Արամ Ղանալանյան
Արամ Տիգրանի Ղանալանյան (փետրվարի 12, 1909, Ախալցխա - հունիսի 9, 1983, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայագետ, գրականագետ, բանահավաք։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1970)։ ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ (1965 թ.), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1977 թ.)։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1967 թ.)։
Արամ Ղանալանյան | |
---|---|
Ծնվել է | փետրվարի 12, 1909 Ախալցխա |
Մահացել է | հունիսի 9, 1983 (74 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
Քաղաքացիություն | ![]() ![]() |
Մասնագիտություն | գրականագետ, հայագետ, դասախոս և բանահավաք |
Հաստատություն(ներ) | Երևանի պետական համալսարան, Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան, ՀՀ ԳԱԱ գրականության ինստիտուտ և Պատմաբանասիրական հանդես |
Գործունեության ոլորտ | բանասիրություն |
Անդամակցություն | ՀՀ ԳԱԱ |
Ալմա մատեր | ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ |
Կոչում | ակադեմիկոս |
Գիտական աստիճան | բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1970) |
Պարգևներ |
Հովհաննես Ղանալանյանի եղբայրը։
ԿենսագրությունԽմբագրել
Արամ Ղանալանյանը ծնվել է 1909 թվականի փետրվարի 12-ին Ախալցխայում, սովորել է Ախալցխայում, ապա ուսումը շարունակել Թիֆլիսի 72-րդ միջնակարգ դպրոցում, այնուհետև տեղափոխվել է Երևան։ 1927 թվականին ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի պատմագրական ֆակուլտետը՝ աշակերտելով Մանուկ Աբեղյանին, Հրաչյա Աճառյանին, Գրիգոր Ղափանցյանին, Արսեն Տերտերյանին։
1931-1933 թթ. դասավանդել է Երևանի հանրակրթական դպրոցներում։ 1932 թվականին իր համալսարանական դասախոս Ցոլակ Խանզադյանի հանձնարարականով և Կ. Մելիք-Օհանջանյանի օժանդակությամբ աշխատանքի է ընդունվում Հայաստանի նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտ և սկիզբ դնում իր գիտահետազոտական գործունեությանը։ 1937-1941 թթ. դասախոսել է ԵՊՀ-ում և 1934-1951 թթ.՝ Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական մանկավարժական ինստիտուտում։ 1932-1938 թթ. եղել է ՀԽՍՀ մշակույթի պատմության, ինչպես նաև պատմության և գրականության ինստիտուտների կրտսեր գիտաշխատող, 1938-1939 թթ.՝ ԽՍՀՄ ԳԱ հայկական մասնաճյուղի լեզվի և գրականության ինստիտուտի բաժնի վարիչ, 1941-1943 թթ.՝ ավագ գիտաշխատող, 1943-1960 թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի ժողովրդական բանահյուսության բաժնի վարիչ, 1960-1983 թթ.՝ ավագ գիտաշխատող։
1941 թվականին պաշտպանում է թեկնածուական ատենախոսություն ( «Աբովյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը» ), 1970 թվականին՝ դոկտորական ատենախոսություն ( «Հայ ժողովրդական ավանդությունները» )։ Իր գիտական ծանրակշիռ վաստակի համար Ա. Ղանալանյանը 1965 թվականին ընտրվում է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ, 1977 թվականին՝ ակադեմիկոս։ Եղել է «Պատմաբանասիրական հանդեսի» գլխավոր խմբագրի տեղակալ[1]։
1967 թվականին Արամ Ղանալանյանին շնորհվել է գիտության վաստակավոր գործչի պատվանուն, 1951 թվականին պարգևատրվել է «Պատվո նշան» շքանշանով։ Արամ Ղանալանյանը երկար տարիներ եղել է Մ. Աբեղյանի անվան գրականության, ՀԽՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտների, Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհուրդների անդամ, գրականության ինստիտուտի դոկտորական աստիճաններ շնորհող մասնագիտացված գիտխորհրդի նախագահի տեղակալ և մինչև իր կյանքի ավարտը «Պատմաբանասիրական հանդեսի» գլխավոր խմբագրի տեղակալն էր։ Վախճանվել է Երևանում, 1983 թվականի հունիսի 9-ին։
Հեղինակած աշխատանքներըԽմբագրել
- «Հայ շինականի աշխատանքի երգերը» (1937 թ.)
- «Պռոշյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը» (1938 թ.)
- «Նմուշներ հայկական հակակրոնական ֆոլկլորից» (1938 թ.)
- «Սասունցի Դավիթ, Հայ ժողովրդական վեպ», «Սասունցի Դավթի» պատմիչների կյանքն ու գործունեությունը» (1939 թ.)
