Վիքիպեդիա

Աշնանային սալոն

Աշնանային սալոն (անգլ.՝ Autumn Salon, ֆր.՝ Salon d'Automne) կամ` Société du Salon d'automne, ամենամյա արվեստի ցուցահանդես է, որ անց է կացվում Փարիզում` սկսած 1903 թվականից։ Այժմ այն անց է կացվում Ելիսեյան դաշտերում, Մեծ պալատի և Փոքրի պալատի միջև, հոկտեմբերի կեսերին։ Առաջին Աշնանային սալոնն ստեղծվել է բելգիացի ճարտարապետ, գրականագետ և արվեստի կոլեկցիոներ Ֆրանց Ջորդանի նախաձեռնությամբ` ճարտարապետ Հեկտոր Գիմարդի, նկարիչներ Ջորջ Դեսվալիերեսի, Էժեն Կարրերի, Ֆելիքս Վալոտոնի, Էդուարդ Վիլարդի և Մեյսոն Ժանսենի հետ[1]։ Գիտակցելով պաշտոնական Փարիզյան սալոնի պահպանողական քաղաքականության արձագանքը` այս զանգվածային ցուցահանդեսը գրեթե միանգամից դառնում է 20-րդ դարի նկարչության, գծանկարչության, քանդակագործության, փորագրության, ճարտարապետության և դեկորատիվ արվեստի նորարարության և զարգացման ասպարեզ։ Սալոնի վաղ տարիների ընթացքում ցուցահանդեսներին աջակցել է Պիեռ-Օգյուստ Ռենուարը, այստեղ ցուցադրվել են նաև Օգյուստ Ռոդենի աշխատանքներից մի քանիսը։ Սալոնում ցուցադրվել են Պոլ Սեզանը, Անրի Մատիսը, Պոլ Գոգենը, Ժորժ Ռոուն, Անդրե Դերենը, Ալբեր Մարքեն, Ժան Մետցինժերը և Մարսել Դյուշանը։ Բացի 1903 թվականի հանդիսավոր բացումից, Սալոնի պատմության մեջ նշվում են ևս երեք կարևոր ամսաթվեր. 1905 թվականի Սալոնով նշվում է ֆովիզմի ծնունդը, 1910 թվականին Սալոնում սկսվել է ներկայացվել կուբիզմը և 1912 թվականի Սալոնն արդյունք է դարձել Ֆրանսիայի ազգային ժողովի հակամոդեռնիստական և քսենոֆոբիկ վեճերի։

Առաջին Աշնանային սալոնի կատալոգը, 1903
Աշնանային սալոն, 1905, կատալոգի կազմը: Այս ցուցահանդեսում առաջին անգամ ներկայացվել է ֆովիզմը:

Պատմություն խմբագրել

 
Պոլ Սեզան, 1900-1904, Սև ամրոցի հիմքը, յուղանկար, 90.7 x 71.4 սմ, Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ

Սալոնի նպատակն էր խրախուսել գեղեցիկ արվեստների զարգացումը, աջակցել երիտասարդ արվեստագետների (բոլոր երկրներից) առաջընթացին և հարթակ դառնալ իմպրեսիոնիզմի` հասարակության լայն շերտերին ներկայացնելու համար[1]։ Աշնանային եղանակը ցուցահանդեսի համար ընտրելը ռազմավարական մի քանի իմաստ ուներ։ Նախ, այն հնարավորություն էր տալիս արվեստագետներին ցուցադրել ամառվա ընթացքում դրսում նկարած նկարները, ինչպես նաև` այն բավականին ժամանակային տարածություն էր պահում երկու այլ խոշոր սալոններից (Société Nationale des Beaux-Arts և Փարիզյան սալոն), որոնք տեղի էին ունենում գարնանը։

