Վիքիպեդիա

Արմեն Զարյան

հայ ճարտարապետ
(Վերահղված է Ա. Զարյանից)

Արմեն Կոստանի Զարյան (սեպտեմբերի 13, 1914(1914-09-13)[1][2], Կոստանդնուպոլիս[1][2] - մայիսի 30, 1994(1994-05-30)[2], Երևան, Հայաստան[2]), հայ ճարտարապետ, ՀՀ վաստակավոր ճարտարապետ (1976)։

Արմեն Զարյան
Ծնվել էսեպտեմբերի 13, 1914(1914-09-13)[1][2]
ԾննդավայրԿոստանդնուպոլիս[1][2]
Մահացել էմայիսի 30, 1994(1994-05-30)[2] (79 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայաստան[2]
Ազգությունհայ
ԿրթությունՄուրադ-Ռափայելյան վարժարան[1], Էկոլ դը Բո Արթ (1939)[1] և Հռոմի Սապիենզա համալսարան (1941)[1]
Պարգևներ
Արմեն Զարյան Վիքիդարանում

Գրող Կոստան Զարյանի որդին է, ճարտարապետ Արա Զարյանի հայրը։

Կենսագրություն խմբագրել

 
Կոստան և Արմեն Զարյանների հուշատախտակը Երևանի Աբովյան փողոցում

Ծնվել է Կ. Պոլսում։ Միջնակարգ կրթությունն ստացել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում, որն ավարտել է 1932 թվականին։ Դրանից հետո, երկու տարի սովորել է Վենետիկի համալսարանի ճարտարապետական ֆակուլտետում, ապա շարունակել է ուսումը Հռոմում[3]։ 1937-1939 թվականներին սովորել է Փարիզի Էկոլ դե Բոզարում, վերադարձել Հռոմ։ 1947-1949 թվականներին որպես ճարտարապետ աշխատել է Վիեննայում։ 1950 թվականին մեկնել է Մարոկկո իտալական ճարտարապետների մի նախագիծը կենսագործելու համար։ Այնտեղ բաց է արել մի ստուդիա, նախագծել բնակելի տներ, վիլլաների մի ամբողջ թաղամաս։ Մասնակցել է Զոհայո պառլամենտի կահավորման համար հայտարարված մրցանակաբաշխությանը, արժանացել մրցանակի։ 1955 թվականին վերադարձել է Հռոմ, որտեղ մասնակցել է հանրային մի շարք շենքերի նախագծմանը։ 1963 թվականին ընտանիքով տեղափոխվել է Հայաստան, շարունակել սիրած զբաղմունքը։ Նախագծել է բնակելի և հանրային օգտագործման մի շարք շենքեր, այդ թվում՝ քսանհարկանի եռաթև բնակելի շենքը Էջմիածնի խճուղու վրա, բնակելի շենք Մաշտոցի պողոտայի վրա։ Կազմել է Ավանի ձորի ամբողջական նախագիծը[4]։

Մասնագիտական գործունեությունը արտասահմանում (1950-1963 թվականներ) խմբագրել

  • 1950 թվականին հաղթում է Թանժերում կառուցվելիք՝ 251 մենատներից բաղկացած «Մարոկկինո» բնակելի թաղամասի նախագծման միջազգային մրցույթում և աշխատանքները իրականացնելու նպատակով 4 տարով տեղափոխվում է Թանժեր, ուր աշխատում է ճարտարապետ Մ.Մեսսինայի աշխատանոցում որպես արվեստանոցի ղեկավար։ Ղեկավարում է թաղամասի շինարարությունը և միևնույն ժամանակ հաղթում Թանժերի Պարլամենտի պալատի ներքին հարդարման ու կահավորման նախագծման մրցանակը։
  • 1956-1959 թվականներին ճարտարապետ Լ.Մայնարդիի հետ նախագծում և իրականացնում է Հռոմի «Ավտոմոբիլ Կլաբ» շենքի նախագիծը։
  • 1961-1964 թվականներին ճարտարապետ Ջ.Ստերբինիի և Լ.Պասսարելլիի հետ նախագծում և իրականացնում է «Սերաֆիկում» Կաթոլիկ համալսարանի համալիրը Հռոմի ԷՈւՌ թաղամասում։
  • 1961-1963 թվականներին նախագծում և իրականացնում է «Վիլլա Դ. Կաստելլո» մենատունը ԷՈւՌ-ում։

Մասնագիտական գործունեությունը Հայաստանում, «Երևաննախագիծ» ինստիտուտ (1963-1989 թվականներ) խմբագրել

