Բազկահյուսակ

Բազկային հյուսակ կամ բազկահյուսակ
	Աջ բազկահյուսակն իր կարճ ճյուղերով՝ տեսքն առջևից
Լատիներեն անվանում	Plexus brachialis
Ենթադաս	nerve plexus?, limb nerve plexus? և անհատական անատոմիական կառուցվածք
Մասն է	Ծայրամասային նյարդային համակարգ
Նյարդավորում	Վերին վերջույթի մաշկ և մկանունք
Սկիզբ է առնում	C5, C6, C7, C8, T1 (երբեմն նաև C4 կամ T2)
Բաժանվում է	17 ճյուղ (նյարդ)
Գրանցամատյաններ
MeSH	D001917
Gray	930
Dorlands	24

Բազկային հյուսակը կամ բազկահյուսակը ողնուղեղից ծագող նյարդերի ցանց է, որը կազմվում է 4 ստորին պարանոցային նյարդերի և առաջին կրծքային նյարդի առաջային ճյուղերով (C5–C8, T1)։ Բազկահյուսակը պարանոցից պարանոց-անութափոսային խողովակով անցնում է դեպի անութափոս (թևատակ), այնուհետև դեպի բազուկ, նախաբազուկ և ձեռք՝ նյարդավորելով այս շրջանները։

Կառուցվածք

Բազկահյուսակը բաժանվում է արմատների, ցողունների, բաժինների, խրձերի և ճյուղերի։ Գոյություն ունեն 5 «ծայրային» ճյուղեր և բազմաթիվ այլ «նախածայրային» կամ «համակողմնային» ճյուղեր, որոնք ծագում են հյուսակի տարբեր կետերից։

Արմատներ

Հինգ արմատները վերոնշյալ ողնուղեղային նյարդերի 5 առաջային ճյուղերն են՝ C5, C6, C7, C8 և T1: Նախաֆիքսված կամ հետֆիքսված ձևավորման դեպքում բազկահյուսակը ներառում է նաև, համապատասխանաբար, C4 կամ T2 արմատները։

Ցողուններ

Արմատները միաձուլվում են՝ կազմելով 3 ցողուն.

վերին ցողուն (C5-C6)
միջին ցողուն (C7)
ստորին ցողուն (C8, T1)

Բաժիններ

Յուրաքանչյուր ցողուն կիսվում է՝ ձևավորելով 6 բաժին.

վերին, միջին և ստորին ցողունների առաջային բաժիններ
վերին, միջին և ստորին ցողունների հետին բաժիններ

Խրձեր

Այս 6 բաժինները վերախմբավորվում են՝ կազմելով 3 խուրձ։ Խրձերը կոչում են ըստ անութափոսային զարկերակի նկատմամբ իրենց դիրքի.

հետին խուրձ՝ ցողունների 3 հետին բաժիններից (C5, C6, C7, C8, T1)
կողմնային խուրձ՝ վերին և միջին ցողունների առաջային բաժիններից (C5, C6, C7)
միջային խուրձ՝ ստորին ցողունի պարզ շարունակությունն է (C8, T1)

Ճյուղեր (նյարդեր)

Ճյուղերը թվարկված են ստորև (տե՛ս Սխեմա)։ Շատերը ծագում են խրձերից, սակայն որոշները՝ միանգամից ավելի վաղ կառույցներից։

Սխեմա

Բազկային հյուսակ (բազկահյուսակ)

Առանձին ճյուղեր (նյարդեր)

Թավատառը նշում է նյարդի (ճյուղի) առաջնային արմատը։ Իսկ շեղատառը նշում է այն արմատները, որոնք ոչ միշտ են մասնակցում նյարդի ձևավորմանը։