Աշնանային սալոնը տարբերվում է իր բազմակողմանի մոտեցմամբ, բաց է նկարների, քանդակների, լուսանկարների, գծանկարների, փորագրությունների, կիրառական արվեստի համար։ Օտար արվեստագետները ևս այստեղ լավ ընդունելություն են գտնում։ Աշնանային սալոնը նաև հպարտանում է արվեստի հովանավոր և քաղաքական գործիչ Օլիվիեր Սենսեղի` սալոնի կոմիտեի անդամ լինելով[1]։ Ըստ բելգիացի ճարտարապետ և հեղինակ Ֆրանց Ջորդանի, հանրային ցուցահանդեսները սոցիալական կարևոր դեր ունեին անհայտ, նորարար արվեստագետների համար հարթակ տրամադրելու հարցում, ինչպես նաև` կարևոր դերակատարում ունեին նոր արվեստի ընկալման համար։ Այս գաղափարն ընկած էր Ջորդանի` «Մերժվածների սալոն» ստեղծելու գաղափարի հիմքում և իրականացվել է «Աշնանային սալոն»-ի բացումով, 1903 թվականին։ Ըստ Ջորդանի, հասարակության համար լավագույն նվերն է ցուցադրման տարածք տրամադրել անհայտ արվեստագետներին, որտեղ նրանք կարող են բացահայտվել[2]։ Աշնանային սալոնում ընդունելությունը բաց էր, արվեստի բոլոր ճյուղերի արվեստագետներն այստեղ տեղ էին գտնում։ Ժյուրիի անդամները հենց հասարակության անդամներն էին, ոչ թե Ակադեմիայի կամ որևէ պաշտոնական կառույցի[2]։ Մերժելով Մեծ պալատում ցուցահանդես կազմակերպելու միտքը` առաջին Աշնանային սալոնը տեղի է ունեցել Փոքր պալատի վատ լուսավորված, խոնավ նկուղային հարկում։ Այն ֆինանսական աջակցություն էր ստանում Յանսենից։ Չնայած Ռոդենը ողջունում էր կատարված աշխատանքը, այն հրաժարվում է մասնակցել սալոնին` կասկածելով դրա հաղթանակին[2]։ Հակառակ դրան, առաջին Աշնանային սալոնը, որը ներառում էր Մատիսի, Բոնարի և այլ առաջադիմական նկարիչների աշխատանքներ, անսպասելիորեն հաջողվում է և քննադատների լայն շրջանակների հավանությանն է արժանանում։ Ջորդանը, ով լավ ծանոթ էր արվեստի բազմակողմանի աշխարհին, կանխատեսում էր, որ հնչեղ հաղթանակը նաև թշնամանքի պատճառ է դառնալու։ Նախ, դրանք Գոգենին ու Սեզանին մերժող արվեստագետներն էին, հետո` այն ակադեմիական նկարիչները, ովքեր դեմ էին դեկորատիվ արվեստին ցույց տրվող ուշադրությանը, իսկ հետագայում նաև` կուբիստները, ովքեր չէին ցանկանում իրենց փառքի հաշվին տեղ տալ ֆովիստներին[2]։ Անգամ Անկախների սալոնի նախագահ Պոլ Սինյակը երբեք չի ներել Ջորդանին` մրցակից սալոն ստեղծելու համար։ Ջորդանը չէր կանխատեսել նոր սալոնի ապագան վտանգող վրեժխնդրությունը։ Société Nationale des Beaux-Arts-ի նախագահ Կարոլյուս Դյուրանը սպառնացել է իր համայքնից հեռացնել այն արվեստագետներին, ովքեր հնարավոր էին համարում Աշնանային սալոնում ցուցադրվելը։ Հանդես գալով ի պաշտպանություն Ջորդանի` հարգարժան արվեստագետ Էժեն Կարրերը հայտարարել է, որ ընտրության դեպքում ինքը կնախընտրի միանալ Աշնանային Սալոնին և հեռանալ Société Nationale des Beaux-Arts-ից։ Մամուլի հրապարակումներն Աշնանային սալոնի գործունեության վերաբերյալ բավականին դրական կարծիք են ստեղծել։ Այսպես, Էժեն Կարրերը փրկել է արագ զարգացող սալոնը[2]։ Աշնանային սալոնի հանդեպ բարյացակամ վերաբերմունք ունեցող Հենրի Մարսելը դարձել է Beaux-Arts-ի տնօրեն և որոշում է ընդունել, որ հաջորդ տարի այն տեղի կունենա նշանավոր Մեծ պալատում[2]։ Աշնանային սալոնի հաջողությունն, իհարկե, այս բանավեճերի շնորհիվ չէր։ Հաջողությունն այն հսկայական ներդրման շնորհիվ էր, որ սալոնի ցուցահանդեսների հանդեպ ունեցել են թե՛ արվեստի աշխարհի ներկայացուցիչները, թե՛ լայն հասարակությունը։ Յուրաքանչյուր հաջողված ցուցահանդես կարևոր ներդրում էր ունենում ժամանակակից արվեստի զարգացման գործում։ Սալոնը նշանակալի ներդրում է ունեցել նաև տարբեր ոճերի (ֆովիզմ, կուբիզմ, օրֆիզմ, ֆուտուրիզմ և այլն) զարգացման վրա[2]։ Պաշտպանելով արվեստի ազատությունը` Ջորդանը դեմ էր ոչ թե անհատներին, այլ համակարգերին, ինչպիսիք էին Société Nationale des Beaux-Arts-ը, Société des Artistes Français-ը և École des Beaux-Arts-ը[2]։

