Վիքիպեդիա

Անդրեյ Գեյմ

Սըր Անդրեյ Գեյմ (հոլ.՝ Andre Geim, հոկտեմբերի 21, 1958(1958-10-21)[6][7][8][…], Սոչի, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[9][10][11][12]), հոլանդացի և բրիտանացի ֆիզիկոս, 2010 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (Կոնստանտին Նովոսելովի հետ համատեղ), Լոնդոնյան թագավորական հասարակության անդամ (2007 թվականից)[13], առավել հայտնի է ինչպես գրաֆիտի հայտնաբերողներից մեկը[14][15]։ 2011 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Եղիսաբեթ II թագուհու հրամանով գիտության ասպարեզում նվաճումների համար ստացել է բակալավրի կոչում պաշտոնական իրավունքով իր կոչման կողքը օգտագործել «Պարոն» կոչումը[16]։

Անդրեյ Գեյմ
հոլ.՝ Andre Geim
Ծնվել էՀոկտեմբերի 21, 1958
Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն ԽՍՀՄ, Սոչի
Մահացել է{{{2}}} ԽՍՀՄ→  Նիդերլանդներ, Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն
Բնակության վայր(եր)Մանչեսթեր
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ,  Նիդերլանդների Թագավորություն և  Միացյալ Թագավորություն[1][2]
Ազգությունհոլանդացի
բրիտանացի
ՄասնագիտությունՊինդ մարմնի ֆիզիկա
նանոտեխնոլոգիա
Հաստատություն(ներ)Մանչեստերի համալսարան
Նեյմեգենի համալսարան (1994—2000)
Գործունեության ոլորտպինդ մարմնի ֆիզիկա և Նանոտեխնոլոգիա
Պաշտոն(ներ)Langworthy Professor? և Regius Professor of Physics?
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[3], Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՄոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտ
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն և ռուսերեն[5]
Եղել է գիտական ղեկավարԿոնստանտին Նովոսելով
Հայտնի աշակերտներԿոնստանտին Նովոսելով
Ինչով է հայտնիԳրաֆիտի հետազոտող
հայտնագործել է «gecko tape»-ը
մարդ, ով ստիպել է գորտին թռչել
ՊարգևներՆոբելյան մրցանակ Ֆիզկիայի բնագավառից (2010)
Կոպլիի շքանշան (2013 )
Հյուզի շքանշան (2010)
Կյորբերի շքանշան (2009)
Եվրոֆիզիկայի մրցանակ (2008)
Մոտտի մրցանակ (2007)
Շնոբելյան մրցանակ (2000)
Ամուսին(ներ)Irina Grigorieva?
 Andre Geim Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1958 թվականին Սոչի քաղաքում, գերմանական ծագմամբ ինժեներների ընտանիքում[17] (միակ բացառությունը Գեյմի ընտանիքում եղել է նրա մայրական կողմից մեծ տատիկը, ով հրեա է եղել[18][19])։ Գեյմը իրեն համարում է եվրոպացի և կարծում է, որ կարիք չունի առավել խորապես ուսումնասիրել իր արմատները[19]։ 1964 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է Նալչիկ։

Հայրը՝ Կոնստանտին Գեյմը, (1910—1998)[20] 1964 թվականից աշխատել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում, որպես գլխավոր ինժեներ[21], մայրը՝ Նինա Բայերը (ծնվ. 1927), աշխատել է գլխավոր տեխնոլոգ[21]։

1975 թվականին Անդրեյ Գեյմը ավարտել է Նալչիկի № 3 դպրոցը ոսկե մեդալով[20][21] և աշխատում է ընդունվել Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտ, բայց չի ստացվում[20]։ 8 ամիս աշխատելով Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում[12] 1976 թվականին ընդունվել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարան։

Մինչև 1982 թվականը սովորել է ֆիզիկայի ֆակուլտետում, գերազանց ավարտել է և ընդունվել է ասպիրանտուրա։ 1987 թվականին դարձել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու։

1990 թվականին ստացել է անգլիական թագավորական հասարակության կրթաթոշակ և դուրս է եկել ԽՍՀՄ-ից[22][23]։ Աշխատել է Նոթինգեմյան համալսարանում, Բատայի համալսարանում, նաև ոչ այդքան երկար Կոպենհագենի համալսարանում։ Իսկ հիմա Մանչեստերյան կենտրոնի ղեկավարն է նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում[24]։

2008 թվականին ստանում է առաջարկություն, որպեսզի գլխավորի Մաքս Պլանկի համալսարանը Գերմանիայում, բայց մերժում է[25]։

Նիդեռլանդների Թագավորության ենթակա[26]։ Կինը՝ Իրինան, աշխատել է, ինչպես Գեյմը, Պինդ մարմինների ֆիզիկայի ինստիտուտում, իսկ այժմ աշխատում է Մանչեստերի համալսարանի լաբորատորիայում ամուսնու հետ[27]։

Գեյմին Նոբելյան մրցանակ հանձնելուց հետո Միջազգային համագործակցության հիմնադրամի վարչության տնօրեն Ալեքսեյ Սիտնիկովը հայտարարում է, որ մտադրություն ունի Գեյմին հրավիրել Սկոլկովում աշխատելու։ Գեյմը հայտարարում է.

  Ձեր մոտ մարդիկ լրի՞վ են խելքները կորցրել։ Նրանք մտածում են, որ եթե նրանք ինչ-որ մեկին շաղախեն մի պարկ ոսկու մեջ, ապա կարող են բոլորին հրավիրե՞լ:  

Գիտական ձեռքբերումներ խմբագրել

Գեյմի ձեռքբերումներից կարելի է առանձնացնել բիոյնիկական ադգեզիվայի (սոսինձ) ստեղծումը, ավելի ուշ հայտնի է դառնում, որպես gecko tape[28]:

Այդեպես ճանաչված է նրա «Magnetic levitation» փորձը, ինչպես նաև հայտնի «թոչողը»[29], որի համար Գեյմը հանրահայտ մաթեմատիկոսի Մայքլ Բերրի հետ 2000 թվականին ստացել է Իգնոբելյան մրցանակ։

2004 թվականին Անդրեյ Գեյմը իր աշակերտի հետ հայտանգործում է գրաֆիտ-ի ստացման եղանակը։ Իսկ ինչպես պարզվեց հետագայում, գրաֆիտը ունի մի շարք հետաքրքիր հատկություններ[30]։

Այդ հայտնագործության համար Ֆիզիկայի ինստիտուտը (Մեծ Բրիտանի)) 2007 թվականին Գեյմին պարգևատրում է Մոտտի մրցանակով։ Նա նաև ստաում է Եվրոֆիզիկայի մրցանակը։ 2010 թվականին գրաֆիտի հայտնաբերումը նաև նպաստում է, որ նա արժանանում է Նոբելյան մրցանակին[31]։ Գեյմը դառնում է առաջին գիտնականը, ով ստանում է և՛ Ժնոբելյան, և՛ Նոբելյան մրցանակներ[32]։ 2013 թվականին ստացել է Կոպլի մեդալը։

Որոշ հրապարակումներ խմբագրել

Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել

  • Անդրեյ Գեյմ հետաքրքրվում էր ալպինիզմով։ Նրա առաջին նվաճումը դարձավ Էլբրուսը, իսկ սիրելի լեռը՝ Կիլիմանջարոն[22]։
  • Գիտնականը տարբերվում էր յուրօրինակ հումորով։ Դրա վառ ապացույցներից մեկը լեվիտացիայի մասին հոդվածն է, որում Գեյմի համահեղիկնակը նշվում էր իր սիրելի համստերներ Տիշան[33]։ Հենց ինքը՝ Գեյմը, այս հոդվածի առթիվ հայտարարել էր, որ կրծողի դերը բավականին մեծ էր[34]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/sci/tech/959453.stm
  2. ↑ http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/nobel-winner-slates-britains-stupid-immigration-reforms-8433324.html?action=gallery
  3. ↑ Notable Names Database — 2002.
  4. ↑ http://casad.cas.cn/sourcedb_ad_cas/zw2/ysxx2022/wjysmd/201711/t20171130_4625315.html
  5. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=x01LmkcluvM
  6. ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1715369/Sir-Andre-Geim
  7. ↑ http://www.jewage.org/wiki/he/Article:Andre_Geim_-_Biography
  8. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2010/geim-facts.html
  9. ↑ 9,0 9,1 http://www.deccanherald.com/content/104044/promise-graphene.html
  10. ↑ 10,0 10,1 http://www.reuters.com/article/idUSTRE6AB2JE20101112
  11. ↑ 11,0 11,1 http://www.themoscowtimes.com/sitemap/free/2010/10/article/nobel-winners-tell-why-russia-lacks-allure/420700.html
  12. ↑ 12,0 12,1 «Фото копии трудовой книжки А. К. Гейма» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  13. ↑ New Fellows — 2007 — New Fellows — The Royal Society
  14. ↑ K. S. Novoselov; և այլք: (2004). «Electric Field Effect in Atomically Thin Carbon Films» (PDF). Science. 306: 666. doi:10.1126/science.1102896. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)
  15. ↑ It’s a thinner winner Արխիվացված 2013-04-22 Wayback Machine bbc.co.uk 19th October 2006
  16. ↑ BBC: Физики-россияне Новоселов и Гейм возведены в рыцари
  17. ↑ «Фото учебной карточки студента А. К. Гейма» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  18. ↑ Weinreb, Gali (2010 թ․ նոյեմբերի 20). «Nobel laureate: Life sciences suited to small countries». The Jerusalem Post. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 Andre Geim, Autobiography на сайте Нобелевского комитета
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Наталья Веденеева, Екатерина Свешникова (6 октября 2010). «Русские идут за Нобелевкой» (html) (ռուսերեն). «МК». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 «Фото автобиографии абитуриента А. К. Гейма, написанной [[7 июля]] [[1976 год]]а» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. {{cite web}}: URL–wikilink conflict (օգնություն)
  22. ↑ 22,0 22,1 «Графен Гейма» (pdf) (ռուսերեն). «Кабардино-Балкарская правда» — Интервью с Андреем Геймом. 15 ноября 2008. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
  23. ↑ «Жена Гейма: Андрей видит не так, как другие» (html) (ռուսերեն). «Вести.ру» — Интервью с Ириной Григорьевой. 5 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  24. ↑ nanotech.net
  25. ↑ «Лауреат Нобелевской премии Андрей Гейм: «Да у вас нормально. Утечка мозгов практически прекратилась»» (html) (ռուսերեն). «Կոմսոմոլսկայա պրավդա» — Интервью с Андреем Геймом. 8 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
  26. ↑ Hamish Johnston (5 октября 2010). «Graphene pioneers bag Nobel prize» (անգլերեն). physicsworld.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  27. ↑ Нобелевский лауреат Андрей Гейм отказался работать в «Сколково» (ռուս.)
  28. ↑ Gecko inspires sticky tape BBC News 1 June, 2003
  29. ↑ «The Frog That Learned to Fly; webpage in Holland». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  30. ↑ Пресс-релиз Нобелевского комитета
  31. ↑ «The Nobel Prize in Physics 2010» (անգլերեն). Официальный сайт Нобелевского комитета. 5 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  32. ↑ «Шнобель-2012: российские алмазы из боеприпасов» (ռուսերեն). Русская служба Би-би-си. 21 сентября 2012. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  33. ↑ A. K. Geim and H.A.M.S. ter Tisha Physica B 294-295, 736—739 (2001) doi:10.1016/S0921-4526(00)00753-5
  34. ↑ «Nature Nanotechnology» (April 2008, page 179)

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Հոդվածներ խմբագրել

Հարցազրույց խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրեյ Գեյմ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անդրեյ_Գեյմ&oldid=9796357» էջից