Վիքիպեդիա

Ահաբեկչական գործողություններ Չեչնիայում (2000)

Ահաբեկչական գործողություններ 2000 թվականի հուլիսի 2-ին, չեչեն գրոհայինների հարձակումների շարքը ռուսական զորքերի դիրքերի վրա Երկրորդ չեչենական պատերազմի ընթացքում՝ մահապարտ ահաբեկիչների կառավարմամբ ականապատ բեռնատարների օգտագործմամբ։ Հինգ ահաբեկչությունների հետևանքով զոհվել է ավելի քան 50 զինծառայող։

Ահաբեկչական գործողություններ Չեչնիայում
Տեսակիրադարձություն
ՏեղադրանքՉեչնիա
Տարեթիվհուլիսի 3, 2000

Նախապատմություն խմբագրել

2000 թվականի փետրվարի 29-ին դաշնային զորքերը վերցրել են Շատոյը՝ վերջին խոշոր բնակավայրը, որը գտնվում էր գրոհայինների ձեռքում։ Նույն օրը դաշնային ուժերի միացյալ խմբավորման հրամանատար գեներալ-գնդապետ Գենադի Տրոշևը հայտարարել է Չեչնիայում հակաահաբեկչական գործողության ավարտի մասին[1]։ Սակայն զինյալների ուժերը չեն դադարեցրել դիմադրությունը՝ անցնելով պարտիզանական պատերազմի մարտավարությանը։ Արդեն փետրվարի 29-մարտի 1-ին Վեդենոյի շրջանում զոհվել է ՎԴՎ 76-րդ դիվիզիայի վաշտը։ Մարտ ամսվա ընթացքում երկարատև մարտեր էին ընթանում գրոհայինների զգալի ուժերով պաշտպանված Կոմսոմոլսկոյե գյուղի համար, իսկ ամսվա վերջին Ժանի Վեդենո գյուղի մոտ ոչնչացվել էր պերմի ՕՄՕՆ-ի շարասյունը։

Մինչև ամառ Չեչնիայում իրավիճակը փոքր-ինչ կայունացել է, և լայնածավալ ռազմական գործողություններ արդեն գրեթե չեն տարվել։ Սակայն հունիսի վերջին Սերժեն Յուրտի մոտ հայտնաբերվել էր նաև փարսեյանի մի քանի օր ինտենսիվ մարտերից հետո գրոհայինների խոշոր խումբ՝ 200 մարդ[2]։ Միաժամանակ, միացյալ համերկրային խմբավորման հրամանատարի տեղակալ գեներալ Վլադիմիր Բոկովիկովը հայտարարել է, որ գրոհայինների առաջնորդ Ասլան Մասխադովը պլանավորում է կրկնել հաջող հարձակումը Չեչնիայի հիմնական քաղաքների վրա, որն արտադրվել է 1996 թվականի օգոստոսին առաջին չեչենական պատերազմի ժամանակ[3]։ Հետագայում ռուս լրագրողները և պաշտոնատար անձինք կարծիք էին հայտնում, որ գրոհայիններն իսկապես պատրաստվում էին փորձել գրոհել Արգունն ու Գուդերմեսը, սակայն այդ պլաններին խանգարեց Սերժեն-Յուրտ խմբավորման ոչնչացումը[4][5]։ Այսպես թե այնպես, չնայած գրոհայինների առաջնորդների բազմաթիվ սպառնալիքներին, 2000 թվականի հունվարից հետո քաղաքների գրավման զգալի փորձեր չեն եղել։ Դրա փոխարեն հուլիսի 2-ին զինյալներն առաջին անգամ զանգվածաբար կիրառել են նոր մարտավարություն՝ գրոհելով դաշնային ուժերի դիրքերը՝ օգտագործելով ականապատված բեռնատարներ՝ մահապարտ վարորդներով (ականապատված մեքենաների պայթելու միայնակ դեպքեր գրանցվել են մի քանի անգամ ավելի վաղ՝ հունիսին[6])։