Ծագում	Ճյուղ (նյարդ)	Արմատ^[2]	Մկան	Մաշկ
արմատ	թիկնային թիակային նյարդ	C4, C5	շեղանկյունաձև, թիակը բարձրացնող	-
արմատ	երկար կրծքային նյարդ	C5, C6, C7	առաջային ատամնավոր	-
արմատ	ճյուղ ստոծանու նյարդին	C5	ստոծանի	-
վերին ցողուն	նյարդ ենթանրակային մկանին	C5, C6	ենթանրակային	-
վերին ցողուն	վերթիակային նյարդ	C5, C6	վերփշային, ստորփշային	-
կողմնային խուրձ	կողմնային կրծքամկանային նյարդ	C5, C6, C7	մեծ և փոքր կրծքամկաններ (հաղորդակցվելով միջային կրծքամկանային նյարդի հետ)	-
կողմնային խուրձ	մկանամաշկային նյարդ	C5, C6, C7	կտցաբազկային, բազկային, բազկի երկգլուխ	դառնում է նախաբազկի կողմնային մաշկային նյարդ
կողմնային խուրձ	միջնակ նյարդի կողմնային արմատ	C5, C6, C7	թելեր միջնակ նյարդին	-
հետին խուրձ	վերին ենթաթիակային նյարդ	C5, C6	ենթաթիակային (վերին հատված)	-
հետին խուրձ	կրծքամեջքային նյարդ (միջին ենթաթիակային նյարդ)	C6, C7, C8	մեջքի լայնագույն	-
հետին խուրձ	ստորին ենթաթիակային նյարդ	C5, C6	ենթաթիակային (ստորին հատված) և մեծ կլոր	-
հետին խուրձ	անութափոսային նյարդ	C5, C6	առաջային ճյուղ՝ դելտայաձև մկան և այն ծածկող մաշկի փոքր հատված; հետին ճյուղ՝ փոքր կլոր և դելտայաձև	հետին ճյուղը դառնում է բազկի վերին կողմնային մաշկային նյարդ
հետին խուրձ	ճաճանչային նյարդ	C5, C6, C7, C8, T1	բազկի եռագլուխ, վերհակիչ, արմնկային, դաստակի և մատների տարածիչներ, բթամատի երկար զատիչ, բազկաճաճանչային	բազկի թիկնային մաշկը՝ որպես բազկի հետին մաշկային նյարդ; նաև ճաճանչային նյարդի մակերեսային ճյուղը նյարդավորում է ձեռքի թիկունքը, ներառյալ I միջմատնային տարածությունը
միջային խուրձ	միջային կրծքամկանային նյարդ	C8, T1	մեծ և փոքր կրծքամկաններ (հաղորդակցվելով կողմնային կրծքամկանային նյարդի հետ)	-
միջային խուրձ	միջնակ նյարդի միջային արմատ	C8, T1	թելեր միջնակ նյարդին	ձեռքի մաշկի տեղամասերը, որոնք չեն նյարդավորում ծղիկային կամ ճաճանչային նյարդերը
միջային խուրձ	բազկի միջային մաշկային նյարդ	C8, T1	-	բազկի առաջային և միջային մաշկ
միջային խուրձ	նախաբազկի միջային մաշկային նյարդ	C8, T1	-	նախաբազկի միջային մաշկ
միջային խուրձ	ծղիկային նյարդ	C8, T1	դաստակի ծղիկային ծալիչ, IV-V մատների խորանիստ ծալիչներ, ձեռքի ներքին մկաններ՝ բացառությամբ թենարի և 2 կողմնային որդանման մկանների	ձեռքի միջային կողմի մաշկ և ափային կողմից միջային մեկուկես մատների, իսկ թիկնային կողմից՝ միջային երկուսուկես մատների մաշկ

Գործառույթ

Բազկահյուսակն ապահովում է ամբողջ վերին վերջույթի մաշկային և մկանային նյարդավորումը՝ երկու բացառությամբ. սեղանարդաձև մկանը նյարդավորվում է ողնուղեղային հավելյալ նյարդի (գանգուղեղային XI նյարդի) կողմից, իսկ թևատակի մոտի մաշկը՝ միջկողաբազկային նյարդի կողմից։