1903 թվական, սկիզբ խմբագրել

 
Պոլ Գոգեն, Tahitian: Fatata te miti 1892, յուղանկար, 67.9 x 91.5 սմ, Արվեստի ազգային պատկերասրահ

Առաջին Աշնանային սալոնը բացվել է 1903 թվականի հոկտեմբերի 31-ին, Գեղեցիկ արվեստների պալատում, Փարիզում։ Ներկայացվել են Պիեռ Բոնարի, Ալբեր Գլեզի, Անրի Մատիսի, Ֆրանսիս Պիկաբիայի, Ժան Վիյոնի, Էդուար Վույարի, Ֆելիքս Վալոթոնի, Մաքսիմ Մոֆրայի, Արման Գիյոմենի, Անրի Մանգենի, Հենրի Լեբասքյուի, Գուստավ Լյուսինի, Ալբեր Մարքեի կտավները[1]։

1904 խմբագրել

 
1904 թվականի Աշնանային սալոնի տեսքը

Մեծ պալատում կայացած 1904 թվականի Սալոնը ցուցադրել է Մարինե անվանումով երեք կտավ, 19-ամյա Ռոբեր Դելոնեն ցուցադրել է իր Panneau décoratif (l'été)-ը։ Ալբեր Գրեզը ցուցադրել է երկու կտավ։ Անրի Մատիսը ներկայացրել է 14 աշխատանք[3]։ Կես վան Դոնգենը ներկայացրել է երկու աշխատանք, Ժակ Վիյոնը` երեք աշխատանք, Ֆրանսիս Պիկաբիան` երեք, Օտոն Ֆրիեզը` չորս, Ալբեր Մարքեն` յոթ, Ժան Պույը` հինգ, Ժորժ Ռուոն` ութ, Մաուֆրան` տաղը, Մանգինը` հինգ, Վալոտոնը և Վալտատը` երեքական աշխատանքներ[3]։ 1904 թվականի Աշնանային սալոնի սենյակներից մեկը նվիրված էր Պոլ Սեզանի աշխատանքներին, որտեղ ցուցադրվել է 31 կտավ` ներառյալ տարբեր դիմանկարներ, ինքնանկարներ, ծաղիկներ, բնապատկերներ[3]։ Մեկ այլ սենյակում ցուցադրվել են Պիեռ Պյուվի դը Շավանի 44 աշխատանքներ։ Մեկ այլ սենյակ նվիրված է եղել Օդիլոն Ռեդոնի 64 աշխատանքներին` ներառյալ նկարներ, գծանկարներ և վիմանկարներ։ Օգյուստ Ռոդենը 35 աշխատանքով և Անրի դը Տուլուզ-Լոտրեկը 28 աշխատանքնով ներկայացվել են առանձին սենյակներում[3]։