Ահաբեկչություններ խմբագրել

Թեև հավաստի ապացույցներ չկան, Չեչնիայի իրավապահ մարմիններում ենթադրություն է հնչել, որ ահաբեկչությունները վրեժ են եղել Սերժեն-Յուրթի պարտության համար[7]։ Այս իրադարձությունների միջև կապը տեսնում էր նաև Ռուսաստանի նախագահի օգնական Սերգեյ Յաստրժեմբսկին[8]։ Ընդհանուր առմամբ գործարկվել է հինգ ականապատ բեռնատար, բոլոր գրոհներն իրականացվել են հուլիսի 2-ի երեկոյան և լույս 3-ի գիշերը, բոլոր դեպքերում բեռնատարները պայթել են, թեև միայն մեկ վայրում (Արգուն) ահաբեկչության զոհերի թիվը զգալի է եղել։

Ուրուս-Մարտան խմբագրել

Հուլիսի 2-ի առավոտից Ուրուս-Մարտանն ամբողջությամբ արգելափակվել էր դաշնային ուժերի կողմից, քաղաքում հատուկ միջոցառումներ էին անցկացվում՝ կապված այստեղ գիշերը բանակային մեքենայի վրա կատարված հարձակման հետ[5][9][10]։ Չնայած անվտանգության խստացված միջոցներին՝ ականապատված բեռնատարը հասել է ռազմական պարետային շենքի շենք (որտեղ տեղակայված էր նաև ներքին գործերի բաժինը) և փորձել է ճեղքել շենքի արտաքին պաշտպանության համակարգը։ Դաշնային զինծառայողները կրակ են բացել, մեքենան պայթել է, ինչի հետևանքով երկու զինվոր է զոհվել[4][5] (մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ զոհվել է 5 և վիրավորվել ՕՄՕՆ-ի 4 աշխատակից[11])։ Բեռնատարի վարորդը պայթյուն է վերապրել, սակայն շուտով մահացել է հոսպիտալում[5]։ Ահաբեկչությունից անմիջապես հետո, դաշնային կողմի պնդմամբ, շենքը գնդակոծվել է հարևան բնակելի տներից, սկսվել է փոխհրաձգություն, որին շուտով միացել են ռուսական մարտական ուղղաթիռները։ Հարձակումը ետ է մղվել[4][11]։ Խաչակրաց կրակի տակ առնվազն երկու խաղաղ բնակիչ է զոհվել (մեկ այլ աղբյուրի համաձայն՝ վեց[5]) և 13 մարդ էլ վիրավորվել են[10]։ Այլ վարկածի համաձայն՝ քաղաքացիական անձինք ահաբեկչությունից հետո դաշնային ուժերի զինծառայողների կողմից բացված անկանոն կրակի զոհ են դարձել, «Մեմորիալ» իրավապաշտպան կազմակերպության տվյալներով՝ ուղղաթիռներից և զրահատեխնիկայի կրակից մասնակիորեն ավերվել են քաղաքի արևմտյան մասում գտնվող մի շարք բնակելի տներ։