  • 1963-1964 թվականներ՝ Մաշտոցի պողոտայի վրա բնակելի շենքի նախագիծ։
  • 1966 թվական՝ Թամանյան փողոցին կից Գրողների միության բնակելի շենքի նախագիծ։
  • 1966 թվականին շահում է գլխավոր պողոտայի նախագծման մրցանակը և ստանում այդ աշխատանքները իրականացնելու պատվեր։
  • 1967 թվականից սկսած նախագծում և իրականացնում է Ավան խճուղուն կից, 7 մասնաշենքից բաղկացած կոոպերատիվ տեխնիկումի համալիրը (կառուցվել են համալիրի 5 մասնաշենքերը)։
  • 1969-1970 թվականներ՝ Գլխավոր պողոտայի ստորգետնյա արագընթաց ճանապարհի ու թունելների լուծման նախագիծ։
  • 1974 թվական՝ Երևանի կենտրոնի բարեկարգման և ապագա զարգացման համամիութենական մրցույթում մրցանակ շահած նախագծային խմբի անդամ։
  • 1980-1983 թվականներ՝ Ալավերդյան-Հոկտեմբերյան-Խանջյան-Գլխավոր պողոտա ներփակված տարածքում «30-րդ թաղամասի» նախագիծ։
  • 1982-1983 թվականներ՝ Խանջյան փողոցի ստորգետնյա անցման նախագիծ։
  • 1983 թվական՝ Ալավերդյան փողոցի բարեկարգման նախագիծ։
  • 1983 թվական՝ Աբովյան փողոցի բարեկարգման նախագիծ։
  • 1983 թվական՝ Մաշտոցի պողոտայի վրա Արդի արվեստի ստորգետնյա թանգարանի նախագիծ։
  • 1983 թվական՝ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի ստորգետնյա հատվածի նախագիծ։
  • 1985 թվական՝ «30-րդ թաղամաս»-ի բնակելի շենքերի տիպաբանական հորինվածքների նախագծեր։
  • 1986 թվական՝ Հանրապետական մարզադաշտին կից բնակելի թաղամասի նախագիծ։

Գրքեր և մենագրություններ խմբագրել

  • Ամբերդ, "Արես" հրտ., ՀՃՎ մատենաշար, թիվ 5, 55 էջ, համահեղինակ՝ Մ. Տոկարսկի և Ա.Ա. Նովելլո, Միլան, 1972 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Գոշավանք", "Արես" հրտ., ՀՃՎ մատենաշար թիվ 7, 59 էջ, համահեղինակ՝ Հ. Վահրամեան, Միլան, 1974 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Իտալական արդի ճարտարապետությունը (1927-1960 թվականներ)", ԳԱ հրատ., 162 էջ, Երևան, 1972 թվական (հայերեն)։
  • "Արևմտյան Եվրոպայի արդի ճարտարապետությունը", ԳԱ հրատ., 208 էջ, Երևան, 1979 թվական (հայերեն)։
  • "Սանահին", "Արես" հրտ., ՀՃՎ մատենաշար, թիվ 3, 71 էջ, համահեղինակ՝ Հ. Խալփախչյան և Ա.Ա. Նովելլո, Միլան, 1980 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Անի", "Արես" հրտ., ՀՃՎ մատենաշար, թիվ 12, 103 էջ, համահեղինակ՝ Պ. Կունեո, Միլան, 1984 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Հաղարծին" "Արես" հրտ., ՀՃՎ մատենաշար, թիվ 13, 57 էջ, համահեղինակ՝ Արմեն Մանուկյան, Միլան, 1984 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Ակնարկ հին և միջնադարյան Հայաստանի քաղաքաշինության պատմության", ԳԱ հրտ., 192 էջ, Երևան, 1986 թվական (հայերեն)։
  • "Պտղնի-Առուճ", ՕԷՄՄԵ հրտ., ՀՃՎ մատենաշար, թիվ 16, 74 էջ, համահեղինակ՝ Ֆ. Գանդոլֆո, Միլան, 1986 թվական (իտալերեն, անգլերեն, հայերեն)։
  • "Հայկական ճարտարապետություն", Դե Լուկա հրտ., 2 հատոր, 923 էջ, համահեղինակ՝ Պ. Կունեո, Տ. Բ. Ֆրատադոկկի, Մ. Հասրաթյան, Մ. Ա. Լ. Կոմնենո, Հռոմ, 1988 թվական (իտալերեն)։
  • "Հայկական ճարտարապետությունը և Լեոնարդո դա Վինչիի վարկածը", "Ապոլոն" հրատ., Հայ ճարտարապետության ազգային թանգարանի նախաձեռնությամբ, Երևան, 1994 թվական (հայերեն)։
  • "Հայկական ճարտարապետություն։ Քննական և տեսական հարցեր", Երևան, 1996 թվական (հայերեն)։
  • "Արվեստի բառարան", Նյու Յորք, 1996 թվական (անգլերեն)։
  • Հրատարակել է ճարտարապետությանը, արվեստին, պատմությանը, փիլիսոփայությանը նվիրված բազմաթիվ հոդվածներ, հայաստանյան հայերեն և օտարալեզու մասնագիտական հանդեսներում և պարբերականվներում։