1905 թվական, ֆովիզմ խմբագրել

Անրի Մատիսի, Անդրե Դերենի, Ալբեր Մաքրեի, Մորիս դը Վլամինկի, Կես վան Դոնգենի, Շառլ Կամուանի և Ժան Պույի` վառ գույներով գունավորված կտավները 1905 թվականի Աշնանային սալոնում տեսնելուց հետո քննադատ Լուի Վոքսելեսը դրանք բնորոշել է «ֆովիստական» (վայրի գազաններ)` այդպիսով տալով ֆովիզմ ուղղության անվանումը[4]։ Վոքսելեսը նրանց աշխատանքը բնութագրել է «Դոնատելլոն վայրի գազանների մեջ» արտահայտությամբ` հակադրելով «վառ գուների սանձարձակ խնջույքը» Վերածննդի ոճով ստեղծված քանդակի հետ, որոնք ցուցադրվում էին նույն սենյակում[4][5]։ Անրի Ռուսոն ֆովիստ չէր, բայց նրա «Սոված առյուծը հարձակվում է այծքաղի վրա» մեծ չափերի կտավը ցուցադրվել է Մատիսի աշխատանքի կողքին[6]։ Վոքսելեսի մեկնաբանությունը տպագրվել է 1905 թվականի նոյեմբերի 17-ին Gil Blas օրաթերթում և լայնորեն տարածվել է[5][7]։ Նկարները շատ բացասական կարծիքների են արժանացել։ Հարձակման ենթարկված կտավներից մեկը Մատիսի «Կարմիր գլխարկով տիկինն» էր։ Այս աշխատանքը գնվել է Գերտրուդ Սթայնի և Լեո Սթայնի կողմից, ինչը շատ դրական ազդեցություն է ունեցել բացասական կարծիքներից բարոյալքված Մատիսի վրա[5]։ Մատիսի նոր-իմպրեսիոնիստական Luxe, Calme et Volupté բնապատկերն արդեն ներկայացվել էր 1905 թվականի Անկախների սալոնում[8]։ Երկու հետահայաց նկարիչներ` Դոմինիկ Էնգրն ու Էդուարդ Մանեն հարևան սենյակներ էին գրավել 1905 թվականի Աշնանային սալոնում[8]։ Չնայած հակադրություններով հայտնի լինելուն` 1905 թվականի Աշնանային սալոնն իսկապես լավ ընդունելություն է գտել մամուլի կողմից` ներառյալ Էնգրի ու Մանեի հետահայաց ցուցադրությունների դրական գնահատականները։ Ցուցադրվող նկարիչների մեծ մասը, անգամ` ամենանորարարները, լավ հայտնի էին հանրությանը։ Այնուամենայնիվ, որոշ քննադատներ հայտնել են նաև բացասական կարծիքներ ինչպես օրաթերթերում, այնպես էլ` մասնագիտացված պարբերականներում[9]։

1906 խմբագրել

 
Ռոբեր Դելոնե, 1906, L'homme à la tulipe (Ժան Մետցինժերի դիմանկարը), յուղանկար, 72.4 x 48.5 սմ: Ցուցադրվել է 1906 թվականի Աշնանային սալոնում (Փարիզ), ցուցադրվել է Ժան Մետցինժերի կողմից նկարված Դելոնեի դիմանկարի կողքին