Ականատեսը և մասնակիցը իրադարձությունների մեկ շաբաթ առաջ կատարվող ակտերի գծով հատուկ ծառայությունների կողմից նրանց մասին արդեն ամեն ինչ հայտնի է։ Ահաբեկչությունից մի քանի տարի անց զրուցել է ԱԴԾ-ի մասնակցի հետ, որն էլ պատմել է, որ ինքն անձամբ է զեկուցել ահաբեկչության նախապատրաստման մասին և հնարավոր է՝ կանխեին այն, եթե հունիսի 28-ին նա վնասվածք չստանար և նրան հոսպիտալացնեն։ Զինյալները շատ լավ են գուշակել պայթյունի վայրը. մեկ շենքում պարետային վաշտ է եղել, երկրորդ շենքում եղել է միլիցիայի համահավաք ջոկատը։ Շենքերի միջև հեռավորությունը 5 մետր է եղել։ Հաջող ահաբեկչության դեպքում երկու շենքերի փլատակների տակ կարող էր զոհվել առնվազն 150 մարդ։ Ահաբեկչության սպառնալիքի մասին շրջանի պարետն առավոտյան ապահարզան է հայտարարել։ Ոչ մի լրացուցիչ ուժեղացում չի ձեռնարկվել։ Օրն անցել է ինչպես առօրյա։ Այն մեքենան, որը մասնակցել է ահաբեկչությանը, ամբողջ օրը պարետային շուկայից 300 մետր հեռավորության վրա է կանգնել։ Մոտ 17 ժամ տեղական ժամանակով։ Մեքենան շուկայից առաջ է քաշվել քաղաքի կենտրոնական փողոցով, որը փակ չի եղել և բոլորի կողմից օգտագործվել է որպես քաղաքի միջով անցնող ճանապարհի հիմնական մայրուղի։ Այնպես որ, մեքենայի շարժումը չի գրավել որևէ ուշադրություն։ Մեքենան մեծացրել է արագությունը (1 կարևոր գործոն է այն բանի համար, որ ահաբեկչությունը լիովին չի հաջողվել)։ Պայթյունի վայրից առաջ վարորդը ստիպված է եղել 90 աստիճանի շրջադարձ կատարել, հարվածել երկաթե դարպասին և անցնել 15 մետր։ Մեքենան բեռնատար Ուրալ էր։ Մեքենայի թափքն ամբողջությամբ լցված է եղել սելիտրայով և պայթունավտանգ հենքով։ Նման զանգվածը շատ դժվար է կառավարել ծանր բեռնատարի նույնիսկ փորձառու վարորդը, և ղեկին նստած էր հաշմանդամ մահապարտը (2 կարևոր գործոն, մահապարտը եղել է առանց մեկ ոտքի պրոթեզում և ստորին ծնոտը նրան գրեթե վռնդել է գնդակային վնասվածքից)։ Ավտոմեքենան արագությամբ կատարել է շրջադարձի մանևր, հարվածել է երկաթե դարպասին, սակայն երթևեկության շառավիղը նրան թույլ չի տվել անցնել նախատեսված հետագծով, և նա ստիպված ընկել է շենքի առջև գտնվող աղյուսե պատի մեջ։ Մանևրի ժամանակ սպանվել է պարետային վաշտի զինծառայող, որը պահակային ծառայություն է իրականացրել այդ պաշտոնում։ Կատարվել է պայթուցիկի պայթեցում։ Երջանիկ դեպք չի տվել սելիտրայի ամբողջ զանգվածին։ Բայց, միևնույն է, պայթյունը սարսափելի էր։ Մեքենայից մնացել է միայն ճակատային շասսի խցիկը։ Ամբողջ սայլը քշվել է, թափքը բացակա էր։ Սելիտրա ուժեղ շերտով ամեն ինչ լցվել է 30 մետր շառավղով։ Պոլիպրոպիլենային պարկերը նրանից կախված էին մոտակա բոլոր ծառերի վրա։ Զինծառայողը վրաերթի է ենթարկել ավտոմեքենան, ողջ է մնացել և ոչ միայն որևէ վնասվածք չի ստացել, այլև նույնիսկ կոնտուզիա չի ստացել։ Չի հաջողվել ուրիշներին։ Ահաբեկչության ժամանակ դարպասի մոտ գտնվող վայր էր վերադառնում պահակախումբը, որը երեկոյան պետք է պարետ մտներ։ Պայթյունի և բեկորների հետևանքով 3 մարդ է զոհվել, 8-ը՝ վիրավորվել։ Մահապարտի վարորդին պայթուցիկով նետել են դիմապակուց և նա դեռ կենդանության նշաններ է ցույց տվել։ Պայթյունից հետո դիրքերի ուղղությամբ կրակ է բացվել դիմացի դպրոցի շենքից։ Տեղի բնակչությունը թաքնվել է տարբեր շենքերի մեջ։ Տեղի «Մարշո» թերթի վարկածով՝ պաշտպանության և հարձակման հետ մղման ընթացքում խաղաղ բնակչությունից սպանվել է 17 մարդ։ Ահաբեկիչը սպանվել է զինվորներից մեկի՝ լոմի կողմից, որը նրան կոկորդի մեջ էր գցել։ Քաղաքում տեղակայված գերատեսչական ստորաբաժանումներից ոչ մեկը չի լքել իր դիրքերը։ Միայն պարետային վաշտը՝ 180 մարդուց, դուրս է եկել քաղաքի փողոցներ և մասնակցել մարտերին անմիջապես քաղաքի փողոցներում։ Նրանց քողի տակ իրականացվել է ոչ միայն նրանց մարտական ընկերների տարհանումը, այլև համակողմանի օգնություն է ցուցաբերվել տեղի բնակչությանը։ Նրանց մասնակցությամբ և անմիջական քողի տակ (տառացիորեն շրջապատել էին նրանց կենդանի վահանով) գնդակոծության գոտուց տարհանվել են ողջ քաղաքացիական բնակչությունը։ Վիրավորներին ցուցաբերվել է համակողմանի բժշկական օգնություն։ ԲՏՌ վարորդների քաջության շնորհիվ նրանք բոլորը ժամանակին տեղափոխվել են քաղաքային հիվանդանոց։ Պարետային ամբողջ սպայական կազմից նրա սահմանները համարձակվել են լքել միայն երկու սպա՝ շտաբի պետը (Աֆղանական պատերազմի փորձով) և բժշկական ծառայության պետը (շատ ուժեղ ալկոհոլային հարբեցողությամբ)։ Քաղաքի ամբողջ պաշտպանությունն ու ենթակաների փոխգործակցությունը վարել է պարետային վաշտի հրամանատարը։ Նրա հրամանով կազմավորվել են խմբեր, որոնք վերահսկողության տակ են վերցրել բոլոր փողոցները և կամուրջը, որը տանում էր դեպի քաղաքի կենտրոնական հրապարակ, որտեղ գտնվում էր պարետատունը։ Ամբողջ տեղակայումն ու մարտական գործողությունները տևել են հինգ ժամ։ Մարտական տագնապով քաղաքի վրա օդ են բարձրացվել մարտական ուղղաթիռներ, սակայն ոչ մի կրակոց չեն արձակել նրանք վերադարձել են օդանավակայան[5][10]։

