Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան
Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան ( իսպ.՝ África de las Heras Gavilán, ապրիլի 27, 1909[1], Սեուտա, Իսպանիա - մարտի 8, 1988[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային հետախույզ, գնդապետ։
| Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ապրիլի 27, 1909[1] |
| Ծննդավայր | Սեուտա, Իսպանիա |
| Մահացել է | մարտի 8, 1988[1] (78 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Խովանսկոե գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Իսպանական հեղափոխություն և  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | հետախույզ |
| Ամուսին | Giovanni Antonio Bertoni? և Felisberto Hernández? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |      և  |
 África de las Heras Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելԱֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլանը ծնվել է 1909 թվականի ապրիլի 26-ին իսպանական Մարոկկոյի Սեուտա քաղաքում։ Հայրը՝ Զոյլո դե լաս Էրաս Խիմենեզ, ռազմական արխիվագետ, մայրը՝ Վիրտուդես Գավիլան դե Պրոն, տնային տնտեսուհի էր:
Մինչև 1923 թվականը նա սովորել է Մադրիդում՝ Հիսուսի սուրբ սրտի քոլեջում (իսպ.՝ Colegio Sagrado Corazón de Jesús), ապա ուսումը շարունակել է Մելիլյա քաղաքի միաբանության դպրոցում։
1933 թվականին, հոր անսպասելի մահից հետո, Աֆրիկան սկսեց անկախ կյանք։ Նա վերջապես տեղափոխվեց Իսպանիա, սկսեց աշխատել Մադրիդի տեքստիլ գործարանում, միացավ Կոմունիստական կուսակցության շարքերը և շուտով մասնակցեց Աստուրիայի հանքագործների զինված ապստամբության նախապատրաստմանը։ Ապստամբությունը ճնշելուց հետո Աֆրիկան ավելի քան մեկ տարի մնաց ընդհատակում։
Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ
խմբագրել1936 թվականին, Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի բռնկմամբ, Աֆրիկա դե լաս Էրասը մեկնել է ռազմաճակատ և կռվել հանրապետականների կողքին։ Եղել է Կոմունիստական կուսակցության պատվիրակ Ժողովրդական ճակատի կառավարությունում։
1937 թվականին նա սկսեց համագործակցել խորհրդային արտաքին հետախուզության հետ՝ միանալով նրա Մադրիդի կայանին։ Նա հատուկ հանձնարարություններ է կատարել տարբեր երկրներում։ Բնակիչ Ալեքսանդր Օռլովի փախուստի պատճառով ՆԿՎԴ-ն ստիպված եղավ Մեքսիկայից հետ կանչել իր գործակալ Աֆրիկան դե լաս Էրասին, որը Տրոցկու քարտուղարություն էր ներառվել Նորվեգիայում՝ նրա լուծարումը կազմակերպելու համար: Նա լավ էր ճանաչում Օրլովինլ: 1938 թվականի վերջին Աֆրիկային ապօրինի տեղափոխեցին Խորհրդային Միություն, որտեղ նա ստացավ խորհրդային քաղաքացիություն և սկսեց աշխատել տեքստիլ արդյունաբերության մեջ։
Հայրենական մեծ պատերազմ
խմբագրելՀայրենական մեծ պատերազմի սկզբին Աֆրիկան մեկնեց ռազմաճակատ։ Սկզբում նա հայտնվել է ՆԿՎԴ Առանձին մոտոհրաձգային բրիգադի հատուկ նշանակության բժշկական ստորաբաժանումում: Այնուհետև նա անցել է ռադիոօպերատորների արագացված դասընթաց (ավարտել է 1942 թվականի մայիսին) և ուղարկվել ստեղծվող «Հաղթողներ» հետախուզադիվերսիոն ջոկատ՝ Խորհրդային Միության ապագա հերոս Դմիտրի Նիկոլաևիչ Մեդվեդևի հրամանատարությամբ, ով պետք է գործեր գերմանական օկուպացված տարածքներում։ 1942 թվականի հունիսի 16-ի գիշերը խումբը, որում ներառված էր Աֆրիկան, անկարգելով իջավ Արևմտյան Ուկրաինայի Տոլստի Լես կայարանի մոտ, և թշնամու գծերի հետևում սկսվեցին մարտական աշխատանքները:
1944 թվականի վերջին Աֆրիկան կրկին հայտնվեց Մոսկվայում, որտեղ նրան առաջարկեցին աշխատանքի գնալ ապօրինի արտասահմանյան հետախուզության ստորաբաժանումում: Այդ ժամանակվանից սկսվեց հատուկ ուսուցումը և ապօրինի դիրքերից հետախուզություն իրականացնելու համար անհրաժեշտ հմտությունների ձեռքբերումը։ Եվ կրկին, հիմա խաղաղ ժամանակներում Աֆրիկան ներգրավվեց հետախուզական աշխատանքներում:
Պատերազմից հետո
խմբագրել Արտաքին պատկերներ
| |
|---|---|
|
Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլանը և Վալենտինո Մարկետտին |
1946 թվականի հունվարին մեքենայով Բեռլինից տեղափոխվեց Փարիզ, որտեղ շուտով նրան հաջողվեց ապահով կերպով բնակություն հաստատել՝ ներկայանալով որպես փախստական, ով իբր հատել է իսպանա-ֆրանսիական սահմանը 1945 թվականի վերջին։ 1947 թվականին Կենտրոնը որոշեց Աֆրիկային ուղարկել Ուրուգվայ՝ հետախուզական աշխատանքների համար։ 1948 թվականի դեկտեմբերին նա ավարտեց իր գործը Ֆրանսիայում և մեկնեց նպատակակետ երկիր, որտեղ նրան վիճակված էր աշխատել քսան տարի։ Նա հաստատվել է Մոնտեվիդեոյում, որտեղ դարձել է ֆրանսիական նորաձեւության սրահի սեփականատեր։ Այնտեղ հավաքվել էին գլխավոր շտաբի սպաների, դիվանագետների և գործարարների կանայք, որոնցից հետախույզն ընտրում էր համալրման համար թեկնածուներ[2]։
1956 թվականի մայիսին Կենտրոնից ռադիոգրաֆիա է ստանում, որ իր մոտ որպես ռեզիդենտ են ուղարկում «իտալացի ընկերոջ»: Հետախույզը գնացել է հարեւան պետության մայրաքաղաք, որտեղ շուտով տեղի է ունեցել անօրինական հետախույզների հանդիպումը։ Մոսկվայում մշակված օպերատիվ լեգենդ-կենսագրության համաձայն՝ նրանք պետք է ամուսին ու կին դառնան։ Նա առանց վարանելու համաձայնեց ղեկավարությունից ստացված առաջարկին և ամուսնության մեջ մտավ նախկինում անծանոթ մարդու՝ Վալենտինո Մարկետիի հետ (իսկական անունը՝ Ջովանի Անտոնիո Բերտոնի, գործառնական կեղծանունը՝ Մարկո)[3]։ Աֆրիկան և ամուսինը ձեռք բերեցին հնաոճ իրերի առևտրի արտոնագիր և տուն գնեցին Մոնտեվիդեոյում, որի առաջին հարկը վերածվեց խանութի, իսկ երկրորդ հարկում նրանք սարքեցին մութ սենյակ և ռադիոստուդիա՝ դառնալով Արևմտյան կիսագնդում խորհրդային անօրինական ներգաղթյալներից առաջինը, ովքեր երկկողմանի կայուն ռադիոկապ հաստատեցին Կենտրոնի հետ։ Նրանք հնաոճ իրերի առևտուր էին անում Հարավային Ամերիկայի տարբեր երկրներում և այնտեղ օգտակար կապեր ձեռք բերում։ Կենտրոնի ցուցումով նրանք գաղտնի հանդիպումներ ունեցան Սալվադոր Ալյենդեի հետ, որն այն ժամանակ Չիլիի սենատոր էր, և Էռնեստո Չե Գևարայի հետ՝ Granma զբոսանավով նրա մեկնելու նախօրեին, որպես Ֆիդել Կաստրոյի ջոկատի մաս՝ Կուբայում իշխանությունը զավթելու համար[2]։
Թեև Պատրիան և Մարկոն ստեղծեցին ամուսնական զույգ Մոսկվայի թելադրանքով, որպեսզի դյուրացնեն իրենց հանձնարարված կարևոր հետախուզական առաջադրանքների իրականացումը, նրանց ամուսնությունը երջանիկ դարձավ: Նրանք միասին ապրել են ութ տարի։ 1964 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Մարկոն հանկարծամահ է լինում։ Ամուսնու մահից հետո Աֆրիկան շարունակեց ակտիվորեն աշխատել ևս երեք տարի։
1967 թվականի աշնանը Աֆրիկա դե լաս Էրասը թողեց Լատինական Ամերիկան և վերադարձավ Մոսկվա։ Սակայն ևս երեք անգամ նա ստիպված է եղել գործուղումների մեկնել արտերկիր՝ կարևոր հանձնարարություններ կատարելու։
1971 թվականից Աֆրիկան ակտիվորեն մասնակցել է անօրինական հետախույզների երիտասարդ սերնդի կրթությանը՝ նրանց փոխանցելով իր փորձը։ Նրա ուսանողների թվում էին Վիտալի Վյաչեսլավովիչ Նետիկսան և նրա կինը՝ Թամարա Իվանովնան, որոնք հետագայում հաջողությամբ աշխատել են որպես անօրինական հետախույզներ Լատինական Ամերիկայում, պարգևատրվել են շքանշաններով և մեդալներով, իսկ Վիտալի Նետիկսան արժանացել է Ռուսաստանի Դաշնության հերոսի կոչմանը[4]։
Աֆրիկան թոշակի է անցել 1985 թվականին։ Սակայն նա մինչև վերջին օրը չի խզել կապը հետախուզության հետ։
Աֆրիկա դե լաս Էրասը մահացել է 1988 թվականի մարտի 8-ին՝ 79 տարեկան հասակում, Մոսկվայում։ Թաղված է Խովանսկոե գերեզմանատանը։
Պարգևներ
խմբագրել- Ռազմական գործողություններին և պարտիզանական շարժմանը ակտիվ մասնակցելու համար պարգևատրվել է Կարմիր աստղի շքանշանով, ինչպես նաև «Արիության համար» և «Հայրենական պատերազմի կուսակցական» 1-ին աստիճանի մեդալներով։
- Անօրինական աշխատանքում ձեռք բերված արդյունքների և ցուցաբերած նախաձեռնության ու հաստատակամության համար պարգևատրվել է Կարմիր աստղի երկրորդ շքանշանով և «Արիության համար» երկրորդ մեդալով։
- 1976 թվականի մարտին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության հրամանագրով պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով՝ հատուկ ծառայությունների համար, իսկ 1985 թվականի մայիսին՝ Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանով։
Հիշատակ
խմբագրելԱրվեստի մի շարք գործեր նվիրված են Աֆրիկա դե լաս Էրասին.
- «Կինը «Գաղտնի» կնիք-մակագրով» ֆիլմը (ООО «Студия АРТЕЛЬ», 2010, պատվիրված՝ Առաջին ալիքի կողմից) գլխավոր դերում՝ Էստրելլա Սապատերո[5]:
- Դմիտրի Մեդվեդևի «Դա եղել է Ռովնոյի մոտ» գիրքը[6]
- 2019 թվականի մարտի 12-ին Արտաքին հետախուզության ծառայության 100-ամյակի կապակցությամբ շրջանառության մեջ դրվեց նամականիշ՝ նվիրված Աֆրիկա դե Լաս Էրասին։
Գրականություն
խմբագրել- Юрий Данилин Русская «Африка» // Разведчик : журнал. — 2024. — № 2 (7). — С. 64—69. — ISBN 978-5-7164-1244-6.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
- ↑ 2,0 2,1 «Подвиг разведчицы: Африка - «Patria» нашей Родины». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-12-17-ին. Վերցված է 2022-12-17-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Rodrigo Fernández. Una española, espía en el KGB Արխիվացված 2023-09-25 Wayback Machine(իսպ.)
- ↑ Николай Долгополов (2020-01-28). «Семеро вышли из тени». https://rg.ru/ (ռուսերեն). Российская газета - Столичный выпуск № 17(8071). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-03-21-ին. Վերցված է 2020-03-21-ին.
{{cite web}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(օգնություն); External link in|website=|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|subtitle=ignored (օգնություն) - ↑ «Женщина под грифом «СЕКРЕТНО»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-23-ին. Վերցված է 2013-03-04-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Полковник Африка де Лас Эрас (русский) // Солдаты Великой Отечественной войны : журнал. — 2015. — Т. 65. — С. 11—12.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Страница на сайте СВР
- Полковник Африка
- ИСПАНКА ИЗ ВНЕШНЕЙ РАЗВЕДКИ
- Jesús Centeno. Española con ficha en el KGB(իսպ.)
- Африка де лас Эрас похоронена в Москве на Хованском кладбище
- Илона Егиазарова (2020-09-18). «К 100-летию СВР. Полковник Африка» (ռուսերեն). Московская правда. Վերցված է 2023-11-12-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան» հոդվածին։ |