1906 թվականի ցուցադրությունը տևել է հոկտեմբերի 6-նոյեմբերի 15-ը։ Ժան Մետցենժերը ցուցադրել է իր ֆովիստական-դիվիզիոնիստական Ռոբեր Դելոնեի դիմանկարը կտավը և Ռոբեր Դելոնեն ցուցադրել է իր Ժան Մետցենժերի դիմանկարը կտավը[10]։ Մատիսը ցուցադրել է իր Էլեկտրոնային ընթերցիչը (ֆր.՝ Liseuse), ծաղիկներ և բնանկարներ[10]։ Ռոբեր Անտոնի Պինշոնը ցուցադրել է իր Prairies inondées-ը, որն այժմ գտնվում է Լուվրում[10]։ Պինշոնի այս շրջանի նկարները մոտ են պոստիմպրեսիոնիզմի և ֆովիզմի ոճերին, ոսկե դեղին, շիկացած կապույտ գույներով[11]։ Նույն ցուցադրության ժամանակ Պոլ Սեզանը ներկայացրել է 10 աշխատանք։ Նա մահացել է և չի տեսել ցուցադրության ավարտը։ Սեզանը մահացել է 1906 թվականի հոկտեմբերի 22-ին։ Նրա աշխատանքները ներառում էին Maison dans les arbres, Portrait de Femme և Le Chemin tournant կտավները։ Կոնստանտին Բրանկուզին ներկայացրել է երեք կիսանդրի։ Ռայմոն Դյուշան Վիյոնը ներկայացրել է բրոնզե կիսանդրի։ Նրա եղբայրը` Ժակ Վիյոնը, ցուցադրել է իր վեց աշխատանքները։ Կաս վան Դոնգենը ցուցադրել է 3 աշխատանք։ Անդրե Դերենը ցուցադրել է Westminster-Londres-ը, Arbres dans un chemin creux-ը և մի քանի այլ աշխատանքներ, որ նկարվել են Լ՛էստակ գյուղում[10]։ 1906 թվականի Աշնանային սալոնի հետահայաց ցուցադրությունն ընդգրկում էին Գուստավ Կուրբեի, Էժեն Կարրերի և Պոլ Գոգենի աշխատանքները։

1907–1909 խմբագրել

1907 թվականի հոկտեմբերի 1-22-ը տևած ցուցահանդեսում ներկայացվել է Ժորժ Բրաքի Rochers rouges անվանումով կտավը[12] Ժան Մետցինժերը ցուցադրել է երկու բնապատկերներ, որոնց դժվար է ինքնորոշել[13]։ Նույն ցուցահանդեսի ժամանակ ներկայացվել են նաև Օգյուստ Ռոդենի նկարները։ Ներկայացվել են Բերտա Մորիզոյի (174 աշխատանք), Ժան Բատիստ Կարպոյի (149 աշխատանք) և Պոլ Սեզանի աշխատանքների հետահայաց ցուցադրությունը[14]։ Դերենի և Մատիսի աշխատանքները քննադատվել են իրենց մոդելների տգեղության համար։ Ռոբեր Դելոնեն այս սալոնում ցուցադրել է մեկ աշխատանք, Անդրե Լոտը` երեք, Դերենը` երեք, իսկ Մատիսը` յոթ աշխատանք[14]։ 1908 թվականին Ելիսեյան դաշտերի Մեծ պալատում տեղի ունեցած ցուցադրությանը Մատիսը ներկայացրել է 30 աշխատանք։

1909 թվականի հոկտեմբերի 1-նոյեմբերի 8-ը տեղի ունեցած ցուցահանդեսի ժամանակ Անրի լե Ֆոկոնյեն ցուցադրել է ֆրանսիացի գրող, վիպասան ու պոետ Պիեռ Ժան Ժուվի դիմանկարը, կտավը գրավել է Ալբեր Գլեզի ուշադրությունը, ով այդ ժամանակ աշխատում էր նույն երկրաչափական ոճով[15]։

1913–1914 խմբագրել

 
Ռոժե դե լա Ֆրենե, 1913, Օդի նվաճումը, Ժամանակակից արվեստի թանգարան (Նյու Յորք): Ցուցադրվել է 1913 թվականի Աշնանային սալոնում

