Բաղեղի լիգա

Բաղեղի լիգա (անգլ.՝ The Ivy League), ամերիկյան մասնավոր ութ համալսարանների միավորում։ Համալսարանները գտնվում են ԱՄՆ-ի հյուսիսարևելյան յոթ նահանգներում։ Անվանումը կապված է բաղեղի թփերի հետ, որոնք ծածկում են համալսարանական հին շենքերը։ Լիգայի կազմի մեջ մտնող համալսարանները բարձր համարում ունեն և աչքի են ընկնում կրթության առաջնակարգ որակով։

Նկարագրություն խմբագրել

Պատմություն խմբագրել

ԱՄՆ-ի նահանգները, որոնցում տեղակայված են «Բաղեղի լիգայի» անդամ համալսարանները

«Բաղեղի լիգա» անվանումը ի սկզբանե տրվել է ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքում տեղակայված մասնավոր ութ համալսարանների մարզական միավորմանը։ Եզրույթը հաճախ օգտագործվում է մատնանշելու համար ութ դպրոցները` որպես մեկ ընդհանուր միավորում։ Այն ենթադրում է կրթության բարձր որակ, ընդունելության մեծ մրցակցություն և պատկանելություն սոցիալական էլիտային։

«Բաղեղի լիգա» եզրը լայն տարածում է գտել 1954 թվականից, երբ ձևավորվել է մարզական NCAA Division I միավորումը, և ամերիկացիները սկսել են երկրպագել համալսարանական մարզական տարբեր թիմերի։ Ժամանակի ընթացքում «բաղեղի լիգա» հասկացությունը տարածվել է նրանում ընդգրկված համալսարանների այլ ոլորտների վրա ևս։

Լիգայի համալսարանները U.S. News & World Report ամսագրի տվյալներով մշտապես ընդգրկվում են ԱՄՆ-ի լավագույն 15 քոլեջների և համալսարանների ցանկում։ Այսպես` 2010 թվականին ԱՄՆ-ի լավագույն համալսարանների եռյակում ընդգրկվել են Հարվարդի, Եյլի և Փրինսթոնի համալսարանները, որոնք ներկայացնում են «Բաղեղի լիգան»^[1]։ Լիգայի համալսարանները ներառված են նաև աշխարհի ակադեմիական ամենահարուստ հաստատությունների ցանկում, ինչը գրավում է լավագույն ուսանողներին ու դասախոսներին։

Համալսարանները երկրի գիտական առաջատար հաստատություններն են, որոնք ունեն ֆինանսավորման տարբեր աղբյուրներ։ Օրինակ` Հարվարդի և Եյլի համալսարանները 2014 թվականին գիտական հետազոտությունների համար տրամադրել են համապատասխանաբար 36.4 և 23.9 միլիարդ դոլար^[2]։

Լիգայի անդամ համալսարաններ խմբագրել

Ստորև ներկայացվում են «Բաղեղի լիգայի» անդամ հանդիսացող համալսարանները այբբենական կարգով.

Բրաունի համալսարան (անգլ.՝ Brown University) - քաղաք Փրովիդենս, Ռոդ Այլենդի նահանգ։ Հիմնադրվել է 1764 թվականին Ռոդ Այլենդի քոլեջ անվանումով։
Դարտմուտի քոլեջ (անգլ.՝ Dartmouth College) - Հաննովեր, Նյու Հեմփշիրի նահանգ։ Հիմնադրվել է 1769 թվականին։
Եյլի համալսարան (անգլ.՝ Yale University) - Նյու Հեյվըն, Կոնեկտիկուտ նահանգ։ Հիմնադրվել է 1701 թվականին «Կոլեգիալ դպրոց» անվանումով։
Կոլումբիայի համալսարան (անգլ.՝ Columbia University) - Նյու Յորք, Նյու Յորք նահանգ։ Հիմնադրվել է 1754 թվականին «Արքայական քոլեջ» անվանումով։
Կոռնելի համալսարան (անգլ.՝ Cornell University) - Իթակա, Նյու Յորք նահանգ։ Հիմնադրվել է 1865 թվականին։
Հարվարդի համալսարան (անգլ.՝ Harvard University) - Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս նահանգ։ Հիմնադրվել է 1636 թվականին։
Փենսիլվանիայի համալսարան (անգլ.՝ University of Pennsylvania) - Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա նահանգ։ Հիմնադրվել է 1740 թվականին «Ֆիլադելֆիայի ակադեմիա» անունով։
Փրինսթոնի համալսարան (անգլ.՝ Princeton University) - Փրինսթոն, Նյու Ջերսի նահանգ։ Հիմնադրվել է 1746 թվականին «Նյու Ջերսիի քոլեջ» անվանումով։

Անվան ծագում խմբագրել

Բաղեղի մասին հիշատակումը, որը վերաբերում է քոլեջներին, արձանագրվել է մարզական լրագրող Սթենլի Վուդվարդի հոդվածում (անգլ.՝ Stanley Woodward, (1895-1965)):

A proportion of our eastern ivy colleges are meeting little fellows another Saturday before plunging into the strife and the turmoil.

- Stanley Woodward, New York Tribune, October 14, 1933, describing the football season

«Բաղեղի լիգա» արտահայտության ծագման մասին վկայում է հետևյալ պատմությունը. մարզական մի լրագրող խմբագրությունից հանձնարարություն է ստանում մեկնաբանելու Կոլումբիայի և Փենսիլվանիայի համալսարանական թիմերի մեջ կայանալիք խաղը ամերիկյան ֆուտբոլից։ Կարծելով, որ խաղը լինելու է անհետաքրքիր` լրագրողը նշել է, որ ինքը ստիպված է լինելու տեսնել, թե «ինչպես է աճում բաղեղը»։ Մեկ ուրիշ լրագրող, սխալ հասկանալով լսածը, համալսարանների խումբն անվանում է «Բաղեղի լիգա»։