Ամազոնի խոնավ անտառներ
Ամազոնի խոնավ անտառ, խոնավ արևադարձային մշտադալար լայնատերև անտառների հսկայական տարածք, աշխարհի խոշորագույն արևադարձային անտառը։ Տեղակայված է Ամազո գետի գրեթե ողջ ջրավազանն ընդգրկող հսկայական հարթավայրում։ Անտառը զբաղեցնում է 5,5 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք, ինչը հավասար է մոլորակի մյուս արևադարձային անտառների ընդհանուր մակերեսի կեսին։ Անտառն ընկած է ինը երկրների տարածքում (Բրազիլիա, Պերու, Կոլումբիա, Վենեսուելա, Էկվադոր, Բոլիվիա, Գայանա, Սուրինամ, Ֆրանսիական Գվիանա)։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Խոնավ անտառներ, մասնագիտություն և հետազոտության թեմա |
| Մասն է | Հարավային Ամերիկա |
| Երկիր | Հարավային Ամերիկա |
| Տեղագրություն | Amazonia? |
| Մակերես | 6 700 000 կմ²[1] |
  | |
.svg) | |
Կենսաբազմազանություն
խմբագրելՀարավային Ամերիկայի խոնավ արևադարձային անտառները (Սելվա) առանձնանում են ամենամեծ կենսաբազմազանությամբ։ Կենդանիների և բույսերի բազմազանությունը այնտեղ շատ ավելին է, քան Աֆրիկայի և Ասիայի արևադարձային անտառներում։ Նկարագրված յուրաքանչյուր տասներորդ կենդանական կամ բուսական տեսակը տարածված է Ամազոնյան ջունգլիներում։ Այստեղ նկարագրված են առնվազն 40 000 բույսերի տեսակներ, 3000 տեսակ ձուկ, 1 294 տեսակ թռչուններ, 427 տեսակ կաթնասուններ, 428 տեսակի երկկենցաղներ, 378 տեսակի սողուններ և 96 660-ից մինչև 128 843 տեսակի տարբեր անողնաշարավորներ։
Երկրի վրա հենց Ամազոնի խոնավ անտառներում է բուսատեսակների ամենամեծ բազմազանությունը, որը ներառում է 16 հազար ծառատեսակներ[2].
-
Մանգրովյան ծառի արմատներ -
Երկնագույն ծառամագլցող -
Հսկայական բաուգինիա լիանա (Bauhinia guianensis) -
Արա թութակ
.jpg)
Կենդանական աշխարհ
խմբագրելԱմազոնի ջունգլիներում կան բազմաթիվ կենդանիներ, որոնք կարող են լուրջ վտանգ ներկայացնել մարդու համար։ Մեծ գիշատիչներից այստեղ հանդիպում են յագուարն ու կայմանը։ Այստեղ բնակվում են անակոնդա օձը և թունավոր շուշույան ու ժարակարան, ինչպես նաև «շագանակագույն սարդ» Loxosceles- ը։ Գետերում կա էլեկտրական կատվաձկներ, որոնք կարող են առաջացնել էլեկտրական լիցք, որը կարող է մարդուն սպանել, պիրանիաններ, որոնք իրենց խայթոցով կարող են լուրջ վերք առաջացնել, կանդիրու ձուկ, որը կարող է ներթափանցել մարդու և կենդանիների միզուղիներ, ինչպես նաև քաղցրահամ ջրերի դելֆին։
Ծառերի վրա ապրում են զանազան տեսակների երկկենցաղներ՝ ծառամագլցողների ընտանիքից, որոնց մաշկն արտադրում է ուժեղ լիպոֆիլային թույն՝ բատրախոտոքսինի շնորհիվ։ Այստեղ բնակվում են նաև տարբեր մակաբույծներ և վարակիչ հիվանդությունների տարածողներ։ Մասնավորապես, չղջիկների որոշ տեսակներ կատաղության վիրուսի բնական կրող են, իսկ մլակները՝ լեշմանիոզի կրողներ։ Խոնավ տաք միջավայրը բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում մալարիայի, արևադարձային տապի և այլ վարակիչ հիվանդությունների տարածման համար։ Տորնիլիո (tornillo) միջատը ձու է դնում թաց հագուստի վրա, և մարդու մաշկի հետ շփվելիս փորում է և ձու դնում դրա մեջ։
Խոնավ անտառում հասարակական միջատները կազմում են սապրոֆագների առաջատար խումբը։ Նրանց բազմաթիվ ներկայացուցիչներն են մրջյունները և տերմիտները։ Վերջիններիս թիվը կարող է հասնել շատ մեծ ցուցանիշների. Ամազոնի ջրավազանի խոնավ անտառներում տերմիտների բները հանդիպում են 1 հա-ի վրա մինչև 800-1000 հատ, իսկ ընդհանուր առմամբ 1 մ² վրա առկա է 500-ից 10 հազար տերմիտ։ Ծառերի շերտում առկա է ֆիտոֆագերի բազմազանություն՝ բզեզներ, թիթեռներ, ցիկադներ, որոնք ծծում են տերևի հյութը և այլն։
Խոնավ անտառի առանձնահատկությունը ծառի տերևներից կառուցված մրջնաբներն են, որոնք հանդիպում են ոչ միայն բնական անտառում, այլև ցիտրուսի, հևեայի, սուրճի պլանտացիաներում[3]։
Պահպանություն և վտանգներ
խմբագրել- Անտառահատում