1913 թվականին ժամանակակից արվեստում գերիշխող միտումը աբստրակցիոնիզմին ձգտող կուբիզմն էր։ 1911 թվականից տարածված վառ գույների կիրառումը շարունակվում էր նաև 1912 և 1913 թվականներին։ 1913 թվականի նոյեմբերի 15-1914 թվականի հունվարի 8-ը տևած ցուցահանդեսում գերակշռում էին Գլեզի և Պիկաբիայի աշխատանքները։ Դելոնեի, Դուշամի և Լեժերի աշխատանքները չեն ցուցադրվել[15]։ Ցուցահանդեսի կատալոգի նախաբանը գրել է ֆրանսիացի սոցիալիստ քաղաքական գործիչ Մարսել Սեմբան[16][17]։ Այս ցուցահանդեսը շատ է լուսաբանվել մամուլում։ Կես վան Դոնգենի «Կինը աղավնիների հետ» մերկ բնորդուհով կտավն այնպիսի իրարանցում է առաջացրել, որ ոստիկանությունն այն հեռացրել է Աշնանային սալոնից։ Նույնը կատարվել է նաև 1949 թվականին Բոյմանս վան Բյոնինգենի թանգարանում։ Կտավն այժմ պահվում է Պոմպիդու կենտրոնում (Փարիզ)[15]։

1918 թվականից հետո խմբագրել

 
Ամեդեո Մոդիլիանի, մոտ. 1912, Կանացի գլուխ

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ (1914-1918 թվականներ) Աշնանային սալոն չի կազմակերպվել։ Սալոնը վերսկսել է գործունեությունը 1919 թվականի նոյեմբերի 1-ին, և ցուցադրությունը տևել է մինչև դեկտեմբերի 10-ը, Փարիզի Մեծ պալատում։ Մեծ ուշադրություն է դարձվել Ռայմոն Դյուշան Վիյոնի հետահայաց ցուցադրությանը, ով մահացել էր 1918 թվականի հոկտեմբերի 9-ին։ Ցուցադրվել է քանդակագործի` 1906-1918 թվականներին ստեղծված 19 աշխատանք[15]։ Պատերազմից հետո Աշնանային սալոնը հիմնականում նվիրված է եղել Մոնպառնասի նկարիչների աշխատանքներին, ինչպիսիք են Մարկ Շագալը, Ամեդեո Մոդիլիանին, Ժորժ Բրաքը և Ժորժ Ժիմելը։ Լեհ էքսպրեսիոնիստ նկարիչ Հենրիկ Գոթլիբը ևս ցուցադրվել է։ Կոնստանտին Բրանկուզին, Արիստիդ Մայոլը, Շառլ Դեսպիոն, Ռենե Իշեն և Օսիպ Ցադկինը ներկայացվել են որպես նոր ուժեր քանդակագործության մեջ։

Բացի նկարներն ու քանդակները, սալոնում ցուցադրվել են նաև դեկորատիվ արվեստի նմուշներ, ինչպիսիք են, օրինակ, Ռենե Լալիկի և Ջուլիա Բատորիի ապակյա աշխատանքները և Լե Կորբուսիերի ճարտարատետական նախագծերը։ Այսօր էլ կարևոր դեր ունենալով ցուցահանադեսների ոլորտում, Աշնանային սալոնն իր գործունեությունն է շարունակում արդեն 2-րդ հարյուրամյակում։

Պիկասոն Աշնանային սալոնում, 1944 խմբագրել

Ճակատագրի հեգնանքով Աշնանային սալոնում 1944 թվականին սենյակ է տրամադրվել Պիկասոյի աշխատանքներին։ Կուբիզմի վճռական տարիներին, 1909-1914 թվականներին արվեստի գործակալ Դանիել Հենրի Կանվեիլերն արգելել էր Բրաքին ու Պիկասոյին ցուցադրվել Աշնանային սալոնում կամ Անկախների սալոնում։ Նա մտածում էր, որ սալոնները հումորի, լկտիության, կատակի և գռեհիկության վայր են։ Վախենալով, որ կուբիզմը կարող է անլուրջ ընկալվել հասարակության կողմից` հավաստիացնելով, որ նրանց աշխատանքները կցուցադրվեն իր սեփական պատկերասրահում[18]։ Փարիզի ազատագրումից հետո առաջին ցուցադրությունը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղի է ունեցել 1944 թվականի աշնանը։ Պիկասոյին առանձին սենյակ է տրամադրվել, որտեղ նա ցուցադրել է պատերազմական շրջանում ստեղծած իր աշխատանքները:Սա Պիկասոյի հաղթական վերադարձն էր, ով թողել էր արվեստի ասպարեզը պատերազմի շրջանում։ 1944 թվականի նոյեմբերի 16-ին Մատիսը գրել է Կամուին. «Դու տեսե՞լ ես Պիկասոյի սենյակը։ Դրա մասին շատ են խոսում։ Փողոցում դրա դիմաց ցույցեր են անում։ Ահա քեզ հաջողություն»[19][20]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Salon d'automne; Société du Salon d'automne, Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin, gravure, architecture et art décoratif. Exposés au Petit Palais des Champs-Élysées, 1903
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Meredith L. Clausen, Frantz Jourdain and the Samaritaine, Décoration & le Rationalisme Architecturaux à l'Exposition Universelle, Leiden, E.J. Brill, 1987 90-04-07879-7
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Salon d'automne; Société du Salon d'automne, Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin, gravure, architecture et art décoratif. Exposés au Grand Palais des Champs-Élysées, 1904
  4. ↑ 4,0 4,1 Vauxcelles, Louis (1905 թ․ հոկտեմբերի 17). «Le Salon d'Automne» [The Fall Salon]. Gil Blas (ֆրանսերեն). Paris: Augustin-Alexandre Dumont (9500): Supplement, 6. ISSN 1149-9397. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. «La candeur de ces bustes surprend, au milieu de l'orgie des tons purs : Donatello chez les fauves»
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Chilver, Ian (Ed.). "Fauvism" Արխիվացված 2011-11-09 Wayback Machine, The Oxford Dictionary of Art, Oxford University Press, 2004. Retrieved from enotes.com, 26 December 2007
  6. ↑ Smith, Roberta (2006). "Henri Rousseau: In imaginary jungles, a terrible beauty lurks" The New York Times, 14 July 2006. Accessed 29 December 2007
  7. ↑ John Elderfield, The "Wild Beasts" Fauvism and Its Affinities, 1976, Museum of Modern Art, 0-87070-638-1, p. 43
  8. ↑ 8,0 8,1 Salon d'automne; Société du Salon d'automne, Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin, gravure, architecture et art décoratif. Exposés au Grand Palais des Champs-Élysées, 1905
  9. ↑ Russell T. Clement, Les Fauves: A sourcebook, Greenwood Press, 0-313-28333-8, 1994
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Salon d'automne; Société du Salon d'automne, Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin, gravure, architecture et art décoratif. Exposés au Grand Palais des Champs-Élysées, 1906
  11. ↑ François Lespinasse, Robert Antoine Pinchon: 1886–1943, 1990, repr. Rouen: Association Les Amis de l'École de Rouen, 2007, 9782906130036 (Ֆրանսերեն)
  12. ↑ Alex Danchev, Georges Braque: A Life, Arcade Publishing, Nov 15, 2005
  13. ↑ Daniel Robbins, Jean Metzinger: At the Center of Cubism, 1985, Jean Metzinger in Retrospect, The University of Iowa Museum of Art, J. Paul Getty Trust, University of Washington Press, pp. 9-23
  14. ↑ 14,0 14,1 Salon d'automne; Société du Salon d'automne, Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin, gravure, architecture et art décoratif. Exposés au Grand Palais des Champs-Élysées, 1907
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Salon d'Automne, Kubisme.info
  16. ↑ David Cottington, 2004, Cubism and its Histories, Chapter 1, Cubism, the avant-garde and the liberal Republic, p. 3, Manchester University Press
  17. ↑ Patrick F. Barrer: Quand l'art du XXe siècle était conçu par les inconnus, pp. 93-101, gives an account of the debate
  18. ↑ Michael Taylor, curator of the Philadelphia Museum of Art, speaks in a video about the Salon d'Automne
  19. ↑ Michele C. Cone, Matisse and the Nationalism of Vichy, 1940-1944, artnet Magazine
  20. ↑ Utley, Gertje R. (2000). Pablo Picasso: The Communist Years. Yale University Press. էջեր 49–50. ISBN 0-300-08251-7.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աշնանային սալոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աշնանային_սալոն&oldid=9458512» էջից