Վիքիպեդիա

Արակաժու

Արակաժու (պորտ.՝ Aracaju), քաղաք Բրազիլիայում, Ատլանտյան օվկիանոսի ափին, Սերժիպիի (պորտ.՝ Sergipe) և Պոշիմի (պորտ.՝ Poxim) գետաբերանի մերձակայքում։ Սերժիպի նահանգի վարչական կենտրոնն է։ «Սերժիպի նահանգի արևելք» անվանումը կրող մեզոտարածաշրջանի և Արակաժուի տնտեսա-վիճակագրական միկրոտարածաշրջանի բաղկացուցիչ մասն է։ Զբաղեցնում է 181,801 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բնակչության թվաքանակը 2007 թվականի տվյալներով եղել է 520 303 (ագլոմերացիայում՝ մոտավորապես 900 հազար)։ 2019-ին բուն քաղաքում ապրողների թիվը հասել է 657.013-ի[2]։

Բնակավայր
Արակաժու
Դրոշ Զինանշան


Pax et labor
ԵրկիրԲրազիլիա Բրազիլիա
Հիմնադրված էմարտի 17, 1855 թ.
Մակերես181,857 կմ²
ԲԾՄ4±1 մետր
Բնակչություն▲664 908 մարդ (հուլիսի 1, 2020)[1]
Ժամային գոտիUTC−3
Հեռախոսային կոդ79
Փոստային դասիչ49000-000
Պաշտոնական կայքaracaju.se.gov.br
Արակաժու (Բրազիլիա)##
Արակաժու (Բրազիլիա)

Արակաժուն համարվում է բնակչության նվազագույն անհավասարություն ունեցողը Բրազիլիայի հյուսիսարևելյան նահանգների վարչական կենտրոնների շարքում[3], առողջ ապրելակերպի լավագույն ավանդույթներ ունեցող բնակավայրը ամբողջ երկրում (ծխողների նվազագույն թվաքանակ ունեցող բրազիլական բնակավայրերի ցանկում գրավում է երկրորդ տեղը)[4]։ Նահանգային վարչական կենտրոնների շարքում առաջնային տեղ է գրավում նաև ապրուստի վրա կատարվող նվազագույն ծախսերի տեսակետից[5]։ Զբոսաշրջությունը զարգացնելու նպատակով վերջին շրջանում քաղաքում ուշադրության կենտրոնում է պահվում հոսթելների զանգվածաբար կառուցման գործը[6]։

Վիճակագրություն խմբագրել

  • Համախառն ներքին արդյունքը, 2005 թվականի դրությամբ, կազմում էր 5 021 660 հազար ռեալ (տվյալները՝ Բրազիլիայի աշխարհագրության և վիճակագրության ինստիտուտի)
  • Համախառն ներքին արդյունքը մեկ շնչի հաշվով, 2005 թվականի դրությամբ, կազմում էր 10 071,00 ռեալ (տվյալները՝ Բրազիլիայի աշխարհագրության և վիճակագրության ինստիտուտի)
  • Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսը, 2000 թվականի դրությամբ, կազմում էր 0,794 (տվյալները՝ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրի)։

Ստուգաբանություն խմբագրել

Բնակավայրի անվանումն առաջացել է «ará acaiú» բառակապակցությունից, որը հնդկացիական տուպի և գուարանի ցեղերի լեզվով նշանակում է «(արա) թութակի կեյշու» (կեյշուն բրազիլական ընկուզենու մի տարատեսակն է)[7][8]։

Պատմություն խմբագրել

Քաղաքը հիմնադրվել է 1592 թվականին, համայնքը կազմավորվել է 1855 թվականի մարտի 17-ին, այդ նույն տարվանից դարձել է նահանգի վարչական կենտրոն։ Արակաժուի պատմությունը[9] սերորեն կապված է Սերժիպու կապիտանության (ներկայիս Սերժիպու նահանգի) նախկին վարչական կենտրոն Սան Կրիստովանոյի պատմության հետ։ Վճռորոշ դեր է խաղացել նահանգի վարչական կենտրոնը փոխելու վերաբերյալ 1855 թվականին ընդունված որոշումը։ Այսպիսով՝ Արակաժուն դարձել է բրազիլական բնակավայրերից երկրորդը, որը պլանավորված կերպով վերածվել է նահանգային վարչական կենտրոնի (առաջինը եղել է Տերեզինան, 1852 թվականին)[10][11]։

Արակաժուի մերձակայքում՝ Սան Ֆրանսիսկու գետի ափերին ապրել են տեղաբնիկ հնդկացիական ցեղեր, որոնք խոսել են ներկայումս արդեն մեռած համարվող բոյմե (անվանվում է նաև պոյմե) լեզվով[12]։

