Վիքիպեդիա

Աղասի Այվազյան

հայ արձակագիր, կինոռեժիսոր, նկարիչ, խմբագիր, գրող, սցենարիստ
(Վերահղված է Այվազյան Աղասիից)
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Այվազյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Աղասի Սիմոնի Այվազյան (սեպտեմբերի 7, 1925(1925-09-07)[1][2][3][…], Աբասթուման, Ախալցխայի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ[3] - նոյեմբերի 21, 2007(2007-11-21)[2], Երևան, Հայաստան), հայ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս, սցենարիստ, ռեժիսոր, խմբագիր և գեղանկարիչ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1982), ՀԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր (1975, «Եռանկյունի» կինոնկարի սցենարի համար), Դերենիկ Դեմիրճյանի անվան մրցանակի 1983 թվականի դափնեկիր («Եռանկյունին» գրքի համար), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1963 թվականից։

Աղասի Այվազյան
Ծնվել էսեպտեմբերի 7, 1925(1925-09-07)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԱբասթուման, Ախալցխայի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ[3]
Վախճանվել էնոյեմբերի 21, 2007(2007-11-21)[2] (82 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայաստան
Մասնագիտությունգրող, նկարիչ, կինոռեժիսոր, սցենարիստ, խմբագիր և արձակագիր
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Հայաստան
ԿրթությունԹբիլիսիի գեղարվեստի ակադեմիա (1945)[3], Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտ (1948)[3] և Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ (1953)
Ուշագրավ աշխատանքներԵռանկյունի, Հայրիկ և Как дома, как дела?
ԱշխատավայրԳրական թերթ և Հայֆիլմ
Պարգևներ
Изображение автографа
Աղասի Այվազյան Վիքիքաղվածքում
Աղասի Այվազյան Վիքիդարանում
 Aghasi Ayvazyan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Աղասի Այվազյանը ծնվել է Վրացական ԽՍՀ Աբասթուման ավանում։ Սովորել է Թբիլիսի գեղարվեստի ակադեմիայում (1942), Թբիլիսիի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում, Երևանի գեղարվեստա-թատերական և ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտներում (1945-1948)։ Տարբեր հիմնարկություններում աշխատել է որպես նկարիչ-մուլտիպլիկատոր, գծագրող, կոնստրուկտոր, լրագրող։ 1965-1973 թվականներին եղել է «Գրական թերթի» արձակի բաժնի վարիչը, 1973-1981 թվականներին՝ «Էկրան» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։ Որպես ռեժիսոր աշխատել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում։ 1967 թվականին «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում նրա սցենարով նկարահանվել է «Եռանկյունի» կինոնկարը, որը երկրորդ մրցանակ է ստացել 1968 թվականի լենինգրադյան համամիութենական փառատոնում։ 1990-ականների սկզբին խմբագրել է «Հայություն» շաբաթաթերթը։

Նրա սցենարով «Հայֆիլմը» նկարել է նաև «Հայրիկ» գեղարվեստական կինոնկարը։ 1982 թվականին «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում Աղասի Այվազյանն իր «Կովկասյան էսպերանտո» պատմվածքի հիման վրա գրված սցենարով նկարահանել է «Լիրիկական երթ» գեղարվեստական կինոնկարը։ Նրա ռեժիսորական հաջորդ աշխատանքն է եղել հայ նկարիչ Վանո Խոջաբեկյանի անսովոր ճակատագրի մասին պատմող «Վանոն և գորոդովոյը» պատմվածքի հիման վրա ստեղծված սցենարով «Վառած լապտեր» կինոնկարը։

2001 թվականի Դեկտեմբերին Լոս Անջլեսում՝ T.U. Studios-ում ներկայացվել է Աղասի Այվազյանի ԴԵԿՈՐՆԵՐԸ թատերախաղի ամենաառաջին բեմադրությունը (Տես՝ YouTube), իսկ 2006-ին, Գլենդելի Stars Theater-ում նրա ԺԱՆԳԱՌՔԸ, նույնպես առաջին անգամվա համար, մասնակցությամբ Վիոլետա Գևորգյանի և Թագուհի Հակոբյանի։ Երկու ներկայացումների բեմադրիչը՝ Արամազդ Ստեփանյան։

2004 թվականին «Նորք» ամսագրի թիվ 1 համարում լույս տեսավ, նույն թվականին Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի թատրոնում բեմադրվեց նրա՝ «Չարենցի Ուղղիչ տունը, իմպրովիզ 11 դրվագով» փաստագրական (ավելի ստույգ՝ կենսագրական) դրաման։ «Իմպրովիզ» բառն արդեն հուշում է, որ նրա հեղինակը, հիմնվելով երկարամյա ստեղծագործական փորձի, վարպետության, սուր դիտողականության վրա, ստեղծել Է դրամատիկական գործ։ Կար արդեն աղբյուրը՝ Չարենցի «Երևանի Ուղղիչ տնից» վիպակը, և Այվազյանը հիմնականում հավատարիմ Է մնացել փաստագրական նյութին։ Այվազյանը վերակերտել Է բանտային իրականությունը՝ համաձայն սեփական մտահղացման և գեղարվեստական միջոցների սեփական զինանոցի։ ժանրային փոփոխությունը միևնույն նյութի մշակման և մեկնաբանության հարցում ստեղծագործողին թույլ է տվել ավելի մեծ ազատություն։ Դրամատիկական երկին հատուկ ժանրային առանձնահատկությամբ Այվազյանի «Չարենցի Ուղղիչ տունը» կառուցվում է գործող անձանց մենախոսությունների և երկխոսությունների հի­ման վրա։ Ուստի կերպարները բնութագրվում են ոչ թե հեղինակային պատու­մի, ուղղակի գնահատականի, այլ սեփական խոսքի և գործողության միջոցով։ Անշուշտ, մեծ է Այվազյանի պիեսի դերը Չարենցի կյանքի և ստեղծա­գործության վերաիմաստավորման և վերագնահատման հարցում։

Ռուսերեն լույս են տեսել նրա «Ընտանիքի հայրը» (Մոսկվա, 1975), «Փառահամար» (Երևան, 1976), «Սինյոր Մարտիրոսի արկածները» (Երևան, 1981), «Թիֆլիսի ցուցանակները» (Երևան, 1981), «Եռանկյունին» (Մոսկվա, 1983), «Աղի կոմսը» (Երևան, 1985), «Մեր տխրությունը Կեժոյի շուրջ» (Երևան, 1986), լիտվերեն՝ «Վիպակների ժողովածու» (Վիլնյուս, 1979), բուլղարերեն՝ «Սինյոր Մարտիրոսի արկածները» (Վառնա, 1981) գրքերը։

Երկերի մատենագիտություն խմբագրել

Գրքեր խմբագրել

 
Աղասի Այվազյանի հուշատախտակը Երևանի Արաբկիր համայնքում։
  • Անձրևը (նովելներ), Թբիլիսի, «Սաբճոթա Սաքարթվելո», 1959, 123 էջ։
  • Ճանապարհորդություն իր շուրջը (հումորեսկների ժողովածու), Թբիլիսի, «Սաբճոթա Սաքարթվելո», 1963, 130 էջ։
  • Ընտանիքի հայրը («Եռանկյունին», «Գետի մեր մասը», «Ընտանիքի հայրը», «Զարմացած, սիրահարված, մոլորված զբոսաշրջիկը», «Կռվարարները»), Երևան, «Հայաստան», 1968, 144 էջ։
  • Հայաստանցի 8 երիտասարդ արձակագիրներ (ժողովածուի մեջ տպագրված են Աղասի Այվազյանի լուսանկարը, համառոտ կենսագրականը և նրա «Իմ տան հին իրերը», «Ծեր Եպրակսին և նրա տարեց տղան», «Չորս բարի պատ», «Ոտավորը», «Կռվարարներ» պատմվածքներ), Բեյրութ, տպարան «Սևան», 1969, 311 էջ։
  • Փառահամար (պատմվածքներ), Երևան, «Հայաստան», 1973, 136 էջ։
  • Սինյոր Մարտիրոսի արկածները (վիպակ, պատմվածքներ), Երևան, «Սովետական գրող», 1977, 200 էջ։
  • Լեռնուք (պատմվածքներ), Երևան, «Սովետական գրող», 1979, 31 էջ։
  • Եռանկյունին (վիպակներ և պատմվածքներ), «Սովետական գրող», 1983, 456 էջ։
  • Դիպլիպիտո (պատմվածքներ և պիեսներ), Երևան, «Սովետական գրող», 1985, 232 էջ։
  • Օբեյկտիվ-18, Երևան, «Սովետական գրող», 1986, 120 էջ։
  • Ընտիր երկեր, Երևան, 1987։
  • Թթի ամիսը (պատմվածքներ և թատրոն), «Խորհրդային գրող», 1989, 246 էջ։
  • Երկրի վրայի զբաղմունքը, Երևան, 1993, 142 էջ։
  • Ամերիկյան աջաբսանդալ (պատմվածքներ), Երևան, 1997, 160 էջ։
  • Դիպլիպիտո (Պիեսներ), Երևան, 1999, 184 էջ։
  • Թատրոն։ Պիեսներ, Երևան, 1999, 182 էջ։
  • Ալիբի (էսսեներ, պատմվածքներ), Երևան, 2000, 183 էջ։
  • Ընտիր երկեր, Երևան, 2001, 240 էջ։
  • Պոեմ վասն շենքի և շինության, Երևան, 2002, 152 էջ։
  • Տռիփ (պատմվածքներ, էսսեներ, հոդվածներ), Երևան, 2003, 270 էջ։
  • Եղած-չեղածը մի կյանք (հուշագրություն), Երևան, 2005, 351 էջ։
  • Մեղքով հղացածը (պատմվածքներ, պիեսներ), Երևան, 2006, 294 էջ։
  • Պիեսներ, Երևան, 2009, 624 էջ։
  • Խորքի խորությունը (նովելներ), Երևան, 2010, 181 էջ։

Մամուլ խմբագրել

  • Կիրակոսը։ «Գրական թերթ», 1969, № 2:
  • Զրույցներ բարեկամության մասին (հունգար ժողովրդի արվեստը)։ «Գրական թերթ», 1969, № 3:

Թարգմանություններ խմբագրել

  Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում
  • Եղբայրական ձայներ․- Երևան։ Լույս, 1978․- 294 էջ։
  • Տիչինա Պավլո։ Բանաստեղծություններ․- Երևան։ Սովետական գրող, 1980․- 166 էջ։
  • Տիչինա Պավլո։ Իմ ժողովրդին․- Երևան։ ՀԿԿ Կենտկոմի, 1973․- 115 էջ։
  • Ուկրաինական քնար․- Երևան։ Հայպետհրատ, 1954․- 405 էջ։
  • ՍՍՌՄ ժողովուրդների գրականություն։ (Հատընտիր)․- Երևան։ Հայպետուսմանկհրատ, 1958․- 285 էջ։

Աղբյուրներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 https://www.limis.lt/personaliju-zodynas/-/personFastSearch/view/209602176
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  4. ↑ Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
  5. ↑ https://boghossianprize.am/hy/485

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղասի Այվազյան» հոդվածին։
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղասի Այվազյան» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղասի Այվազյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 348)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աղասի_Այվազյան&oldid=9659237» էջից