Բանկային աուդիտ
Բանկային աուդիտ (անգլ.՝ Bank audit), աուդիտի տեսակ։ Սա ձեռնարկատիրական գործունեություն է վարկային կազմակերպությունների և դրանց մասնաճյուղերի հաշվապահական հաշվառման և ֆինանսական (հաշվապահական) հաշվետվությունների անկախ աուդիտի վերաբերյալ[1]։
Պատմություն խմբագրել
Աուդիտորի մասնագիտությունը հայտնի է հին ժամանակներից։ Դեռ մ.թ.ա. 200 թվականին քվեսթորները (պաշտոնատար անձինք, որոնք պատասխանատու են Հռոմեական կայսրությունում ֆինանսական և դատական գործերի համար) վերահսկողություն էին իրականացնում տեղական ինքնակառավարման մարմինների հաշվապահների նկատմամբ։ Քվեսթերների հաշվետվություններն ուղարկվել են Հռոմ և լսել քննիչները։ Այս պրակտիկան դարձել է «աուդիտոր» եզրույթի հիմքը։ Աուդիտի օրենսդրական ծննդավայրը համարվում է Մեծ Բրիտանիան, որտեղ առաջին անգամ ընդունվել են օրենքներ, որոնք ներկայացնում են աուդիտի պարտադիր բնույթը և սահմանում պահանջներ դրա վարման որակի համար։ Ռուսաստանում աուդիտորի կոչումը ներկայացվել է Պետրոս I-ի կողմից։ Ռուսաստանում աուդիտորները կոչվում էին երդվյալ հաշվապահներ։ Նրանք համատեղում էին դատախազի, գործավարի և քարտուղարի առանձին պարտականությունները[2]։
Նշանակություն խմբագրել
Բանկային աուդիտի հիմնական նպատակն է եզրակացություն ստանալ աուդիտի ենթարկվող բանկի ֆինանսական դրության, նրա շահութաբերության, իրացվելիության և բանկային գործառնությունների ռիսկի աստիճանի վերաբերյալ։ Աուդիտորական եզրակացությունը հրապարակվում է տարեկան, պաշտոնական հաշվեկշռի ու շահույթի և վնասի միասին հաշվետվություններում։ Գրեթե բոլոր երկրներում բանկերը ստուգվում են անկախ աուդիտորների կողմից, սովորաբար երկու մասով.
- ճիշտ հաշվետվությունը ստուգվում է` ըստ ազգային օրենսդրության, նորմատիվ ակտերի և կանոնակարգերի
- իրականացվում է առևտրային և անհատական գործարքների ավելի մանրակրկիտ աուդիտ և վերլուծություն՝ ապահովելով ֆինանսական հաշվետվություններում բանկի իրական և ներկա վիճակի և դրա գործունեության արդյունքների արտացոլումը։
Ըստ աուդիտի ռուսական ստանդարտների, աուդիտը աուդիտորի ձեռնարկատիրական գործունեությունն է` ֆինանսական հաշվետվությունների, վճարահաշվարկային փաստաթղթերի, հարկային հայտարարագրերի և այլ ֆինանսական պարտավորությունների ու տնտեսվարող սուբյեկտների պահանջների անկախ աուդիտ իրականացնելու համար[1]։
Նպատակ խմբագրել
Բանկային աուդիտի նպատակը ոչ թե ֆինանսական սնանկությունը կանխելն է, այլ առաջին հերթին ֆինանսական հաշվետվությունների գնահատումը։ Իրենց գործառույթներն իրականացնելիս անկախ բանկային աուդիտորը պետք է հաշվի առնի բանկային հատվածի վրա ազդող ռիսկերի հետ կապված գործոնները, ինչպես նաև բանկերի գործունեության որոշ առանձնահատկություններ, ինչպիսիք են.
- բանկերի կողմից արտահաշվեկշռային նշանակության գործարքների իրականացում, որոնք կարող են չարտացոլվել հաշվապահական հաշվառման գրառումներով և կարող են չհանգեցնել «աուդիտորական հետքի»։
- բանկերի գործունեության կարգավորում պետական մարմինների կողմից և նորմատիվ պահանջներ (փաստաթղթեր), որոնք շատ դեպքերում ազդում են հաշվապահական հաշվառման և աուդիտի վերահսկողության պրակտիկայի վրա
- գործառնությունների ընթացքում փոխկապակցված (կապված) կողմերի հետ գործարքների ձևով բանկերի կողմից խոցելիությունը` կանխիկ փողի անխոչընդոտ հասանելիության և բանկային գործառնություններում շրջանառվող մեծ քանակությամբ միջոցների առկայության պատճառով։ Առևտրային բանկերը բավականին հաճախ աշխատում են բազմաթիվ ասոցիացված կողմերի հետ, մասնավորապես, միջազգային գործարքներ իրականացնելիս[1]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- О.И.Хамзина, Е.А.Лёшина. Аудит: учебно-методический комплекс. Часть 1 - Основы аудита. - Ульяновская государственная сельскохозяйственная академия. - Ульяновск: УГСХА. - 203с.. 2008
- Игорь Райхман. Практика медиа измерений. Аудит. Отчетность. Оценка эффективности PR. — М.: Альпина Паблишер, 2013. — 432 с. — ISBN 978-5-9614-4499-5.
- Питер Этрилл, Эдди МакЛейни. Финансовый менеджмент и управленческий учет для руководителей и бизнесменов. — М.: Альпина Паблишер, 2016. — 648 с. — ISBN 978-5-9614-5547-2.
- Шевчук Д. А. Основы банковского аудита: Конспект лекций. – Ростов-на-дону: Феникс, 2007.