Գուդերմես խմբագրել

Գուդերմեսում միանգամից երկու բեռնատար է պայթել. երկու մեքենաներն էլ ժամանակին հայտնաբերել են դաշնային ուժերի ներկայացուցիչները և չեն հասել իրենց նպատակներին։Առաջինը նկատվել է կամրջի մոտ՝ քաղաքի մուտքի մոտ։ Մեքենայի վրա կրակ են բացել, և այն պայթել է։ Զոհվել են վարորդն ու մեկ չեչեն ոստիկան, ևս երկու ոստիկան վիրավորվել են[4][11][12]։ Երկրորդ բեռնատարը հայտնաբերվել է նաև քաղաքի հյուսիսային ծայրամասում, գնդակոծվել և պայթել. զոհվել են վարորդն ու մեկ ռուս զինվոր[4][12]։ Որոշ տվյալներով՝ այդ պայթյունների հետևանքով դաշնային ուժերի հիշյալ ներկայացուցիչներից բացի զոհվել է 8 խաղաղ բնակիչ[8]։ Հարկ է նշել, որ այս երկու ահաբեկչությունների նկարագրության ժամանակ զանգվածային լրատվամիջոցներում որոշ մանրամասներ են խառնվել։

Նովոգրոզնենսկի խմբագրել

Գուդերմես պետք է ժամաներ նաև երրորդ ականապատ բեռնատարը, սակայն այն կանգնեցրել են Նովոգրոզնենսկի ավանից հարավ, որից հետո վարորդը մեքենան ուղղել է ներքին զորքերի մոտակա բազայի դարպասներին։ Պայթյունի հետևանքով զոհվել է 3 զինծառայող, ևս 20-ը վիրավորվել են[4][11][12]։

