Վիքիպեդիա

Աչինսկ

Աչինսկ, քաղաք Ռուսաստանի Կրասնոյարսկի երկրամասում, Աչինսկի շրջանի և Աչինսկ քաղաքային օկրուգի վարչական կենտրոն, նավամատույց Չուլիմ գետի վրա։

Քաղաք
Աչինսկ
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Հիմնադրված է1683 թ.
Մակերես103 կմ²
ԲԾՄ220 մետր
Բնակչություն▼105 259 մարդ (հունվարի 1, 2018)[1]
Ժամային գոտիUTC+7
Հեռախոսային կոդ39151
Փոստային դասիչ662150–662165
Պաշտոնական կայքadm-achinsk.ru​(ռուս.)
Աչինսկ (Ռուսաստան)##
Աչինսկ (Ռուսաստան)
Աչինսկի կայարան, 1899

Բնակչության թվով երրորդն է երկրամասում Կրասնոյարսկից և Նորիլսկից հետո և 161-րդ-ը՝ Ռուսաստանում։

Տեղակայված է Կրասնոյարսկից 160 կմ հեռավորության վրա դեպի արևմուտք, Արգա լեռնաշղթայի ստորոտում, Չուլիմի աջ ափին (Օբի աջ վտակ)՝ նրա և Տրանսսիբիրյան մայրուղու հատման վայրում։ Կլիման կտրուկ ցամաքային է։

Քաղաքապետ՝ Իլայ Ուզբեկովիչ Ահմեթով։

Պատմություն խմբագրել

Աչինսկի շրջանի տարածքում գտնվող հնագույն հայտնի բնակավայրերից մեկը ուշպալեոլիթական Աչինսկի կայանատեղին է (հիմնադրված 20 հզր․ տարի մ․թ․ա․), որում գտել են դեկորատիվ գավազան, որը, հնարավոր է, իրենից ներկայացնում է լուսնային օրացույց[2]։

1604 թվականին Տոմ գետի ափին ղազախները կառուցել են հիմնական շրջանային ավանը՝ Տոմսկի ամրությունը՝ ենիսեյան կիրգիզներին դիմադրություն ցույց տալու առաջադրանքով։ Տոմսկի շրջանային ամրության պաշտպանության համար նրա շուրջ կառուցվում են մի քանի ղազախական ծառապատվարներ և պաշտպանական ամրություններ։

Իրականում Աչինսկի ամրությունը տեղադրվել է 1641 թվականի սեպտեմբերի 8-ին տարացի զորահրամանատար Յ․ Օ․ Թուհաչեվսկու կողմից Չուլիմ գետի աջ ափին՝ նրա Ադադիմ և Ալդատ վտակների միջև, Կրասնոյարսկի երկրամասի Նազարովյան շրջանի ներկայիս Դորոխովո գյուղի շրջանում։ Շինարարության մեջ մասնակցություն են ունեցել տոմսկացի և կրասնոյարսկցի ծառայողները։ Իր անվանումը ստացել է այդ տեղերում ապրող աժիգների ցեղի պատվին՝ խակասների ցեղային խումբ, որոնք իրենց նաև անվանում են «աչինական թաթարներ»։

1683 թվականին տեղի ունեցած հրդեհից հետո ամրությունը տեղափոխել են նոր վայր՝ Աչինկի գետի՝ Չուլիմ գետի մեջ թափվելու վայրում, ժամանակակից Լենինի և Աստրովկայայի փողոցների հատման շրջանում։ Ամրությունը սկսվել է քառանկյուն ձևով բարձր ճախարակներից կազմված պատերի շինարարությունից։ Անկյուններում տեղադրվել են պահակային աշտարակներ։ Նրանցից մեկը վերազինվել է մատուռի տակ։ Սկզբում Աչինսկի բնակչությունը բաղկացած է եղել Տոմսկի զորահրամանատարի կողմից այստեղ ուղարկված՝ տասնհինգ ղազախ-միամսականներից կազմված կայազորից։ 1710 թվականին Կրասնոյարսկի Բոյարի որդի Ի․ Ցիցուրինը ջարդեց նոր փայտե ամրությունը Աչինկի գետի աջ ափին։ Այդ մասում ներկայումս տեղակայված է Աչինսկի տեղահանական բանտը։

1782 թվականին ամրությունը դարձավ նախկին Սիբիրյան արքայության Տոմսկի ռազրյադի գավառական քաղաք։ 1804 թվականից Աչինսկը ստացավ սկզբից Տոմսկի, իսկ 1822 թվականից՝ վերաձևավորված Ենիսեյի մարզի շրջանային քաղաքի կարգավիճակ[3]։

19-րդ դարում քաղաքն ուներ մեծ նշանակություն Սիբիրի բուռն տնտեսական զարգացման համար։ Այստեղ գործել է Մոսկով-Սիբիրյան սայլի ճանապարհը[4]։ Նաև Ալթայա-Տոմսկյան Թագավորական լեռնային շրջանի մենաշնորհատիրության (մոնոպոլիայի)` սիբիրյան ոսկու նշանավորման իրավունքի համար գործողության ժամանակ, ակտիվորեն գործել է «Օբ-Ենիսեյան ջրանցքը»` թանկարժեք մետաղների տեղափոխմամբ ենիսեյան հանքերից` Չուլիմ գետի վրայով դեպի Տոմսկ և ավելի բարձր Օբի հունով` մինչև Բառնաուլ և ավելի հեռու` դեպի արքայական լեռնային գործարաններ[5]։

Աչինսկը նաև եղել է կարևոր կենտրոն Ռուսասական կայսրության մայրաքաղաքային, արևմտաեվրոպական և հարավային փոքրռուսական մարզերի քաղաքական աքսորյալ հեղափոխականների և տաժանակիրների հղումների ճանապարհին։ Այստեղ եղած շատ կրթված մարդիկ ներդրում են ունեցել քաղաքի զարգացման մեջ։

 
Աչինսկի ընդհանուր տեսարան, 1899

19-րդ դարավերջին Աչինսկում ապրում էր ավելի քան 5 հազար մարդ, կար ավելի քան 500 տուն, գործում էր հյուրատուն, Տոմսկի ուղղափառ թեմի 4 եկեղեցի։ Գործում էին ոչ մեծ գործարաններ. ճարպահալ, երկու կաշվի, գարեջրագործական, 5 աղյուսի։ Գետով քաղաք էին տանվում գործվացքային ապրանքներ, աղ, ձավար և այլն[6]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Աչինսկում ստեղծվել է ճամբար ռազմագերիների համար։ 1915-1916 թվականների ձմռանը ճամբարում պահվում էր 2750 ռազմագերի[7]։

1990 թվականին Աչինսկը ներառվել է Ռուսաստանի` համառուսաստանյան նշանակության պատմական և մշակութային արժեք ունեցող քաղաքների պաշտոնական ցանկի մեջ։


Խորհրդանիշներ խմբագրել

Դրոշ խմբագրել

Աչինսկի դրոշը կարմիր ուղղանկյունաձև պաստառ է, չափերը՝ 2:3։ Դրոշի վրա թեքությամբ պատկերված է սպիտակ նետաման՝ լի նետերով, և դեղին աղեղ։ Դրոշի տեսքը նույնությամբ կրկնում է զինանշանին։

Զինանշան խմբագրել

Աչինսկի պատմական զինանշանը հաստատվել է 1785 թվականին, երբ քաղաքն ընդգրկվեց Տոբոլսկյան փոխարքայության մեջ։ Զինանշանի նկարագիրը հետևյալն է․ «Վահանի վերին մասում Տոբոլսկի զինանշանն է, ներքևում՝ աղեղ ու նետեր, ի նշան այն բանի որ այս շրջանում ապրող Սիբիրի նախկին բնակիչներն օգտագործում էին այս գործիքները»։ Զինանշանը խորհրդանշում է Տոբոլսկյան նահանգին պատկանելությունը։

Ժամանակի ընթացքում փոխվել են վարչատարածքային կազմավորումների սսահմանները, և քաղաքի կառավարությունը հանդես է եկել զինանշանը փոխելու նախաձեռնությամբ, նրան աջակցել է Հերալդյան խորհուրդը։ Նոր տարբերակում պահպանվել է միայն աղեղի պատկերը, քանի որ քաղաքի ձևավորման ժամանակաշրջանը կապված էր պետական սահմանների պաշտպանության, պահպանման ու գոյատևման հետ։ Աչինսկի ներկայիս զինանշանը ստեղծվել է պատմական զինանշանի հիման վրա։ Քաղաքի նոր զինանշանը ընդունվել է քաղաքային խորհրդի նիստում։ Իր նոր ծննդյան տարեդարձը Աչինսսկը նշել է 2006 թվականի հունիսի 18-ին նոր զինանշանի հետ միասին։

Կլիմա խմբագրել

  • Օդի միջին տարեկան ջերմաստիճան - 0,8 °C
  • Օդի հարաբերական խոնավություն - 66,2 %
  • Քամու միջին արագություն - 4,0 մ/վ
  Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Աչինսկ քաղաքում
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C) 4,8 6,0 16,5 28,1 34,8 35,3 37,2 34,1 31,0 24,2 13,8 6,1 37,2
միջին առավելագույնը (°C) −11,9 −10,0 −4,0 3,1 14,8 20,6 24,1 21,0 12,3 3,8 −5,6 −10,5 4,9
միջին ջերմաստիճանը (°C) −15,0 −13,6 −8,5 −1,2 9,8 15,7 19,1 16,1 8,5 1,0 −8,7 −14 0,8
միջին նվազագույնը (°C) −59,9 −17,7 13,8 −6,1 4,7 −3,8 13,9 11,5 4,8 −34,1 −12,0 −17,4 3,4
բացարձակ նվազագույնը (°C) −59,9 −45,4 −42,1 −27,9 −19,2 −3,8 −0,5 −2,8 −10,0 −34,1 −45,8 −48,3 −59,9
տեղումների քանակը (մմ) 19 11 14 28 37 65 65 69 49 41 34 28 460
Աղբյուր՝ Метеостатистика Красноярского края

Բնակչություն խմբագրել

Բնակչության թվաքանակը
18561897192619591975199620052009201320142015201620172018
2300[8]↗ 7000[9]↗ 18000[9]↗50323[10]↗113 000[11]↗122 000[12]↗115 500[13]▼110 336[14]▼107 583[15]▼106 502[16]▼106 029[17]▼105 364[18]▼105 264[19]▼105 259[20]

2016 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ բնակչության քանակով քաղաքը գտնվում էր 161-րդ տեղում Ռուսաստանի Դաշնության 1112 քաղաքների շարքում[21][22]:

Բնակչության էական տեղաշարժերի ցուցանիշները
Դիտարկվող տարիներ 1999 2001 2003 2005
Ծնելիության ցուցանիշը՝ 1000 մարդու հաշվով 8,3 9,9 10 10,5
Մահացության ցուցանիշը՝ 1000 մարդու հաշվով 16 16,5 17,7 17,4
Բնական աճի ցուցանիշը (բացասական)՝ 1000 մարդու հաշվով −7,7 −6,6 −7,7 −6,9

Զանգվածային լրատվական միջոցներ խմբագրել

Տպագիր ԶԼՄ-ները ներկայացնում են «Ачинская газета» մունիցիպալիտետային օրգանը, «Причулымский вестник» տարածաշրջանային հրատարակությունը, ինչպես նաև տեղական մասնավոր հրատարակություններ։ Լույս է տեսնում Комсомольская правда» թերթը։

Ռադիոկայաններ խմբագրել

Հաճախություն, ՄՀց Անվանում Ձևաչափ Լիցենզիա Հոլդինգ Ռադիոտվյալների համակարգ Հզորություն
88,0 Ռադիո ENERGY (NRJ) Hot AC / CHR 0,1 կՎտ
88,4 Ավտոռադիո Hot АС / Disco 0,1 կՎտ
88,8 Եվրոպա պլյուս Hot AC / CHR [ՍՊԸ Ռադիո 1] Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» + 0,5 կՎտ
89,2 Նաշե ռադիո ROCK [ՍՊԸ Մեր Ռադիո] ՓԲԸ Մուլտիմեդիա Հոլդինգ 0,1 կՎտ
90,0 Rock FM ROCK [ՍՊԸ Դասական Ռոք] ՓԲԸ Մուլտիմեդիա Հոլդինգ 0,1 կՎտ
90,4 Ռետրո FM Russian CHR/Disco [ՍՊԸՌադիո 1] Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» + 0,1 կՎտ
101,1 Ռադիո դաչա Russian CHR 0,1 կՎտ
101,5 Ռադիո 7, յոթ բլուրների վրա Soft AC/CHR [ՍՊԸ Ռադիո1] Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» 0,5 կՎտ
102,0 Ռադիո Շանսոն Shanson 0,5 կՎտ
102,5 Ռուսական Ռադիո Russian CHR / Hot AC 0,1 կՎտ
103,0 Հումոր FM Russian CHR/Hot AC Հումոր FM 0,5 կՎտ
104,0 Ռուսաստանի ռադիո News, Talk ԴՊՈՒՁ ՎԳՏՐԿ Կրասնոյարսկ ՎԳՏՐԿ 0,5 կՎտ
104,4 Ռադիո Ռեկորդ Club Dance FM Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» 0,5 կՎտ
105,4 Ռադիո Միր Russian CHR/Hot AC Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» 0,1 կՎտ
106,5 Ռադիո Ռադիո Hot AC / CHR ՍՊԸ «Վարպետ ГранПри» Մեդիա-Հոլդինգ «РекламовЪ» 1 կՎտ
107,0 Ճանապարհային ռադիո Russian CHR / Hot AC Մեդիակապ 0,1 կՎտ
107,4 Խիտ FM Hot AC / CHR ՍՊԸ Քաղաքային հեռուստաալիք 1 կՎտ
107,9 Ժառա FM AC / CHR ՍՊԸ «Ռուսաստանի Ռադիո-Կարոտ» ՓԲԸ Մուլտիմեդիա Հոլդինգ 0,1 կՎտ

Թվային եթերային ալիքներ խմբագրել

Կապ խմբագրել

Շարժական կապ խմբագրել

Աչինսկում գործում են բջջային կապի 4 օպերատոր- Tele2, Билайн, МТС, МегаФон. 2009 թվականից քաղաքում աշխատում է երրորդ սերնդի Wellcom ապրանքանիշի IMT-MC 450 և EV-DO ցանցը։ 2010 թվականից քաղաքում բացվել է 3G ցանցը («Билайн», «Мегафон», «МТС» օպերատորներ)։ 2012 թվականից «ЕТК» ապրանքանիշը դադարեց գույություն ունենալ։ 2014 թվականից քաղաքում սկսում է իր աշխատանքը հինգերորդ դաշնային Yota օպերատորը , որը քաղաքում բացեց 4G LTE ցանցը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service.
  2. ↑ «Ачинский жезл». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  3. ↑ «Ачинск». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  4. ↑ «Иркутский тракт»: Москва — Казань — Екатеринбург — Омск]— Томск — Ачинск и далее — до Иркутска.
  5. ↑ По царскому повелению сибирское золото надлежало проверять и маркировать на Царских Алтайских заводах. В результате от губернского Томска на Алтай стали действовать сухопутный тракт и речной, более используемый путь: по рекам до их обского устья, затем вверх по Обь до Барнаула. В исторической литературе о транспортно-купеческих коммуникациях XIX века в Западной Сибири имеется множество свидетельств, о судоходных коммуникациях от Ачинска по Чулыму в Томск, Барнаул и в Тобольск.
  6. ↑ См. И. Кондратьева Ачинск // Города России. Энциклопедия — М.: Большая Российская Энциклопедия. — 1994..
  7. ↑ Военнопленные империалистической войны // Сибирская Советская энциклопедия. Новосибирск. 1929
  8. ↑ «Ачинск». Мой Город. 2013․12․30.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Города с численностью населения 100 тысяч и более человек». 2013․08․17. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 30-ին.
  10. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу». 2013․05․28.
  11. ↑ [113000http://istmat.info/files/uploads/41385/rossiyskiy_statisticheskiy_ezhegodnik_1998_g.pdf «Российский статистический ежегодник, 1998 год»] (PDF). 2013․04․28. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  12. ↑ «Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001» (PDF). Мой Город. 2013․12․30. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
  13. ↑ «Российский статистический ежегодник, 2005 год». 2016․05․9.
  14. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года». 2014․01․02. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 16-ին.
  15. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)». 2013․11․16. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 28-ին.
  16. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года». 2014․08․02. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 27-ին.
  17. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». 2015․08․06. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 14-ին.
  18. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года». 2013․12․30. {{cite web}}: Missing or empty |url= (օգնություն)
  19. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2013․12․30. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 31-ին.
  20. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». 2018․07․26. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 26-ին.
  21. ↑ Ղրիմի քաղաքները ներառյալ
  22. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Таблица «31. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2016 года». RAR-архив (1,0 Mб)

Գրականություն խմբագրել

  • Ачинск // Города России: энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия (издательство), 1994. — С. 31. — 559 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-85270-026-6
  • «Ачинск». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Лопаткин Г.С. Летопись града Ачинска. — Ачинск: Свет, 2000. — 543 с. — ISBN 5-88030-013-2
  • Барахович П.Н. Борьба с князьями енисейских киргизов в 1641-1642 гг. и основание Ачинского острога [Электронный ресурс] // История военного дела: исследования и источники. — 2015. — Т. VII. — С. 234-264.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աչինսկ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աչինսկ&oldid=9749691» էջից