- «Աբովյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը» (1941 թ.)
- «Հայ ժողովրդական հերոսապատումները» (1942 թ.)
- «Թշնամու կերպարը հայկական հին բանահյուսության մեջ» (1943 թ.)
- «Հայ քաջորդիներ» (1943 թ.)
- «Հայկական առածանի» (1951 թ.)
- «Ավ. Իսահակյանի ստեղծագործության ժողովրդական ակունքները» (1955 թ.)
- «Մ. Նալբանդյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը» (1959 թ.)
- Առածանի (1960 թ.)
- «Սայաթ-Նովայի ստեղծագործության ժողովրդական ակունքները» (1963 թ.)
- «Թումանյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը» (1964 թ.)
- «Ավանդապատում» (1969 թ.)
- «Հայ գրականությունը և բանահյուսությունը» (1986 թ.)
Հեղինակած հոդվածներըԽմբագրել
- Ղանալանյան Ա. Տ., Ականավոր հայագետը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1959, N 4, էջ 145–152։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Մ.Նալբանդյանը և ժողովրդական բանահյուսությունը. «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1959, N 1, էջ 71–80։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Ժողովրդական ավանդությունների էությունն ու ժանրային առանձնահատկությունները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1961, N 1, էջ 16–35։ Archived 2017-03-29 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Մեսրոպ Մաշտոցը և հայոց բառ ու բանը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1962, № 2, էջ 55–61։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Սայաթ-Նովան հայկական ավանդություններում.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 3, էջ 79–90։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Վաստակավոր հայագետը (Պրոֆ. Կ.Մելիք-Օհանջանյանի ծննդյան 70-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 2, էջ 57–70։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Հայ ժողովրդական հեքիաթները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1965, № 3, էջ 35–48։ Archived 2018-04-17 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Հայ բանահյուսության մեծ երախտավորը (Գ. Սրվանձտյանցի ծննդյան 125-ամյակի առթիվ). «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1966, № 1, էջ 17–32։ Archived 2015-01-23 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելու հայագիտական գործունեությունը (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1967, № 1, էջ 16–28։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., (1970) Կոմիտասը և ժողովրդական երգի բանաստեղծական խոսքը.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների»,1970, № 2, էջ 69–76։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Սովետահայ բանագիտությունը հիսուն տարում.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1970, № 3, էջ 19–32։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Պարույր Սևակ (Ծննդյան 50-ամյակի առթիվ). «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1974, № 1, էջ 81–85։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան, Ա. Տ., Ժողովրդական ավանդությունների իսահակյանական մշակումները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1975 № 4, էջ 63–75։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան, Ա. Տ., Հայրենական պատերազմի տարիների հայ բանահյուսությունը. «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1975, № 2, էջ 43–50։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ганаланян А. Т., Из архива И. А. Орбели. «Топографический и этнографический очерк Мокса».- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1977, № 2, էջ 251–272։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ганаланян, Арам and Хачикян Левон, and Тер-Гевондян Арам, Об очередных «размышлениях» З. М. Буниятова.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1978, № 5, էջ 95–104։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան, Ա. Տ. Ճարտարապետության և քարի արվեստագործության արտացոլումը հայ բանահյուսության մեջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 3, էջ 62–79։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Հ. Վ. Հովհաննիսյան, Թատրոնը միջնադարյան Հայաստանում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան, 1978, 355 էջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1980, № 1, էջ 264–267։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Վ. Սարոյանի ստեղծագործության ազգային-բանահյուսական արմատները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1980, № 3, էջ 43–57։ Archived 2017-05-17 at the Wayback Machine.
- Ղանալանյան Ա. Տ., Ժողովրդական բանարվեստի արտացոլումը Սայաթ-Նովայի երգերում.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1982, № 1, էջ 17–27։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
ԾանոթագրություններԽմբագրել
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- «Երկիր Զաբախա»՝ Արամ Ղանալանյան - հարցազրույց Արամ Ղանալանյանի կյանքի և գործունեության մասին նրա թոռան՝ Տիգրան Ղանալանյանի հետ Lratvakan Radio FM 106.5, 26.06.2014։
- Մեծավաստակ բանագետ-հայագետը՝ Արամ Ղանալանյաը - ակադեմիկոսի 100-ամյակին նվրիված հոդված, «Ազգ» օրաթերթում, 12-09-2009։
- Սուրեն Շտիկյան, Բանագիտության նոր սկիզբը‚- «Երեկոյան Երևան»‚ 1970, № 117‚ մայիսի 22։