Արգուն խմբագրել

Արգունում տեղի է ունեցել զոհերի թվով ամենախոշոր ահաբեկչությունը։ Այստեղ ալյուրով բեռնատարը ճեղքել է ուղեփակոցը, դարպասները և ներխուժել երկհարկանի հանրակացարան, որը զբաղեցրել են ներքին գործերի ժամանակավոր բաժնի աշխատակիցները՝ Չելյաբինսկի մարզի ՆԳՎ-ի համահավաք ջոկատը։ Պայթյունը շատ ուժեղ է եղել (այն լսել են նույնիսկ Արգունից 25 կմ հեռավորության վրա գտնվող Գուդերմեսում), որից հետո օդ է բարձրացել փոշու և ալյուրի մեծ ամպ[5]։ Շենքը գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացվել է, ինչպես նաև հարևանությամբ կանգնած ևս մեկը։ Երկու մահապարտ ահաբեկիչներն էլ զոհվել են։ Ահաբեկչությունից անմիջապես հետո ավերակների վրա կրակ են բացել գրոհայինները։ Դրան հաջորդել է տևական փոխհրաձգությունը, որում դաշնային կողմից գործի են դրվել մարտական ուղղաթիռներ և զրահատեխնիկա[11]։ Հաղորդվում է, որ զոհվել է առնվազն մեկ խաղաղ բնակիչ, վիրավորվել է ավելի քան 10 մարդ, որոնք գտնվում էին փախստականների տեղավորման ժամանակավոր կենտրոնի շենքում (որը նույնպես տուժել է)[5]։ Չելյաբինսկում զոհերի թիվն այնքան էլ պարզ չէ։ Փլատակների վերլուծությունը դադարեցնելուց անմիջապես հետո հայտարարվել է 26 զոհվածների և 81 վիրավորների մասին[7], ակայն նշված ցուցակում, որը հրապարակվել է ավելի ուշ, նշված են 19 զոհվածների և 3 անհայտ կորած ոստիկանների անունները[13]․ մեկ տարի անց Չելյաբինսկի «Լիդեր» թերթը հաստատել է անվանական ցուցակից զոհվածների թիվը՝ 22 մարդ[14], ակայն ավելի ուշ «Չելյաբինսկի բանվոր» հրատարակությունը գրել է 24 զոհվածների մասին[15]։ Ավելի ուշ աղբյուրի համաձայն (2002 թվական), զոհվել է 45 և վիրավորվել 81 մարդ, ընդ որում այդ թվերի մեջ մտնում են չեչեն ոստիկաններն ու տեղական դատախազության աշխատակիցները[16]։

Ըստ պաշտոնական վարկածի՝ 2000 թվականի հուլիսի 2-ին մահապարտի պայթելու ժամանակ զոհվել է Չելյաբինսկի մարզի ՆԳՎ ջոկատի 23 աշխատակից և Արգունի միջշրջանային դատախազության 1 աշխատակից։

Հետևանքներ և զոհեր խմբագրել

Հուլիսի 4-ին Չեչնիայի տարածքում պարետային ժամ է սահմանվել[11]։ Մի շարք «զտումների» ընթացքում ձերբակալվել է ավելի քան 50 մարդ, որոնց կասկածում են ահաբեկչական գործողությունների կազմակերպմանը մասնակցության մեջ[17]։

Չելյաբինսկի ոստիկանների շրջանում հուլիսի 5-6-ին զոհերի կապակցությամբ Չելյաբինսկի մարզում սուգ է հայտարարվել[13]։

Հուլիսի 5-ին Մոզդոկում դաշնային ուժերի միացյալ խմբավորման կենտրոնակայան անսպասելիորեն ժամանել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, որը նոր է վերադարձել Տաջիկստան կատարած այցից։ Նա Չեչնիայում տիրող իրավիճակին նվիրված խորհրդակցություն է անցկացրել ուժային կառույցների ղեկավարների հետ։ Պուտինը, մասնավորապես, հայտարարել է. «Չեչնիայում որոշ կորուստներից կարելի էր խուսափել։ Դրա համար պահանջվում էր կարգապահություն, պատասխանատվություն, պրոֆեսիոնալիզմ։ Եվ այն գիտակցումից, որ այդ կորուստները անհիմն են եղել, ավելի տխուր է դառնում...»[18] Նա նաև նկատողություններ է արել պաշտպանության նախարար Իգոր Սերգեևի և ներքին գործերի նախարար Վլադիմիր Ռուշայլոյի հասցեին[11] և ընդգծել, որ թույլ չի տա «նոր Հասավյուրտին»[19]։

2002 թվականին քննչական մարմինների կողմից հայտարարվել էր, որ Արգունում Չելյաբինսկի ոստիկանների դեմ կատարված ահաբեկչությունը կազմակերպել էր Արբի Բարաևի դաշտային հրամանատարը և ֆինանսավորել Հաթթաբը[15]։

