Ակրոմեգալիա, հիվանդություն պայմանավորված աճի հորմոնի գերարտադրությամբ աճման զոնաների փակվելուց հետո[1]։ Առաջին ախտանիշը սովորաբար ձեռքերի և ոտքերի մեծացումն է[1]։ Կարող է լինել նաև ճակատոսկրի, ծնոտի և քթի մեծացում, հոդերում ցավ, մաշկի հաստացում, ձայնի խորացում, գլխացավեր և տեսողության խնդիրներ[1]։ Բարդություններից են երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետը, քնի ապնոեն և զարկերակային գերճնշումը։[1]

Ակրոմեգալիա
Տեսակհազվագյուտ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունէնդոկրինոլոգիա
ՀՄԴ-9253.0
ՀՄԴ-10E22.0
 Acromegaly Վիքիպահեստում

Ակրոմեգալիան առաջանում է հիպոֆիզի կողմից աճի հորմոնի չափից շատ արտադրմամբ[1]։ 95% և ավելի դեպքերում գերարտադրությունը պայմանավորված է բարորակ հիպոֆիզար ադենոմայով[1]։ Ադենոման ժառանգականորեն չի փոխանցվում ծնողներից[1]։ Հազվադեպ ակրոմեգալիան առաջանում է այլ տեղակայում ունեցող ուռուցքով։[1] Ախտորոշումը կատարում են նախօրոք գլյուկոզա ընդունելուց հետո արյան մեջ աճի հորմոնը կամ ինսուլինանման աճի գործոն 1-ը որոշելու միջոցով[1]։ Ախտորոշումից հետո կատարում են հիպոֆիզի տեսադիտում՝ ադենոման գտնելու նպատակով[1]։ Եթե աճի հորմոնի գերարտադրությունը տեղի է ունենում երեխաների մոտ, ապա հիվանդությունը կոչվում է գիգանտիզմ։[1]

Բուժումը ներառում է վիրահատական, դեղորայքային և ճառագայթային թերապիա։ Վիրահատությունը սովորաբար ամենանախընտրելի տարբերակն է և ավելի էֆֆեկտիվ է, երբ ուռուցքը փոքր է։ Վիրահատության անարդյունավետության դեպքում կիրառում են դեղորայքային բուժում սոմատոստատինի համարժեքով կամ աճի հորմոնի ընկալիչների անտագոնիստով։ Ճառագայթային թերապիայի արդյունավետությունը ավելի աստիճանական է։ Առանց բուժման հիվանդնորը ապրում են միջինում 10 տարուց քիչ, իսկ բուժման դեպքում ապրելիությունը լինում է նորմալ։

Ակրոմեգալիայի տարածվածությունը կազմում է 6։ 100,000։ Ամենաշատը ախտորոշվում է միջին տարիքում։ Կանայք և տղամարդիկ հիվանդանում են միևնույն հաճախականությամբ։ Առաջին անգամ հիվանդությունը նկարագրվել է 1772 թվականին Նիկոլաս Սոուսերոտի կողմից։ Եզրույթը հին հունարեն՝ ἄκρον նշանակում է վերջույթ և հին հունարեն՝ μέγα նշանակում է մեծ։

Նշաններ և ախտանշաններ խմբագրել

 
Առողջ մարդու ձեռքի հետ համեմատ (ձախից), ակրոմեգալիայով հիվանդի ձեռքը (աջից) մեծացած է, մատները հաստացած, լայնացած, կոշտոկավոր և ավելի հաստ մաշկով։
 
Հոնքերի աղեղի և ճակատոսկրի արտացցումը մնում է ուռուցքի հեռացումից և հյուսվածքների այտուցի նվազումից հետո։
 
Ցույց է տրված ատամների միջև հեռավորության տիպիկ պատկեր ստորին ծնոտի վրա ակրոմեգալիայով պայմանավորված։