1991 թվականից մինչև 2004 թվականը Ամազոնյան անտառի կորուստը կազմել է 415 հազար կմ²։ Ամազոնում անտառահատման հիմնական պատճառը բնակավայրերի և գյուղատնտեսության համար հողերի մաքրումն է։ Նոր ժամանակներում անտառների մշտական անտառահատման հիմնական պատճառը եղել է այն, որ ֆերմերները չեն վերականգնել քայքայված հողերը, իսկ անտառից ազատված հողերը բերրիությունը պահպանել են ընդամենը մի քանի տարի[4]։ Այնուամենայնիվ, մաքրված տարածքի մեծ մասը հատկացվել է անասունների արոտավարերի համար[5]։ Արոտավայրերն զբաղեցնում են նախկին անտառային տարածքների շուրջ 70 %-ը, և 1970-2007 թվականների՝ ավելի քան 90% -ը[6][7]։ Այնուամենայնիվ, 2011 թվականից ի վեր անտառահատումը դանդաղել է։
2005 թվականից մինչև 2016 թվականը պահպանվող տարածքների տարածքն աճել է 3,07 միլիոն կմ²-ից մինչև 3,62 միլիոն կմ²2[8]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ http://wwf.panda.org/?270437/Living-Amazon-Report-2016
- ↑ «Field Museum scientists estimate 16,000 tree species in the Amazon». Field Museum. 2013 թ․ հոկտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-11-11-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
- ↑ Г. М. Абдурахманов и др. «Биогеография». evolution.powernet.ru (ռուսերեն). Академия. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
- ↑ Watkins and Griffiths, J. (2000). Forest Destruction and Sustainable Agriculture in the Brazilian Amazon: a Literature Review (Doctoral dissertation, The University of Reading, 2000). Dissertation Abstracts International, 15-17
- ↑ Centre for International Forestry Research (CIFOR) (2004)
- ↑ Steinfeld, Henning; Gerber, Pierre; Wassenaar, T. D.; Castel, Vincent Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. — Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2006. — ISBN 92-5-105571-8
- ↑ Margulis, Sergio Causes of Deforestation of the Brazilian Amazon. — World Bank Working Paper No. 22. — Washington D.C.: The World Bank, 2004. — ISBN 0-8213-5691-7
- ↑ UNEP-WCMC and IUCN. Protected Planet Report 2016 : [անգլ.]. — Cambridge UK and Gland, Switzerland : UNEP-WCMC and IUCN, 2016. — С. 54. — ISBN 978-92-807-3587-1.
Գրականութուն
խմբագրել- Goulding, M. The Fishes and the Forest: Explorations in Amazonian Natural History. — Berkeley, CA: University of California Press, 1980. — 280 с.
Ժամանակակից գրականություն
խմբագրել- Бейтс Генри. Натуралист на реке Амазонке. Рассказ о тропических картинах природы, о нравах животных, о жизни бразильцев и индейцев и о путевых приключениях автора во время его одиннадцатилетних странствий / Пер. с англ. И. М. Шенброта. — М.: Географгиз, 1958. — 430 с.: ил.
- Биокка Этторе. Яноама / Пер. Л. А. Вершинина. — М.: Мысль, 1972. — 206 с.: ил. — Серия «Путешествия. Приключения. Поиск».
- Гэппи Николас. В стране Ваи-Ваи. Через леса к северу от Амазонки / Пер. с англ. Л. Л. Жданова. — М.: Географгиз, 1961. — 344 с.: ил. — Серия «Рассказы о природе».
- Кауэлл Адриан. В сердце леса / Пер. с англ. Н. Высоцкой и В. Эпштейна. — М.: Мысль, 1964. — 230 с.: ил. — Серия «Рассказы о природе».
- Кучиньский Мачей. Сельва / Пер. с польск. Д. С. Гальпериной. — М.: Мысль, 1977. — 144 с.: ил.
- Рондьер Пьер. От Копакабаны до Амазонки (Бразилия сегодня) / Пер. с франц. М. И. Беленького. — М.: Мысль, 1967. — 276 с.: ил. — Серия «Путешествия. Приключения. Поиск».
- Смит Антони. Мату-Гросу. Последняя девственная земля / Пер. с англ. В. В. Новикова. — М.: Мысль, 1977. — 174 с.: ил.
- Фесуненко И. С. Пост Леонардо. — М.: Молодая гвардия, 1975. — 224 с.: ил. — Серия «Бригантина».
- Фидлер Аркадий. Рыбы поют в Укаяли. — М.: Географгиз, 1963. — 240 с.: ил. — Серия «Рассказы о природе».
- Фосетт Перси. Неоконченное путешествие. В поисках древних цивилизаций / Пер. с англ. С. С. Серпинского. — СПб.: Амфора, 2014. — 448 с.: ил. — Серия «Тайны истории».
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «Amazonia.org.br». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 22-ին.
- Amazon-Rainforest.org
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ամազոնի խոնավ անտառներ» հոդվածին։ |