Աշոտ Շայբոն

Աշոտ Շայբոն
Ծննդյան անուն	Աշոտ Գասպարի Գասպարյան
Ծնվել է	հունվարի 26, 1905
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հունվարի 15, 1982 (76 տարեկան)
Վախճանի վայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	գրող և արձակագիր
Լեզու	հայերեն և ռուսերեն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Կրթություն	Ներսիսյան դպրոց (1924) և Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ (1936)
Ժանրեր	գիտական ֆանտաստիկա
Ուշագրավ աշխատանքներ	Սևանի ձկնորսները
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Աշխատավայր	Հայֆիլմ
Պարգևներ
	Աշոտ Շայբոն Վիքիդարանում

Աշոտ Շայբոն (իսկական անուն՝ Գասպարյան Աշոտ Գասպարի, հունվարի 26, 1905(1905-01-26), Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 15, 1982(1982-01-15), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։ ԽՄԿԿ անդամ 1944 թվականից։ Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից։ Շայբոն գրական անունն ստեղծել է Արևմտյան Հայաստանի Կորդվաց աշխարհի Շեյ և Բոտան տեղանունների յուրովի հապավումից։

Կենսագրություն խմբագրել

Աշոտ Շայբոնը ծնվել է Թիֆլիսում։ 1924 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, 1936 թվականին՝ Մոսկվայի կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտը։ Մինչև 1930 թվականը զբաղվել է մանկավարժությամբ։ 1936-1941 թվականներին աշխատել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։ Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոնը և ՀԽՍՀ շրջանային թատրոնները բեմադրել են Շայբոնի «Սուվորովականներ» պիեսը։ Ռուսերեն լույս է տեսել Շայբոնի «Մթության հաղթողները» («Սպիտակ ստվերների աշխարհում», Երևան, 1952) գիրքը։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Հայ գրականության մեջ Շայբոնը գիտաֆանտաստիկ ժանրի հիմնադիրն է։ 1942 թվականին լույս է տեսել նրա այդ բնույթի անդրանիկ վեպը՝ «Գիշերային ծիածան»-ը, որին հաջորդել են «Սպիտակ ստվերների աշխարհում» (1951), «Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները» (1955), «Երկիր մոլորակի գաղտնիքները» (1960) ծավալուն վեպերը։ 1965 թվականին լույս է տեսել Շայբոնի «Սերունդ» իրապատում եռերգության առաջին վեպը՝ «Անսովոր պատմություն»-ը։ Շայբոնը հեղինակ է նաև «Թիկունքում» (1931), «Երջանիկ սերունդ» (1947) և այլ պիեսների։ Նրա սցենարով նկարահանվել են «Սևանի ձկնորսները» (1936) և «Հայաստանի 25-ամյակը» («Հայֆիլմ», 1945) գեղարվեստական կինոնկարները^[1]^[2]։

Երկեր խմբագրել

Դինամո նվագ, Թիֆլից, 1925, 18 էջ։
Կարմիր քաղաքի շրջմոլիկը, Թիֆլիս, 1925, 43 էջ
Նաիրի քուչա, Թիֆլիս, 1925, 30 էջ։
Զրահավոր գարուն /վիպակ/, Երևան, 1931։
Փոքրիկ լեռնագործներ, Երևան, 1932։
Բրիգադիրիկը, Երևան, 1932։
Վերելքի երգեր, Երևան, 1932։
Կովկաս, Թիֆլիս, 1935, 16 էջ։
Ալլո, լսում եք, մենք հյուսիսում ենք, Երևան, Պետհրատ, 1938, 14 էջ։
Գիշերային ծիածան, Երևան, 1942, 200 էջ։
Հայրենական լիրիկա, Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 98 էջ։
Սպիտակ ստվերների աշխարհում, Երևան, 1951, 392 էջ։
Գիշերային ծիածան, Երևան, 1954, 292 էջ։
Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Երևան, 1955, 659 էջ։
Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Պէյրութ, 1956, 632 էջ։
Երկիր մոլորակի գաղտնիքները, Երևան, 1960, 556 էջ։
Սպիտակ ստվերների աշխարհում, Երևան, 1963, 375 էջ։
Անսովոր պատմություն, Երևան, 1965, 588 էջ։
Գիշերային ծիածան, Երևան, 1981, 280 էջ։
Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Երևան, 1986^[3]։
Победители тьмы: Научно-фантаст. роман / А. Шайбон; Авториз. пер. с арм. А. Тадеосян.
Суворовцы։ (Пьеса в 4-х действиях с прологом) / А. Шайбон, Р. Капланян; Пер. с арм. Л. А. Карагезян; Ред. М.Ф. Овчинников.
Победители тьмы։ Научно-фантаст. роман. - М., 2012 г. ("Ретро библиотека приключений и научной фантастики")

Թարգմանություններ խմբագրել

Բոնդի Ա., Գյուտարարներ (պիես), Երևան, Պետհրատ, 1930, 48 էջ։
Գուրյան Օ., Մսուր, Երևան, Պետհրատ, 1932, 11 էջ։
Էսֆիր Էմդեն, Հեքիաթ հաստ Շուցմանի և գիտնական բժշկի մասին (բանաստեղծություն), Ե., Պետհրատ, 1932, 14 էջ։
Կորշունով Ի., Նոտկինա Լ., Եղիր պատրաստ պաշտպանության (պատմվածք), Երևան, 1932, 12 էջ։
Բիլլ-Բելոցերկովսկի, Սահմանապահներ (պիես), Երևան, 1939, 39 էջ։
Մայակովսկի Վ., Ինչն է լավը, ինչն է վատ, Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 16 էջ։
Մայակովսկի Վ., Ինչն է լավը, ինչն է վատ, Երևան, Հայպետհրատ, 1954, 16 էջ։

Գրականություն խմբագրել

Հայկ Խաչատրյան, Գրական տեղեկատու, Երևան, 1986։
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատ. 4, Երևան, 2003։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005
↑ «AV Production - Աշոտ Շայբոն»։ avproduction.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-20-ին։ Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 11
↑ «Bibliothèque de l'Église apostolique arménienne - Paris - Շայբոն , Աշոտ»։ www.bibliotheque-eglise-armenienne.fr։ Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 11

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[1] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005

[2] «AV Production - Աշոտ Շայբոն»։ avproduction.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-20-ին։ Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 11

[3] «Bibliothèque de l'Église apostolique arménienne - Paris - Շայբոն , Աշոտ»։ www.bibliotheque-eglise-armenienne.fr։ Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 11

[1]

[2]

[3]