Տնտեսություն խմբագրել

Քաղաքի տնտեսությունը հիմնված է զանազան ծառայությունների մատուցման և արդյունաբերության վրա։ Արակաժուում ստեղծվող համախառն ներքին արդյունքի ծավալը 2013 թվականի տվյալներով կազմել է 13.918.124 ռեալ[13]։

Վերջին տարիներին այստեղ տնտեսության մեջ խոշոր ներդրումներ են կատարել Արևելյան Եվրոպայի, հատկապես՝ Բելառուսի[14] և Ռուսաստանի, ինչպես նաև՝ Չինաստանի ներկայացուցիչներ[15]։ Արակաժուն աստիճանաբար վերածվել է առանցքային քաղաքի համաշխարհային այնպիսի նախագծերի շրջանակներում, ինչպիսիք են BRIC-ը և Mercocity-ին։

Զբոսաշրջություն խմբագրել

Քաղաքը համբավվել է որպես նվազագույն ծախսեր պահանջող զբոսաշրջության լավագույն ընտրության տարբերակներից մեկը[16]։

Արակաժուին սպասարկում է 12 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Սանտա Մարիա օդանավակայանը, որը գործում է 1952 թվականից[17]։

Սպորտ խմբագրել

Արակաժուն որպես կեցավայր է ծառայել 2016 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերին մասնակցող երկրների հավաքական թիմերից յոթի համար[18]։ Նրանք այստեղ են անցկացրել իրենց մարզումներն ու հանգիստը։ Այդ նույն նպատակով այստեղ հյուրընկալվել են նաև պարալիմպիկ խաղերի մասնակից Ղազախստանի, Բելառուսի և այլ երկրների մարզիկներ, որոնց մեջ էր չեմպիոն լողորդ Իհար Բոկին[19]։

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Արակաժուն բարեկամական և գործընկերային սերտ հարաբերություններ է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[20]

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Սանտու Անտոնիու եկեղեցին
  •  
    Քաղաքի համայնապատկերը
  •  
    Կենտրոնը
  •  
    Պողոտաներից մեկը
  •  
    Օդանավակայանը
  •  
  •  
    Սերժիպեի գետաբերանը
  •  
    Սերժիպեի և Պոշիմի գետաբերանները
  •  
    Զբոսավայրերից մեկը
  •  
    Քաղաքի պատմական կենտրոնի շինություններից
  •  
    Փարոսը
  •  
  •  
    Քաղաքի խորհրդանիշը հանդիսացող կամարաշարը
  •  

Կլիմա խմբագրել

Արակաժու (1961–1990)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 29.6
(85.3) 		29.8
(85.6) 		29.8
(85.6) 		29.4
(84.9) 		28.5
(83.3) 		27.6
(81.7) 		27
(81) 		26.9
(80.4) 		27.4
(81.3) 		28.2
(82.8) 		28.6
(83.5) 		29.1
(84.4) 		28.5
(83.3)
Միջին օրական °C (°F) 27
(81) 		27.1
(80.8) 		27.1
(80.8) 		26.7
(80.1) 		26
(79) 		25.1
(77.2) 		24.4
(75.9) 		24.4
(75.9) 		25
(77) 		25.9
(78.6) 		26.3
(79.3) 		26.6
(79.9) 		26
(79)
Միջին ցածր °C (°F) 24.3
(75.7) 		24.2
(75.6) 		24.2
(75.6) 		23.6
(74.5) 		23.1
(73.6) 		22.3
(72.1) 		21.6
(70.9) 		21.6
(70.9) 		22.5
(72.5) 		23.3
(73.9) 		23.5
(74.3) 		23.8
(74.8) 		23.2
(73.8)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) 20.5
(68.9) 		19.7
(67.5) 		19.8
(67.6) 		20
(68) 		19
(66) 		17.8
(64) 		17.6
(63.7) 		14.6
(58.3) 		18
(64) 		19
(66) 		18
(64) 		16
(61) 		14.6
(58.3)
Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) 77.9
(3.067) 		85.1
(3.35) 		175.7
(6.917) 		261.2
(10.283) 		333.8
(13.142) 		207.2
(8.157) 		174.7
(6.878) 		113.9
(4.484) 		91.4
(3.598) 		65.8
(2.591) 		52.3
(2.059) 		56.3
(2.217) 		1695,3
(66,743)
Միջ. անձրևոտ օրեր (≥ 1 mm) 7 9 13 15 17 18 16 13 10 5 5 5 133
% խոնավություն 78.1 76.6 78 79.6 77.6 77.3 78.2 78.2 78.1 78.7 78.8 79 78.2
Միջին ամսական արևային ժամ 264.1 224.3 234.1 210.6 205 176.7 200.7 221.9 218.5 250.6 262.9 251.6 2721
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://www.ibge.gov.br/estatisticas/sociais/populacao/9103-estimativas-de-populacao.html
  2. ↑ IBGE. «Aracaju – Panorama». cidades.ibge.gov.br (բրազիլական պորտուգալերեն). Վերցված է 2019-08-29-ին.
  3. ↑ http://www.ibge.gov.br/cidadesat/link.php?uf=se
  4. ↑ |titulo=Aracaju é a segunda capital do país com menor índice de fumantes|url=https://blogdomax.net/noticias/aracaju-e-a-segunda-capital-do-pais-com-menor-indice-de-fumantes%7Cobra=blogdomax.net%7Cacessodata=2019-04-19}}(չաշխատող հղում)
  5. ↑ http://www.agencia.se.gov.br/noticias/leitura/materia:37041/aracaju_e_apontada_como_um_dos_melhores_destinos_custo_beneficio_do_brasil.html%7Ctítulo=Aracaju(չաշխատող հղում) é apontada como um dos melhores destinos custo-benefício do Brasil.A lista foi elaborada com base em um algoritmo que leva em consideração o THPI e o Ranking de Reputação das Acomodações.|publicado=ASN|acessodata= 29 de Janeiro de 2014}}
  6. ↑ http://www.faxaju.com.br/conteudo.asp?id=181424%7Ctítulo=PSB(չաշխատող հղում) Alavancou o turismo sergipano, diz vereador.|publicado=FaxAju|acessodata=27 de abril de 2014}}
  7. ↑ NAVARRO, E. A. Dicionário de tupi antigo: a língua indígena clássica do Brasil. São Paulo. Global. 2013. p. 543.
  8. ↑ FERREIRA, A. B. H. Novo dicionário da língua portuguesa. 2ª edição. Rio de Janeiro. Nova Fronteira. 1986. p. 152.
  9. ↑ |titulo=História de Aracaju - Conheça a história da belíssima cidade de Aracaju.|jornal=Sergipe Turismo|url=http://www.sergipeturismo.com/historia-de-aracaju/}}(չաշխատող հղում)
  10. ↑ http://www.estadao.com.br/arquivo/suplementos/2003/not20030917p42743.htm |titulo= Uma capital da paz no nordeste |autor= Estadão | acessodata=9 de abril de 2011}}
  11. ↑ http://www.mundoeducacao.com.br/geografia/tipos-cidades.htm |titulo= Tipos de cidades |autor= Mundo Educação | acessodata=9 de abril de 2011}}
  12. ↑ Loukotka, Čestmír (1968). Classification of South American Indian languages. Los Angeles: UCLA Latin American Center.
  13. ↑ GDP (PDF) (Portuguese). Aracaju, Brazil: IBGE. 2005. ISBN 85-240-3919-1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 18-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  14. ↑ Sergipe may receive tractor factory Consul Grigori Goldchleger expressed a willingness to set up a tractor factory near the ferry terminal Inácio Barbosa (in portuguese) (Portuguese). 2016. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 26-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  15. ↑ China is studying partnership with the Government of Sergipe (in portuguese) (Portuguese). 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 26-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  16. ↑ Aracaju: a Big Surprise in a Small State (English). The Rio times. 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 20-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ «Aeroport Aracaju SE» (պորտուգալերեն). INFRAERO. 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  18. ↑ World’s athletes arrive in Brazil ahead of Rio 2016 Olympic Games (English). Official olympic committee news. 2016. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 26-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ Kazakh Paralympians (English). Kazakh Paralympians committee news. 2016. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 26-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  20. ↑ http://www.cm-vilareal.pt/relaes-internacionais-submenu-175/231-acordos-de-geminacao.html%7Ctítulo=Acordos(չաշխատող հղում) de Germinação|data=|publicado=Camara Municipal de Aracaju|acessodata=18 de setembro de 2013|arquivourl=https://web.archive.org/web/20130718121053/http://www.cm-vilareal.pt/relaes-internacionais-submenu-175/231-acordos-de-geminacao.html%7Carquivodata%3D2013-07-18%7Curlmorta%3Dyes%7D%7D
  21. ↑ http://www.amurc.com/itabuna/493-lei-declara-itabuna-cidade-irma-de-aracaju.html%7Ctítulo=Lei declara Itabuna cidade-irmã de Aracaju|acessodata=19 de abril de 2019}}

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
 Արակաժու
էջը Վիքիպահեստում
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արակաժու» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արակաժու&oldid=9491073» էջից