Աշխարհիկությունը Թուրքիայում
Աշխարհիկությունը սահմանադրական սկզբունք է Թուրքիայի Հանրապետությունում։ Այն առաջին անգամ ներդրվել է 1928 թվականի փոփոխություններով՝ 1924 թվականի Սահմանադրության մեջ, որը վերացրել է այն դրույթը, որ երկրի պետական կրոնը իսլամն է։ Աշխարհիկությունը կապված է նաև Թուրքիայի առաջին նախագահ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի հետագա բարեփոխումների հետ, որոնք սահմանել է վարչական և քաղաքական պահանջներ ժամանակակից, ժողովրդավարական, աշխարհիկ պետություն ստեղծելու համար, որը համապատասխանում է քեմալիզմի սկզբունքներին[1]։
.jpg)
Առաջին ներդրումից ինը տարի անց աշխարհիկությունը բացահայտորեն նշված էր նաև 1937 թվականի Թուրքիայի սահմանադրության երկրորդ հոդվածում։ 1982 թվականի գործող սահմանադրությունը նույնպես չի ճանաչում պաշտոնական կրոնը և չի խրախուսում այն[2]։
Թուրքական աշխարհիկության սկզբունքը և պետության և կրոնի տարանջատումը պատմականորեն բացատրվել են պետության արդիականացման անհրաժեշտությամբ։ Այս կենտրոնացված առաջադեմ մոտեցումը անհրաժեշտ էր համարվում ոչ միայն կառավարության արդյունավետ աշխատանքի, այլև հասարակության մշակութային կյանքի վրա ազդելու համար, որտեղ, քեմալականների կարծիքով, գերակշռում էին սնահավատությունը, դոգմաները և տգիտությունը։
Թուրքական «laiklik»-ը կոչ է անում տարանջատել եկեղեցին պետությունից, ինչպես նաև պետության դիրքորոշումը նկարագրում է որպես «ակտիվ չեզոքության» դիրքորոշում, որն արտահայտվում է կրոնի գործերի վերահսկողության և իրավական կարգավորման մեջ[3]։ Երկրում կրոնական հարաբերությունները մանրակրկիտ վերլուծվում և գնահատվում են կրոնական գործերի գրասենյակի կողմից (Diyanet Işleri Başkanlığı կամ պարզապես Diyanet)[4]։ Կրոնական գործերի վարչության պարտականությունները ներառում են «իսլամի հավատալիքների, երկրպագության և էթիկայի վերաբերյալ աշխատանքներ կատարելը, հասարակությանը կրթելը իրենց կրոնի մասին և հոգ տանելը երկրպագության սրբազան վայրերի մասին»։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Emily Jones (2010). «The Conflicts of Secularization and Islam in Turkey». Salve Regina University Digital Commons @ Salve Regina. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ «Turkey». The World Factbook. Central Intelligence Agency (US). 2008 թ․ հուլիսի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 1-ին.
- ↑ Öztürk, Ahmet Erdi. «Diyanet as a Turkish Foreign Policy Tool: Evidence from the Netherlands and Bulgaria». Religion and Politics Section of the American Political Science Association (անգլերեն): 3, 5. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ Ahmet Erdi Öztürk (2016). «Turkey's Diyanet under AKP rule: from protector to imposer of state ideology?» (PDF). Southeast European and Black Sea Studies. 16 (4): 619–635. doi:10.1080/14683857.2016.1233663. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 18-ին.