Բասեն (Շիրակի մարզ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բասեն (այլ կիրառումներ)
Բասեն (նախկին անվանումները՝ Մուսայելյան, Մեծ Քյափանակ), գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզի Ախուրյանի տարածաշրջանում, մարզկենտրոնից 14 կմ հարավ-արևելք, Փամբակի լեռների փեշերին։ Մուսայելյան է վերանվանվել 1935 թվականի հունվարի 3-ին ի հիշատակ հեղափոխական գործիչ Մուսայելյանի[3]։ Բասեն է վերանվանվել 2006 թվականի հուլիսի 4-ին։
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Բասեն | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Շիրակի | |
| Այլ անվանումներ | Մեծ Ախուրյան, Մուսայելյան | |
| Մակերես | 36.8 կմ² | |
| ԲԾՄ | 1645 մ | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 1900[1] մարդ (2012) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Հեռախոսային կոդ | +374 312[2] | |
| ||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Գյուղը տեղադրված է Փամբակի լեռնաշղթայի փեշերին, մեղմաթեք սարալանջին՝ ծովի մակարդակից 1645 մ բարձրության վրա։ Բնական լանդշաֆտները սևահողային լեռնատափաստաններ են։
Կլիմա խմբագրել
Կիման բարեխառն լեռնային է, ձմեռը տևական, ցուրտ, հաստատուն ձնածածկույթով։ Լինում են ուժեղ քամիներ, հաճախակի են ձնաբքերը և սառնամանիքները։ Ամառը զով է, համեմատաբար խոնավ։ Տարեկան տեղումների քանակը 500-600 մմ։
Բնակչություն խմբագրել
1831 թվականից ի վեր բնակիչները հայեր են[4], որոնց մի մասի նախնիները 1828-1830 թթ.-ին գաղթել են Արևմտյան Հայաստանի Խնուսի և Բասենի գավառներից[3]։
Ըստ ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների համայնքը 2013 թ-ի հունվարի 1-ի դրությամբ ունեցել է 1658 մարդ։ Սեռային կազմում տղամարդիկ կազմում են 45%, կանայք՝ 55%։ Տարիքային խմբերը բաշխված են հետևյալ կերպ. մինչաշխատունակներ՝ 31%, աշխատունակներ՝ 50%, հետաշխատունակներ՝ 19%։
Բասենի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[5].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 512 | 1339[4] | 1892 | 1394 | 1667 | 1439 | 1606 | 1420 | 1393 | 1744 | 1393[6] |
Տնտեսություն խմբագրել
Բասենն ունի 507 տնտեսություն։
Գյուղատնտեսական հողահանդակները գրեթե ամբողջությամբ օգտագործվում են որպես վարելահողեր՝ կազմելով 1440 հա։ Պետական հողերը գլխավորապես օգտագործվում են որպես վարելահողեր, արոտավայրեր՝ կազմելով համապատասխանաբար 187 և 1195 հեկտար։ Գյուղատնտեսության մասնագիտացման ուղղությունը երկրագործությունն է։ Զբաղվում են այգեգործությամբ, ծխախոտագործությամբ, հացահատիկային, կերային, բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ։ Նախկինում զբաղվել են շաքարի ճակնդեղի մշակությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել
Բասենում կան «Ժամ» եկեղեցի, որը կառուցված է սրբատաշ տուֆից և վերանորոգված է 1842 թ., «Սարավերի» եկեղեցի և «Ավերք» մատուռ։ Մոտակայքում կան գյուղատեղիներ, խաչքարեր։
Հասարակական կառույցներ խմբագրել
Գյուղն ունի դպրոց, մանկապարտեզ, մշակույթի տուն, գրադարան, բուժկետ, կապի հանգույց։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ԱՎԾ տվյալներ
- ↑ http://www.cfoa.am/HTML/option/7.htm(չաշխատող հղում)
- ↑ 3,0 3,1 «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 3, էջ 900
- ↑ 4,0 4,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 43» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Ապրիլի 25-ին.
- ↑ 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները