Արտաշես Շահինյան

Արտաշես Շահինյան
Ծնվել է	դեկտեմբերի 19, 1906; Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մայիսի 14, 1978 (71 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան և ՀՀ ԳԱԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտ
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1931) և Ֆիզմաթ դպրոց
Կոչում	պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր
Գիտական ղեկավար	Վլադիմիր Սմիռնով
Եղել է գիտական ղեկավար	Սերգեյ Մերգելյան և Մխիթար Ջրբաշյան
Հայտնի աշակերտներ	Աշոտ Շավերդյան
Պարգևներ	; և
Երեխա(ներ)	Արամ Շահինյան
	Artashes Shahinyan Վիքիպահեստում

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Շահինյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Արտաշես Լիպարիտի Շահինյան (դեկտեմբերի 19, 1906(1906-12-19), Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1] - մայիսի 14, 1978(1978-05-14)^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), հայ մաթեմատիկոս, ակադեմիկոս և մանկավարժ։ Համարվում է հայկական մաթեմատիկական գիտության դպրոցի հիմնադիրը։ Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր (1944), պրոֆեսոր (1944), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1947, թղթակից անդամ՝ 1945 թվականից)^[3]։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1961)։

Ֆիզիկոս Արամ Շահինյանի հայրն է։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Ալեքսանդրապոլում (այժմ՝ Գյումրի)։ 1930 թվականին ավարտել է ԵՊՀ։ 1929-1978 թվականներին դասախոսել է ԵՊՀ-ում. 1938-1944 թվականներին՝ երկրաչափության, 1944-1978 թվականներին՝ մաթեմատիկական անալիզի և ֆունկցիաների տեսության ամբիոնների վարիչ, միաժամանակ, 1939-1942 թվականներին՝ ֆիզմաթ ֆակուլտետի դեկան։ 1945-1955 թթ՝ ՀԽՍՀ ԳԱ մաթեմատիկայի և մեխանիկայի բաժանմունքի, 1955-1959 թվականներին՝ համանուն ինստիտուտի հիմնադիր-տնօրեն։ 1950-1963 թթ., միաժամանակ՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ֆիզմաթ գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար^[4]։ 1967-1975 թթ եղել է ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր։

Գործունեություն խմբագրել

Արտաշես Շահինյանի հուշատախտակը Երևանի Բաղրամայան պողոտայում

Շահինյանի աշխատանքներով Հայաստանում սկիզբ են դրվել մաթեմատիկայի բնագավառի համակարգված գիտական հետազոտություններին։ Զբաղվել է մաթեմատիկական անալիզում ֆունկցիաների մոտավորության տեսությամբ, կոմպլեքս փոփոխական ֆունկցիաների տեսությամբ։ Աշխատանքները վերաբերում են կոմպլեքս տիրույթում մոտավորությունների տեսությանը, կոմպլեքս և իրական փոփոխականների ֆունկցիաների տեսության մի շարք նոր ուղղությունների։ Ֆունկցիաների տեսության բնագավառում Շահինյանի ներդրումները միջազգային ճանաչում են ստացել։

Շահինյանի անունով են կոչվել ԵՊՀ-ին կից իր նախաձեռնությամբ ստեղծված ֆիզմաթ թեքումով Արտաշես Շահինյանի անվան ֆիզմաթ դպրոց (1978 թվականից), փողոցներ Երևանում և Գյումրիում, 1999 թվականին Գյումրիում կանգնեցվել է հուշակոթող։ 1978 թվականին ԵՊՀ-ում սահմանվել Է Շահինյանի անվան կրթաթոշակ։

Երկեր խմբագրել

Արտաշես Շահինյանի կիսանդրին համանուն դպրոցի բակում

Անալիտիկ ֆունկցիաների տեսություն, մաս 1, Ե., 1969^[5]։

Մամուլ խմբագրել

Հոդվածների մատենագիտություն^[6]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 423—424.
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա». www.sci.am. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 2-ին.
↑ «Artashes Shahinyan - The Mathematics Genealogy Project». www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 2-ին.
↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Արտաշես Շահինյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 27-ին.
↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

Գրականություն խմբագրել

Արտաշես Լիպարիտի Շահինյան. Կենսամատենագիտություն, Ե., 2003։
Ակադեմիկոս Արտաշես Լիպարիտի Շահինյան. գիտնականը, հայրենասերը, ուսուցչապետը (կազմ.՝ Ա. Շահինյան), Ե., 2006։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 423)։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արտաշես Շահինյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արտաշես Շահինյան» հոդվածին։

[_5b792632b841d480-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 423—424.

[_d2054817a6eddb27-2] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[3] «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա». www.sci.am. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 2-ին.

[4] «Artashes Shahinyan - The Mathematics Genealogy Project». www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 2-ին.

[5] «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Արտաշես Շահինյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 27-ին.

[6] «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

Արտաշես Շահինյան

Ծնվել է	դեկտեմբերի 19, 1906(1906-12-19) Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]
Մահացել է	մայիսի 14, 1978(1978-05-14)^[1] (71 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան^[1] և ՀՀ ԳԱԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտ^[1]
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ^[1]
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1931)^[1] և Ֆիզմաթ դպրոց
Կոչում	պրոֆեսոր^[1] և ակադեմիկոս^[1]
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր^[1]
Գիտական ղեկավար	Վլադիմիր Սմիռնով^[1]
Եղել է գիտական ղեկավար	Սերգեյ Մերգելյան և Մխիթար Ջրբաշյան
Հայտնի աշակերտներ	Աշոտ Շավերդյան^[2]
Պարգևներ	և
Երեխա(ներ)	Արամ Շահինյան
Artashes Shahinyan Վիքիպահեստում