Բազկահյուսակի ախտահարումները կարող են հանգեցնել ծանր ֆունկցիոնալ խանգարումների և հաշմանդամության^[3]։

Կլինիկական նշանակություն

Վնասում

Բազկահյուսակի վնասվածքներն ախտահարում են վերին վերջույթի զգացողությունն ու շարժումները։ Դրանց պատճառ կարող են հանդիսանալ պարանոցի կամ անութափոսի շրջանի գերձգումը (պրկում), հիվանդությունները և վերքերը։ Կախված վնասվածքի տեղակայումից՝ ախտանշանները կարող են տատանվել կաթվածից մինչև անզգայացում։ Կաթվածի աստիճանը գնահատելու համար ստուգում են հիվանդի՝ շարժումներ կատարելու ունակությունը՝ համեմատելով չվնասված կողմի հետ։ Հաճախ բազկահյուսակի վնասվածքը լինում է կոպիտ վայրէջքի հետևանքով, երբ ուսը կտրուկ և խիստ հեռանում է պարանոցից (ինչպես մոտոցիկլային վթարի կամ ծառից վայր ընկնելու ժամանակ)։ Այս գերձգումը կարող է հանգեցնել բազկահյուսակի վերին հատվածների պատռման կամ նույնիսկ ողնուղեղից պոկման։ Բազկահյուսակի վերին վնասումներ լինում են նաև նորածինների մոտ (Բազկահյուսակի ծննդաբերական (նորածնային) կաթված, ԲՆԿ), երբ դժվար ծննդաբերության ժամանակ երեխայի պարանոցը գերձգվում է^[4]։ Վերին վնասումների դեպքում կաթվածն ի հայտ է գալիս C5-C6-ի կողմից նյարդավորվող մկանների շրջանում, ինչպիսիք են դելտայաձև, բազկի երկգլուխ, բազկային և բազկաճաճանչային մկանները։ Հաճախ դա ուղեկցվում է վերջույթի կողմնային մակերեսի անզգայացմամբ։

Բազկահյուսակի ստորին վնասվածքներն ավելի հազվադեպ են, բայց կարող են ի հայտ գալ, երբ անձը կտրուկ բռնում է ինչ-որ բանից, որպեսզի վայր չընկնի կամ երբ դժվար ծննդաբերության ժամանակ նորածնի թևը գերձգվում է (տե՛ս ԲՆԿ)։ Այս դեպքում ախտահարվում են ձեռքի մկանները և հիվանդը չի կարողանում բռունցք անել^[5]։

Ծանոթագրություններ

↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
↑ Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 430–1. ISBN 978-0-7817-6274-8.
↑ Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 434–5. ISBN 978-0-7817-6274-8.
↑ Ecker, Jeffrey L.; Greenberg, James A.; Norwitz, Errol R.; Nadel, Allan S.; Repke, John T. (1997). «Birth Weight as a Predictor of Brachial Plexus Injury». Obstetrics & Gynecology. 89 (5): 643–47. doi:10.1016/S0029-7844(97)00007-0. PMID 9166293.
↑ Moore, Keith (2006). Clinically Oriented Anatomy. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 778–81. ISBN 0-7817-3639-0.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 210)։

[_ed8b04615a7a97d5-1] անատոմիայի հիմնարար մոդել

[Moore_table-2] Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 430–1. ISBN 978-0-7817-6274-8.

[Moore-3] Moore, K.L.; Agur, A.M. (2007). Essential Clinical Anatomy (3rd ed.). Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 434–5. ISBN 978-0-7817-6274-8.

[DoiSMissing-4] Ecker, Jeffrey L.; Greenberg, James A.; Norwitz, Errol R.; Nadel, Allan S.; Repke, John T. (1997). «Birth Weight as a Predictor of Brachial Plexus Injury». Obstetrics & Gynecology. 89 (5): 643–47. doi:10.1016/S0029-7844(97)00007-0. PMID 9166293.

[5] Moore, Keith (2006). Clinically Oriented Anatomy. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 778–81. ISBN 0-7817-3639-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]