Արական սեռական հորմոններ (անդրոգեններ), հունարեն՝ andros-տղամարդ հիմնականում սերմնարանների Լեյդիգի միջհյուսվածքային բջիջներում առաջացող սեռական հորմոններ։ Նրանց հիմնական և ակտիվ հորմոնը տեստոստերոնն է, որի փոխանակության արդյունքում առաջանում են միջանկյալ հորմոններ՝ անդրոստերոն և դեհիդրոէպիանդրոստերոն, անդրոստենեդիոն[1]։

Դեհիդրոտեստոստերոն

Անդրոստենեդիոնի օգտագործումը մարզիկների կողմից արգելվել է Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի կողմից։ Դրանց քանակը խիստ տատանվում է կյանքի տարիքից կախված։ Այս հորմոնների արտադրությունը սկսվում է դեռևս սաղմնային շրջանում՝ մակերիկամների կեղևի կողմից, իսկ հետսաղմնային շրջանում ակտիվորեն սինթեզվում են Լեյդիգի բջիջներում` մակուղեղի (հիպոֆիզ) կողմից արտադրվող լյուտեինացնող հորմոնի և ֆոլիկուլախթանիչ հորմոնի ազդեցությամբ։ Արյան մեջ տեստոստերոնի հիմնական մասը կապված է պլազմային հատուկ սպիտակուցի հետ, ինչի շնորհիվ հորմոնի կիսատրոհման ժամանակը մի քանի ժամով երկարում է։

Անդրոստերոն
Ստերոիդային հորմոնների առաջացման կենսասինթեզը

Նշանակությունը խմբագրել

Հետսաղմնային շրջանում արական սեռական հորմոնները նպաստում են առաջնային և երկրորդային սեռական հատկանիշների ձևավորմանը, ուժեղացնում են սպիտակուցների կենսասինթեզը և արագացնում երիտասարդ օրգանիզմների հյուսվածքների աճը։ Սա պայմանավորված է ՌՆԹ-ի և ԴՆԹ-ի սինթեզի ակտիվացմամբ թիրախ-օրգանների (հատկապես` մկանների) բջիջներում, կորիզային ՌՆԹ-ի տեղաշարժման արագացմամբ, ռիբոսոմների յուրահատուկ սպիտակուցների սինթեզի խթանմամբ։

Այլ հորմոնների հետ միասին ազդում են կմախքի աճի վրա։ Նախասեռահասունացման շրջանում նպաստում են ոսկրային և մկանային հյուսվածքի աճին[2], խթանում աճի հորմոնի սինթեզն ու հյութազատումը, իսկ սեռական հասունացման շրջանում արագացնում են ոսկրերի էպիֆիզային աճառների ոսկրացման գործընթացը և արգելակում խողովակավոր ոսկրերի աճը երկարությամբ։

Հյուսվածքերում նպաստում են ազոտի, կալիումի և ֆոսֆորի կապմանը։ Այս հորմոնները մասնակցում են սեռական հակման և կարողության առաջացմանն ու սեռական վարքի ձևավորմանը, կարգավորում են սերմնագոյացումը, խթանում են էրիթրոպոեզը, նվազեցնում են ճարպերի կուտակումը, քանի որ ունեն ճարպալուծիչ ազդեցություն[3]։

Արական սեռական հորմոնները մեծ ազդեցություն են թողնում կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա։ Սերմնարանների հեռացման դեպքում առանձնյակները դառնում են առավել հանգիստ, երկրորդային սեռական հատկանիշները հետ են զարգանում, թուլանում է պայմանական ռեֆլեքսների առաջացման ընդունակությունը, փոքրանում է նյարդային կենտրոնների ուժն ու շարժունությունը[3]։

Կարգավորումը խմբագրել

Անդրոգենների քանակի կարգավորումն իրականացվում է հետադարձ բացասական կապի սկզբունքով՝ լյուտեինացնող հորմոնի և գոնադոլիբերինի մասնակցությամբ։ Այս կապը միջնորդվում է էստրոգեններով։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Androgens». DIAsource. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  2. Vlahopoulos S, Zimmer WE, Jenster G; և այլք: (March 2005). «Recruitment of the androgen receptor via serum response factor facilitates expression of a myogenic gene». The Journal of Biological Chemistry. 280 (9): 7786–92. doi:10.1074/jbc.M413992200. PMID 15623502. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. 3,0 3,1 Singh R, Artaza JN, Taylor WE; և այլք: (January 2006). «Testosterone inhibits adipogenic differentiation in 3T3-L1 cells: nuclear translocation of androgen receptor complex with beta-catenin and T-cell factor 4 may bypass canonical Wnt signaling to down-regulate adipogenic transcription factors». Endocrinology. 147 (1): 141–54. doi:10.1210/en.2004-1649. PMID 16210377. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել