Բազմատուս
Բազմատուս, գյուղ Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 22 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ Շալուա գետի ստորին հոսանքի ձախափնյա ձորալանջին։ Մտնում է Գանձա համանքի մեջ։
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Բազմատուս | ||
| Երկիր |  Արցախ | |
| Շրջան | Քաշաթաղ | |
| Համայնք | Գանձա | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Արցախի հնագույն բնակավայրերից է։ Ս. Բահաթրյանը, ով 19-րդ դարի վերջերի հայտնի հայագետներից մեկն է, գրել է, որ հին ժամանակներում Բազմատուսի տարածքում հայկական քաղաք է եղել։ Գյուղի մասին շատ թե քիչ տեղեկություններ պահպանվել են նաև 16-17-րդ դարերի վիմագիր արձանագրություններում[2]։
Պատմություն խմբագրել
18-րդ դարի երկրորդ կեսին և 19-րդ դարի սկզբներին տարածաշրջանը Ղարաբաղի խաների ու քրդական ցեղերի լծի տակ էր, այդ պատճառով բնակավայրերը հայաթափվել են[2]։
Միջնադարում արդեն Բազմատուսի ծաղկման շրջանը կանգ է առնում և բնակչության կյանքը հայրենի հողի վրա անհնարին դարձավ։ Մեկը մյուսի հետևից հայ ընտանիքները հեռացան երկրագնդի տարբեր անկյուններ։ Բնակավայրերը լցվել էին թրքախոս քոչվորական կյանքով ապրող քրդական ցեղերով։ Նոր բնակիչները բնակավայրը անվանակոչեցին Բազարդուզ[2]։
Ընդամենը մի քանի տասնամյակի ընթացքում գյուղում հաստատված քրդերը հիմնահատակ կործանել են հայկական պատամշակութային արժեքները։
Մեր օրերում գյուղում և նրա շրջակայքում տեսանելի են միջնադարյան եկեղեցիների, գերեզմանոցների, խաչքարերի և տապանաքարերի բեկորներ։ Այս ամենը՝ որպես շինանյութ, եկվորները օգտագործել են իրենց գոմերն ու տները կառուցելու համար[2]։
Խորհրդային տարիերին այս տարածքները նվիրաբերվեցին ԱԽՍՀ-ին։
Բազմատուս գյուղը 1923 թվականին գտնվում էր ԱԽՍՀ Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի, իսկ 1930 թվականին՝ Լաչինի շրջանի կազմում[2]։
1993 թվականին ԱՀ Պաշտպանության բանակի ջանքերով գյուղը ազատագրվեց։
ՀՀ-ի բնակավայրերից մի քանի ընտանիքներ 1995 թվականին հաստատվել են այս բնակայրում, որը հետագայում ստացավ Բազմատուս անունը[2]։
Ազատագրվել է 1993 թվականի մարտին, բնակեցվել է 1996 թվականին՝ Ադրբեջանից բռնագաղթած հայ փախստականներով։
2020 թվականի Արցախյան երկրորդ պատերազմի արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է Ադրբեջանի հսկողության տակ[3]։
Բնակչություն խմբագրել
Բնակչությունը 2003 թվականի տվյալներով 31 մարդ է։ 2015 թվականին Բազմատուս համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 37 մարդ, կար 9 տնտեսություն։
Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[4].
| Տարի | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 15 | 6 | 4 |
Տնտեսություն խմբագրել
Զբաղվում են անասնապահությամբ և այգեգործությամբ։
Հասարարակական կառույցներ խմբագրել
2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 11 աշակերտներ[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը, (արխիվացված 05․04․2021թ․)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Բալայան, Վահրամ (2020). ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ. Երևան: Զանգակ. էջեր 633–634.
- ↑ «Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը». Ազատություն Ռադիոկայան. 2020 թ․ դեկտեմբերի 10.
- ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.
- ↑ Ղահրամանյան, Հակոբ (2015). Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի. Երևան. էջ 340.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո ։ 
|