Նշաններ, որոնք առաջանում են աճի հորմոն բարձր մակարդակով կամ ուռուցքի շարունակվող աճով ներառում են՝

Բարդություններ խմբագրել

Պատճառներ խմբագրել

Հիպոֆիզար ադենոմա խմբագրել

Մոտ 98% դեպքերում ակրոմեգալիան առաջանում է հիպոֆիզի աճի հորմոն արտադրող բարորակ ադենոմայի պատճառով[4]։ Այս ուռուցքները արտադրում են աճի հորմոնի գերքանակներ և ճնշում են ուռուցքին շրջակա հյուսվածքները մեծանալուն զուգընթաց։ Որոշ դեպքերում կարող են ճնշել տեսողական նյարդերը։ Ուռուցքի մեծացումը բերում է ուժեղ գլխացավերի և տեսողական խանգարումների առաջացման։ Ի հավելում այս ամենի, ուռուցքի մեծացումը բերում է նաև հիպոֆիզի մյուս հորմոնների արտադրության խաթարմանը, որը առաջացնում է դաշտանային ցիկլի խանգարումներ կանանց և սեռական ֆունկցիայի ընկճում տղամարդկանց մոտ՝ տեստոստերոնի նվազած արտադրության պատճառով։

Կա ուղղակի կապ աճի հորմոնի քանակի և ուռուցքի ագրեսիվության միջև։ Որոշ ադենոմաներ աճում են դանդաղ և ախտանիշները տարիներով կարող են չարտահայտվել։ Մյուսները աճում են արագ, տարածվում են շրջակա ուղեղի հյուսվածքում և երակածոցերում, որոնք տեղակայված են հիպոֆիզին մոտ։ Ընդհանրապես երիտասարդ հիվանդների մոտ ուռուցքը ավելի ագրեսիվ է։

Մեծ մաս հիպոֆիզար ուռուցքները առաջանում են ինքնաբուխ և գեներով չեն ժառանգվում։ Շատ հիպոֆիզար ուռուցքներ առաջանում են հիպոֆիզի բջիջներից մեկում եզակի գենետիկ վնասման պատճառով, որը բերում է մյուս բջիջների չկարգավորված աճի։ Գենետիկ փոփոխությունը կամ մուտացիան երեխայի ծնվելուց չի լինում և առաջանում է կյանքի ընթացքում։ Մուտացիան առաջանում է հիպոֆիզի այն բջիջներում, որոնք ապահովում են քիմիական ազդանշանների գենային կարգավորումը։ Մուտացիայի առաջացումը խոսում է բջիջների բաժանման և աճի հորմոնի գերարտադրության մասին։ Այժմ այս փոփոխությունների առաջացման մեխանիզմները ինտենսիվ հետազոտման փուլում են։

Հիպոֆիզար ադենոմաները և տարածուն սոմատոտրոֆ բջիջների հիպերպլազիան կարող են առաջանալ սոմատիկ բջիջներում ակտիվացնող մուտացիայի առաջացումով, որը կարող է կապված լինել Մակկուն-Օլբրայթի համախտանիշի հետ[5][6]։

Այլ ուռուցքներ խմբագրել

Որոշ հիվանդների մոտ ակրոմեգալիան առաջանում է ոչ թե հիպոֆիզար ուռուցքների, այլ ենթաստամոքսային գեղձում, թոքերում և մակերիկամներում տեղակայված ուռուցքներով։ Այս ուռուցքները ևս բերում են աճի հորմոնի գերարտադրության առավել հաճախ հենց աճի հորմոն արտադրելով, իսկ որոշ դեպքերում աճի հորմոնի ռիլիզինգ հորմոնի արտադրությամբ՝ հորմոն, որը խթանում է հիպոֆիզին աճի հորմոն արտադրելու համար։ Այս հիվանդների մոտ աճի հորմոնի ռիլիզինգ հորմոնը չափում են արյան մեջ և հաստատում կամ ժխտում են հիպոֆիզար խնդիրը։ Աճի հորմոնի մակարդակը իջնում է և ակրոմեգալիայի նշանները բարելավվում են, երբ այս արտահիպոֆիզային ուռուցքները հեռացվում են վիրահատական եղանակով։

Այն հիվանդները, ովքեր ունեն աճի հորմոնի ռիլիզինգ հորմոն արտադրող ուռուցք, հիպոֆիզը դեռ որոշ ժամանակ կարող է մեծացած լինել և հիպոֆիզար ուռուցքի կասկածի տեղիք տալ։ Ամեն դեպքում բժիշկները պետք է լինեն շատ ուշադիր, որպեսզի ոչ մի արտահիպոֆիզային ուռուցք բաց չթողնեն և խուսափեն հետագա բարդություններից։

Ախտորոշում խմբագրել

 
Առողջ մարդու մոտ (ձախից) հաճախակի աճի հորմոնի մակարդակը որոշելիս ցույց է տրվում նրա ցիկլային տատանումները օրվա ընթացքում՝ անհայտնաբերելիից ( օրվա մեծ մասը) մինչև բարձր մակարդակներ՝ պիկեր 30 μգ/լ (90 մլՄ/լ): Ակրոմեգալիայով հիվանդների մոտ(աջից) առկա է շարունակական գերարտադրություն և հորմոնի անհայտնաբերելի դրվագներ չի լինում երբեք։

Եթե ակրոմեգալիայի կասկած կա, ապա տեսադիտումը և լաբորատոր ախտորոշումը սովորաբար կատարվում են միասին ախտորոշումը հաստատելու համար։

Ինսուլինանման աճի գործոն 1-ը ապահովում է ամենազգայուն լաբորատոր տեստը ակրոմեգալիան ախտորոշելու համար, իսկ աճի հորմոնի ճնշումը մինչ այդ գլյուկոզայի ընդունումով, որը համարվում է շատ տիպիկ տեստ, կհաստատի ախտորոշումը և հետո որոշում են ինսուլինանման աճի գործոն 1-ը։ Աճի հորմոնի մեկ միավորի տատանումը այդքան էլ օգտակար չէ հորմոնի մակարդակի ցիկլայնությունը որոշելու համար (առողջ մարդկանց մոտ արյան մեջ բավականին շատ են տատանումները)։

 
Մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի պատկեր հիպոֆիզի մակրոադենոմայի պատկեր, որը ճնշում է տեսողական խաչվածքը։

75-100 գրամ գլյուկոզայի տոլերանտության տեստից երկու ժամ հետո որոշվում է աճի հորմոնը։ Աճի հորմոնի մակարդակը իջնում է մինչև 1 μգ/լ առողջ մարդկանց մոտ, իսկ ակրոմեգալիայով հիվանդնորի մոտ բարձրանում է։

Այլ հիպոֆիզար հորմոնների որոշումը ցույց է տալիս թե՛ ուռուցքի արտադրությունը, թե՛ ուռուցքի ճնշման հետևանքով նորմալ հիպոֆիզի ֆունկցիայի խանգարումը։. Որոշում են թիրեոտրոպ ռիլիզինգ հորմոնը, գոնադոտրոպինները՝ ֆոլիկուլ խթանիչ և լյուտեինացնող, ադրենոկորտիկոտրոպ հորմոնը և պրոլակտինը։

Գլխուղեղի մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիան անելիս կենտրոնանում են թրքական թամբի շրջակայքում և գադոլինիումի ներարկումից հետո պարզ եզրագծվում է հիպոֆիզը, հիպոթալամուսը և ուռուցքի տեղակայումը։ Մի քանի այլ աճի խանգարմամբ ընթացող համախտանիշներ կարող են նման լինել ակրոմոգալիային։

