагестан национальная библиотека республики дагестан - бет 12». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ «Кумыкский мир | | Публикации | Люди искусства | Барият Мурадова — классик дагестанской сцены». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ В постпредстве Дагестана вспоминали Барият Мурадову | Вестник Кавказа
- ↑ «В Махачкале открыли памятник народной артистке СССР Барият Мурадовой». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- ↑ Память о ней светла
- ↑ ««Барият Мурадова. Талантливая, непостижимая, неповторимая»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Мурадова Барият Солтан Меджидовна հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- Барият Мурадова Արխիվացված 2011-10-19 Wayback Machine
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 96)։ 
|