Կարևոր հոդվածներ խմբագրել

  • «Եվրոպայում բագարանատիպ կառույցների տարածման շուրջ», Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, հմ. 3, Բեյրութ, 1972 (հայերեն)։
  • «Մատենագիտություն, Հայ ճարտարապետության ուսումնասիրություն» մատենաշար, Միլանո, հտ. 3, 1972 (իտալերեն)։
  • "Ձևի պահանջը ճարտարապետության մեջ", Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, հմ. 4, Բեյրութ, 1973 (հայերեն)։
  • «Հայաստանի վաղ միջնադարյան մկրտատները», Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, հտ. 8, Բեյրութ, 1980 (ֆրանսերեն)։
  • «Գմբեթավոր դահլիճի ձևակերտման շուրջ», ՔԱՌԲ, Ի, էջ 467-491, Բոլոնիա-Ռավեննա, 1973 (իտալերեն)։
  • «Ուղղահայացության հարաբերության խնդիրը միջնադարյան հայ ճարտարապետության մեջ», Հագ 2, Երևան, 1978 (ֆրանսերեն)։
  • «Համակարգված քաղաքային կենտրոններ ըստ համակենտրոն և գծային համակարգերի Ժ-ԺԳ դդ. Հայաստանում», ԿԱՄԳ, Դ, էջ 37-38, 203-206, Բերգամո-Վենետիկ, 1979 (իտալերեն)։
  • «Հայաստանի Թ-ԺԱ դդ. ճանապարհները, ազատ քաղաքներն ու արքայական քաղաքները», ՀԱԳ 3, Վիչենցա-Վենետիկ, 1984 (իտալերեն)։
  • «Ժայռափոր ճարտարապետության նկատառումներ Հայաստանում», ՎԱԳ 3, Բարի-Լեչչե, 1980 (իտալերեն)։
  • «Միջնադարյան հայ ճարտարապետության պարզ երկրաչափական ձևերի խորհրդանիշերը», ՀԱԳ 4, էջ 398-400, Երևան, 1985 (անգլերեն)։
  • «Ստատիկ դինամիկ հետևանքը վաղ միջնադարյան Հայաստանի որոշ կառույցներում», ՀԱԳ, 5, Վենետիկ, Միլան, Բոլոնիա, Ֆիրենցե, 1988 (իտալերեն)։

Մասնակցություններ գիտաժողովներին, գիտահավաքներին խմբագրել

Հայ արվեստի միջազգային գիտաժողովներ խմբագրել

  • Բերգամո, 1975 թվական
  • Երևան, 1978 թվական
  • Միլան-Վենետիկ, 1981 թվական
  • Երևան, 1985 թվական
  • Վենետիկ, 1988 թվական
  • Անիի Մայր տաճարի հիմնադրման 1000-ամյակին նվիրված միջազգային գիտաժողով, Նյու Յորք, 1989 թվական

Վրացական արվեստի միջազգային գիտաժողովներ խմբագրել

  • Բերգամո, 1974 թվական
  • Թբիլիսի, 1977 թվական
  • Բարի-Լեչչե, 1980 թվական
  • Թբիլիսի, 1983 թվական

Պատվո տիտղոսներ խմբագրել

  • 1955 թվականից՝ Իտալիայի քաղաքաշինարարների միության հիմնադիր մասնակից անդամ։
  • 1964 թվականից՝ Հայաստանի ճարտարապետների միության անդամ։
  • 1965 թվականից՝ Երևանի Քաղաքային խորհրդի անդամ։
  • 1969 թվականից՝ ճարտարապետական գիտությունների թեկնածու։
  • 1976 թվականից՝ Հայաստանի վաստակավոր ճարտարապետ։
  • 1980 թվականից՝ Հռոմի Տիբերինա ակադեմիայի անդամ։
  • 1978 թվականից՝ ՀՍՀ հանրագիտարանի "Ճարտարապետություն" բաժնի ղեկավար։
  • 1980 թվականից՝ ՄԱԿ-ի "Լեգիոն դ'Օրոյի" անդամ։
  • 1981 թվականից՝ «Իտալիա-Հայաստան» մշակութային միության փոխնախագահ։
  • 1982 թվականից՝ Աախենի RAA ընկերության գիտ. խորհրդի անդամ։
  • 1982 թվականից՝ Հուշարձանների պահպանության և օգտագործման գլխավոր վարչության գիտ. խորհրդի անդամ։
  • 1988 թվականից՝ Իտալական ICOMOS-ի անդամ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
  3. ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
  4. ↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 322-323.
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արմեն Զարյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 670)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արմեն_Զարյան&oldid=9482593» էջից