Կեղծ ակրոմեգալիա խմբագրել

Կեղծ ակրոմեգալիան վիճակ է, որը ընթանում է ակրոմեգալիային նման ախտանիշներով՝ առանց աճի հորմոնի և ինսուլինանման աճի գործոն 1-ի քանակի բարձրացման։ Հաճախ այն կապված է ինսուլինային տոլերանտության հետ[7]։ Նկարագրված են դեպքեր, երբ կեղծ ակրոմեգալիան առաջանում է բարձր դեղաչափով մինօքսիդիլի կիրառումից հետո[8]։ Կարող է լինել նաև ինսուլինի ընտրողական հետընկալչային ազդանշանման արատ, որը բերում է մետաբոլիկ խանգարումների[9]։

Բուժում խմբագրել

Ակրոմեգալիայի հայտնի բուժում գոյություն չունի։ Բուժման նպատակն է ՝ աճի հորմոնի արտադրության իջեցնելը, բարելավել աճող հիպոֆիզար ուռուցքի հետագա -ճնշումը շրջակա ուղեղային հյուսվածքին, պահպանել հիպոֆիզի նորմալ ֆունկցիան և վերացնել կամ մեղմացնել ակրոմեգալիայի ախտանիշները։ Այժմ բուժման մեջ մտնում է վիրահատական միջամտությունը, դեղորայքային և ճառագայթային բուժումը։

Դեղորայքային խմբագրել

Սոմատոստատինի համարժեքներ խմբագրել

 
Ակրոմեգալիայի ժամանակ տարբեր բուժական միջոցների ազդեցության մեխանիզմը։ Վիրահատությունը, ճառագայթային թերապիան, սոմատոստատինի անալոգները և դոպամինային ռեցեպտորի ագոնիստները ազդում են անմիջապես հիպոֆիզի մակարդակում, իսկ աճի հորմոնի ռեցեպտորի անտագոնիստներն ազդում են ծայրամասում՝ պաշարելով աճի հորմոնի ռեցեպտորները և դրանով թուլացնում աճի հորմոնի ազդեցությունը տարբեր հյուսվածքներում։

Ակրոմեգալիայի ներկայիս առաջնային բուժման մեջ մտնում է սոմատոստատինի համարժեքների կիրառումը՝ օկտրեոտիդ (Սանդոստատին) կամ լանրեոտիդ (Սոմատուլին). Այս սոմատոստատինի համարժեքները գլխուղեղի սոմատոստատին հորմոնի արհեստական ձևերն են, որը ճնշում է աճի հորմոնի արտադրությունը։ Արդյունավետ բուժման համար երկար ազդող այս դեղերը պետք է ընդունել 2-4 շաբաթը մեկ անգամ։ Հիվանդների մեծ մասի մոտ այս դեղերը արդյունավետ են։ Շատ հիվանդների մոտ ներարկումից մեկ ժամ հետո իջնում է աճի հորմոնի մակարդակը և րոպեների ընթացքում անցնում է գլխացավը։ Օկտրեոտիդը և լանրեոտիդը արդյունավետ են երկար ազդեցության բուժման առումով։ Այս դեղերը հաջողությամբ օգտագործվում են նաև արտահիպոֆիզային ուռուցք ունեցող հիվանդների մոտ։

Սոմատոստատինի համարժեքները կիրառվում են նաև վիրահատությունից առաջ ուռուցքի փոքրացման համար։

Քանի որ օկտրեոտիդը ճնշում է ստամոքս-աղիքային ուղին և ենթաստամոքսային գեղձի գործառույթը, ապա երկարատև ազդեցության դեպքում առաջանում են մարսողական խանգարումներ՝ անկայուն կղանք, սրտխառնոց և վքնածություն։ 25% հիվանդների մոտ առաջանում են լեղապարկում քարեր, որոնք սովորաբար անախտանիշ են[10]։ Որոշ դեպքերում օկտրեոտիդով բուժումը առաջացնում է դիաբետ, քանի որ ընկճվում է ինսուլինի ձերբազատումը։