Հուլիսի 2-ի ահաբեկչությունների զոհերի և տուժածների մասին ամփոփիչ տվյալները հակասական են։

  • Ռուսաստանի նախագահի օգնական Սերգեյ Յաստրժեմբսկին հուլիսի 3-ին հայտնել էր, որ զոհվել է 36 և վիրավորվել 74 մարդ[7]։
  • ՆՏՎ հեռուստաընկերությունը հուլիսի 3-ին հայտնել է 44 զոհվածների, 1 անհետ կորած և 120 վիրավորների մասին[7]։
  • Գուդերմեսում Չեչնիայի դատախազությունը հայտարարել է ավելի քան 50 մարդու մահվան մասին[7]։
  • 2003 թվականին չեչենական ահաբեկչության թեմային նվիրված տարբեր լրատվական հրապարակումներում խոսվում էր 33 զոհվածների, 84 վիրավորների, 3 անհայտ կորածների մասին (խոսքը միայն ռուս զինծառայողների և ոստիկանների մասին է, չեչեն ոստիկանների մասին խոսք չկար)[20][21]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Неоконченная война (Коммерсантъ, 31 мая 2000) Կաղապար:Проверено
  2. ↑ Манилов: Под Сержень-Юртом разведчики буквально напоролись на боевиков (Lenta.ru, 29 июня 2000) Արխիվացված 2005-12-30 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  3. ↑ Когда боевики освободили Грозный (Коммерсантъ, 26 июня 2002) Կաղապար:Проверено
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Сообщение Газета.ру на ВИФ2NE Արխիվացված 2008-05-23 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Лема Турпалов, Илья Максаков. В антитеррористической операции побеждает террор (Независимая газета, 4 июля 2000) Կաղապար:Проверено
  6. ↑ По палестинскому сценарию (Время новостей, 7 июля 2003) Կաղապար:Проверено
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Спасатели завершили поиск жертв теракта в Аргуне (Lenta.ru, 3 июля 2000) Արխիվացված 2005-11-12 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  8. ↑ 8,0 8,1 Сергей Солодкий. Теракты как способ реванша (День, 4 июля 2000) Կաղապար:Проверено
  9. ↑ Федеральные силы блокировали Урус-Мартан (Lenta.ru, 2 июля 2000) Արխիվացված 2005-09-11 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 О ситуации в области соблюдения прав человека в Чеченской Республике июнь-июль 2000 г. (Мемориал) Արխիվացված 2015-10-06 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Чечня все больше напоминает Ливан (Российский Кто есть Кто) Արխիվացված 2007-12-16 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Сообщение Полит.ру от 3 июля 2000(չաշխատող հղում) Կաղապար:Проверено
  13. ↑ 13,0 13,1 Кровавые раны Аргуна (Челябинский рабочий, 5 июля 2000) Արխիվացված 2004-07-23 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  14. ↑ Год назад, 2 июля, в Аргуне погибли 22 южноуральских милиционера (Лидер, 5 июля 2001) Արխիվացված 2016-03-11 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  15. ↑ 15,0 15,1 Екатерина Минеева. Кто убил наших (Челябинский рабочий, 18 июня 2002) Արխիվացված 2010-07-21 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  16. ↑ Илья Жегулев. У сбивших Ми-26 террористов была видеокамера (Газета.ру, 23 сентября 2002) Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  17. ↑ Российские военные боятся нападений чеченских отрядов на Гудермес, Аргун и Урус-Мартан (Радио Свобода, 5 июля 2000) Կաղապար:Проверено
  18. ↑ Геннадий Трошев. Моя война. — М.: Вагриус, 2001. — С. 372—373.
  19. ↑ Генаддий Трошев. Указ. соч., с. 373.
  20. ↑ Алина Черноиванова. Последние теракты (Газета.ру, 9 декабря 2003) Արխիվացված 2005-02-14 Wayback Machine Կաղապար:Проверено
  21. ↑ Анатолий Шведов. Грузовик смерти (Известия, 1 августа 2003) Արխիվացված 2016-11-09 Wayback Machine Կաղապար:Проверено

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ահաբեկչական_գործողություններ_Չեչնիայում_(2000)&oldid=8912204» էջից