Դոֆամինի ագոնիստներ խմբագրել

Եթե սոմատոստատինի համարժեքներով բուժումը անարդյունավետ է կամ հակացուցված է, ապա այդ հիվանդների բուժումը կատարում են դոֆամինի ագոնիստներով(համակորդ)՝ բրոմոկրիպտին կամ կաբերգոլին։ Քանի որ ավելի շատ առկա է դեղահաբեր քան ներարկումային դեղաձևեր, հետևաբար ավելի մատչելի է ֆինանսական տեսանկյունից։ Այս դեղերը կարող են կիրառվել նաև որպես օժանդակ բուժում սոմատոստատինային համարժեքներին։ Այս դեղերը առավել արդյունավետ են նրանց մոտ, ում հիպոֆիզային ուռուցքները արտադրում են պրոլակտին։ Կողմնակի արդյունքներն են՝ ստամոքս-աղիքային խանգարումներ, փսխումներ, սրտխառնոց, գլխապտույտ կանգնելիս և քթային արտադրություն։ Այս կողմնակի ազդեցությունները կարող են նվազել, եթե դեղը սկսում են շատ ցածր դեղաչափով և ընդունում են սննդի հետ։ Ամբողջական բուժիչ դեղաչափով կիրառելու դեպքում կողմնակի ազդեցություննեևը մեծանում են։ Բրոմոկրիպտինը նվազեցնում է աճի հորմոնի և ինսուլինանման աճի գորճոն 1-ի մակարդակը և նվազեցնում է ուռուցքի չափերը ակրոմեգալիա ունեցողներից կեսից քիչ հիվանդների մոտ։ Որոշ հիվանդներ նշում են ախտանիշների բարելավում, չնայած աճի հորմոնի և ինսուլինանման աճի գորճոն 1-ի մակարդակի դեռ բարձր լինելուն։

Աճի հորմոնի ընկալիչի անտագոնիստ խմբագրել

Ակրոմեգալիայի բուժման վերջին ձեռքբերումներից է աճի հորմոնի ընկալիչի անտագոնիստներ (ներհակորդներ) կիրառելը։ Միակ ներկայացուցիչը այս ընտանիքի համարվում է պեգվիսոմանտը (Սոմավերտ)։ Այս դեղը ընկճում է էնդոգեն աճի հորմոնի մոլեկուլների գործունեությունը և կարգավորում է հիվանդության ակտիվությունը տեսականորեն բոլոր հիվանդների մոտ։ Պեգվիսոմանտը ներարկվում է ենթամաշկային եղանակով ամեն օր։ Երկար ազդող սոմատոստատինի համարժեքների և շաբաթական պեգվիսոմանտի ներարկման կոմբինացիան ունեն նույն արդյունավետությունը ինչ պեգվիսոմանտի ամենօրյա ներարկումը։

Վիրահատական խմբագրել

Վիրահատությունը արագ և արդյունավետ միջոց է և ունի երկու այլընտրանքային եղանակ։ Առաջին եղանակը հայտնի է որպես ներքթային տրանսսֆենոիդալ մուտք, որի դեպքում վիրաբույժը հասնում է հիպոֆիզին քթի խոռոչի պատին կատարված կտրվածքով։ Քթի խոռոչի պատին հասնում են քթանցքներով միկրովիրաբուժական գործիքներով։ Երկրորդ եղանակը տրանսսֆենոիդալ վիրահատություն է, որի ժամանակ կտրվածքը կատարում են վերին շրթունքի ստորին հատվածում լնդի մակարդակին։ Ապա կատարում են կտրվածք միջնապատի վրա և մտնում են քթի խոռոչ։ Ներքթային տրանսսֆենոիդալ վիրահատությունը նվազ ինվազիվ և ավելի քիչ վերականգնողական շրջան պահանջող,ուռուցքը ամբողջությամբ հեռացնող և ավելի քիչ կողմնակի ազդեցություններ ունեցող եղանակ է, ի համեմատ ավելի հին՝ տրանսսֆենոիդալ վիրահատության։ Հետևաբար ներքթային տրանսսֆենոիդալ վիրահատությունը կիրառվում է առաջնային ավելի հաճախ՝ տրանսսֆենոիդալ և այլ բուժումների, մասնավորապես ստերեոտակտիկ ճառագայթաբուժության հետ։

Այս միջամտությունները սովորաբար իջեցնում են աճի հորմոնի մակարդակը արյան մեջ և բարելավում են շրջակա ուղեղային հյուսվածքների ճնշումը։ Վիրահատությունը լինում է առավել արդյունավետ այն հիվանդների մոտ, ում աճի հորմոնի մակարդակը վիրահատությունից առաջ լինում է 40նգ/մլ-ից ցածր և ուռուցքի տրամագիծը 10մմ և ավելի քիչ է։ Հաջողությունը կախված է վիրաբույժի հմտություններից և փորձից, ինչպես նաև աճի հորմոնի մակարդակից։ Վիրահատության հաջողությունը որոշում են աճի հորմոնի և ինսուլինանման աճի գործոն 1-ի մակարդակով։ Կատարյալ է լինում, երբ աճի հորմոնի մակարդակը լինում է 2նգ/մլ-ից ցածր գլյուկոզայով ծանրաբեռնման փորձից հետո։ Վիրահատության բարդություններց է գլխուղեղ-ողնուղեղային հեղուկի քանակի իջեցումը, մենինգիտը կամ ուռուցքին շրջակա հիպոֆիզար հյուսվածքի վնասում, որը պահանջում է հորմոն փոխարինող թերապիայի կիրառում ամբողջ կյանքի ընթացքում։

Նույնիսկ եթե վիրահատությունը եղել է հաջող և հորմոնների մակարդակը նորմայի սահմաններում է, հիվանդները պետք է լինեն զգոն և պարբերաբար հսկվեն բժշկի կողմից ախտադարձից խուսափելու համար։ Առավել հաճախ հորմոնների մակարդակը բարելավվում է, բայց չի հասնում նորմային։ Այս հիվանդները հնարավոր է հետագայում լրացուցիչ բուժման կարիք ունենան, սովորաբար դեղորայքային։

Ճառագայթային թերապիա խմբագրել

Ճառագայթային թերապիան կիրառվում է ինչպես առաջնային բուժման եղանակ, այնպես էլ դեղորայքային և վիրահատական բուժման հետ համակցված։ Սովորաբարվհամարվում է պահեստային եղանակ վիրահատությունից հետո մնացորդային ուռուցքի առկայության դեպքում։ Այս հիվանդները հաճախ օգտագործում են նաև աճի հորմոնի մակարդակը իջեցնող դեղեր։ Ճառագայթային թերապիան տալիս են կուրսերով 4-6 շաբաթ տևողությամբ։ Այս եղանակը իջեցնում է աճի հորմոնի մակարդակը մոտ 50%-ով 2-5 տարվա ընթացքում։ Այն հիվանդները, ովքեր ստացել են ճառագայթային թերապիա, հինգ տարվա ընթացքում ունեցել են զգալի բարելավում։ Ճառագայթային բուժումը բերում է հիպոֆիզար մյուս հորմոնների աստիճանական նվազման ժամանակի ընթացքում։ Տեսողության կորուստը և ուղեղի վնասվածքը համարվում են ճառագայթային բուժման հազվադեպ բարդություններ։

Բուժման տարբերակներ խմբագրել

Ամեն հիվանդ ունի անհատական բուժման կարիք կախված հիվանդի առանձնահատկություններից, տարիքից, ուռուցքի չափսից։ Եթե ուռուցքը դեռ չի տարածվել շրջակա հյուսվածքներ, ապա առաջին ընտրության միջոց կլինի վիրահատական եղանակը։ Վիրահատությունից հետո պետք է երկար ժամանակ հսկվի աճի հորմոնի մակարդակը։ Եթե վիրահատությունը չի կարգավորում աճի հորմոնի մակարդակը կամ առաջանում է ախտադարձ, ապա բժիշկը նշանակում է լրացուցիչ դեղորայքային բուժում։ Առաջին ընտրության դեղամիջոց համարվում է օկտրեոտիդը կամ լանրեոտիդը։ Այնուամենայնիվ, բրոմոկրիպտինը կամ կարբերգոլինը ավելի էժան դեղորայքներ են։ Երկու խմբի դեղորայքների դեպքում էլ անհրաժեշտ է երկարատև ընդունում։ Ճառագայթային բուժումը հիմնականում օգտագործվում է վիրահատությունից հետո մնացորդային ուռուցքի առկայության դեպքում կամ դեղորայքային և վիրահատական բուժման անարդյունավետության դեպքում։

Կանխատեսում խմբագրել

Հաջողությամբ կատարված բուժումից հետո, ախտանիշները և բարդությունները հիմնականում էականորեն բարելավվում կամ անհետանում են, ներառյալ գլխացավերը, տեսողական խնդիրները, գերքրտնարտադրությունը և դիաբետը։ Փափուկ հյուսվածքների այտուցը նվազում է և ակրոմեգալիայով պայմանավորված դեմքի փոփոխությունները վերադառնում են նորմալ տեսքի որոշ ժամանակ հետո։ Վաղ կատարված հաջող վիրահատությունից հետո ապրելիությունը մեծանում է[11]։

Նշանակալի դեպքեր խմբագրել

Հայտնի մարդիկ, ովքեր ունեցել են ակրոմեգալիա՝

  • Ռիչարդ Կիլ, դերասան, մարմնավորել է Ջոուսի կերպարը Ջեյմս Բոնդի ֆիլմաշարից երկուսում և պարոն Լարսոնին՝ «Ուրախ Գիլմոր» ֆիլմում։
    • Պիո Պիկո, Կալիֆորնիայի վերջին մեքսիկացի բանտապետը (1801–1894), ունեցել է ակրոմեգալիա առանց գիգանտիզմի 1847-1858 թվականներին։ 1858 թվականից որոշ ժամանակ հետո՝ աճի հորմոն արտադրող ուռուցքով պայմանավորված և երկրորդային բոլոր ախտանիշները անհետանում են։ 90 տարեկան հասակում նա բավականին լավ տեսք է ունեցել։ Իր դեպքը ինքնաբուխ ընտրողական հիպոֆիզար ուռուցքի հետզարգացման նշանակալի օրինակ է։
    • Թոնի Ռոբինս, մոտիվացիոն հռետոր
    • Անդրե Հսկա (ծնվել է Անդրե Ռուսիմով անունով), ֆրանսիացի պրոֆեսիոնալ ըմբիշ (ռեստլեր) և դերասան։
    • Բիգ Շոու (Փոլ Ուայթ)՝ ամերիկացի պրոֆեսիոնալ ըմբիշ (ռեստլեր) և դերասան։ Ուռուցքը հեռացվել է 1991 թվականին։
    • Մեծ Քալի (ծնվել է Դալիփ Սինգհ Ռանա անունով) հնդիկ պրոֆեսիոնալ ըմբիշ (ռեստլեր), առավել հայտնի «WWE» ունեցած ելույթներով։ Ուռուցքը հեռացվել է 39 տարեկանում՝ 2012 թվականին։
    • Մորիս Թիյե (1903-1954),՝ Ռուսաստանում ծնված ֆրանսիացի պրոֆեսիոնալ ըմբիշ, առավել հայտնի Ֆրանսիացի Հրեշտակ ռինգային անվամբ։
    • Կարել Ստրույքեն, գերմանացի դերասան, ով ուներ 2.13 մ(7ոտք) հասակ։ Առավել հայտնի է Ադամների ընտանիքը ֆիլմում Լյուրիխի դերում։
    • Իրվին Կեյես, ամերիկացի դերասան։ Առավել հայընի է Հյուգո Մոժովեսկիին, ով Ջորջի ամենօրյա թիկնապահն էր Ջեֆերսոններ ֆիլմում։
    • Փոլ Բենեդիկտ, ամերիկացի դերասան։ Մարմնավորել է Հարի Բենտլիի դերը Ջեֆերսոնների անգլիացի հարևանին։
    • Ռոնդո Հաթոն՝ ամերիկացի դերասան։ 1930-ական և 1940-ական թվականներին եղել է հոլիվուդյան սիրելի դերասաններից Բ-կարգի սարսափ ֆիլմերում։ Հաթոնի արտաքինի ձևափոխումը եղել է ժամանակի ընթացքում և սկսվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին
    • Մորտեզա Մեհրզադ, իրանցի պարաօլիմպիական խաղերի մեդալակիր, Իրանի պարաօլիմպիական վոլեյբոլի թիմի անդամ։ 2016 թվականին լավագույն արդյունքով ոսկե մեդալակիր է եղել։
    • Նիլ Մակքարթի, անգլիացի դերասան։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 "Acromegaly". NIDDK. April 2012. Archived from the original on 27 August 2016. Retrieved 20 August 2016.
  2. James, William; Berger, Timothy; Elston, Dirk (2005). Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology. (10th ed.). Saunders. ISBN 0-7216-2921-0.
  3. Renehan AG, O'Connell J, O'Halloran D, et al. (2003). "Acromegaly and colorectal cancer: a comprehensive review of epidemiology, biological mechanisms, and clinical implications". Horm. Metab. Res. 35 (11–12): 712–25. doi:10.1055/s-2004-814150. PMID 14710350.
  4. Kasper, Dennis; Fauci, Anthony; Hauser, Stephen; Longo, Dan; J. Jameson; Loscalzo, Joseph. (April 8, 2015). Harrison's Principles of Internal Medicine (19th ed.). McGraw Hill. pp. 2269–2271. ISBN 0071802150.
  5. Vortmeyer, Alexander O.; Gläsker, Sven; Mehta, Gautam U.; Abu-Asab, Mones S.; Smith, Jonathan H.; Zhuang, Zhengping; Collins, Michael T.; Oldfield, Edward H. (2012-07-01). "Somatic GNAS mutation causes widespread and diffuse pituitary disease in acromegalic patients with McCune-Albright syndrome". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 97 (7): 2404–2413. doi:10.1210/jc.2012-1274. ISSN 1945-7197. PMC 3791436. PMID 22564667.
  6. Salenave, Sylvie; Boyce, Alison M.; Collins, Michael T.; Chanson, Philippe (2014-06-01). "Acromegaly and McCune-Albright syndrome". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 99 (6): 1955–1969. doi:10.1210/jc.2013-3826. ISSN 1945-7197. PMC 4037730. PMID 24517150.
  7. Yaqub A, Yaqub N (2008). "Insulin-mediated pseudoacromegaly: a case report and review of the literature". W V Med J. 104 (5): 12–5. PMID 18846753.
  8. Nguyen KH, Marks JG (June 2003). "Pseudoacromegaly induced by the long-term use of minoxidil". J. Am. Acad. Dermatol. 48 (6): 962–5. doi:10.1067/mjd.2003.325. PMID 12789195.
  9. Sam AH, Tan T, Meeran K. "Insulin-mediated "pseudoacromegaly"". Hormones (Athens). 10 (2): 156–61. doi:10.14310/horm.2002.1306. PMID 21724541.
  10. "Archived copy". Archived from the original on 2016-04-22. Retrieved 2016-04-17.
  11. Acromegaly - Patient information Արխիվացված Հուլիս 21, 2011 Wayback Machine from Centre for Diabetes and Endocrinology at The Royal Berkshire NHS Foundation Trust. January 2011

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ , էջ 234