Ակակի Ծերեթելի (վրաց.՝ აკაკი წერეთელი, հունիսի 9 (21), 1840, Սխվիտորի, Իմերեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 26, 1915(1915-01-26), Սաչխերե, Իմերեթի մարզ, Վրաստան), վրացի բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս, վրաց նոր գրականության և գրական նոր լեզվի հիմնադիր (Իլյա Ճավճավաձեի հետ միասին)։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսի Վրաստանում ազգային-ազատագրական շարժման ղեկավարներից։

Ակակի Ծերեթելի
վրաց.՝ აკაკი წერეთელი
Ծնվել էհունիսի 9 (21), 1840
ԾննդավայրՍխվիտորի, Իմերեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել էհունվարի 26, 1915(1915-01-26) (74 տարեկան)
Վախճանի վայրՍաչխերե, Իմերեթի մարզ, Վրաստան
ԳերեզմանՄթածմինդա
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրող, հրապարակախոս, թարգմանիչ և հասարակական գործիչ
Լեզուվրացերեն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն
ԿրթությունՍանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Ուշագրավ աշխատանքներQ25542259?, Սուլիկո և Tornike Eristavi?
ԱնդամակցությունQ12868991?
ԱմուսինQ108988520?
ԶավակներAlexey Tsereteli?
Изображение автографа
Ակակի Ծերեթելի Վիքիքաղվածքում
Ակակի Ծերեթելի Վիքիդարանում
 Akaki Tsereteli Վիքիպահեստում

Կենսագրություն Խմբագրել

Ծնվել է Սաչխերի շրջանի Սխվիտոր գյուղում, հարուստ ավատատերի ընտանիքում։ Վրացերեն և ռուսերեն գրել-կարդալ սովորել է ծնողներից։ 1850 թվականին ընդունվել է Քութայիսի նահանգի գիմնազիա։ 1859 թ-ին մեկնել է Պետերբուրգ և որպես ազատ ունկընդիր։

Ուսանողական տարիներին ծանոթացել է Տարաս Շևչենկոյի և «Սովրեմեննիկի» շուրջը համախմբված գրողների հետ, որոնց ազդեցությամբ էլ կազմակերպվել են նրա գրական-գեղագիտական հայացքները։ 1862 թվականին վերադարձել է Քութայիս և նվիրվել գրական աշխատանքին։ Անգնահատելի են նրա ծառայությունները վրաց ռեալիստական թատրոնի վերականգնման և պարբերական մամուլի զարգացման գործում։

Ստեղծագործական կյանք Խմբագրել

Ծերեթելին հայրենիքը պատկերել է յուրովի (Վերելքում, 1875, Հիվանդը, 1880, Ամիրանը, 1883, Սիրեցյալիս, 1898, Սուլիկո, 1895)։ Գրել է պոեմներ, վիպակներ, ակնարկներ, առակներ, պիեսներ, հրապարակախոսական հոդվածներ։ Բագրատ Մեծ (1875), Թորնիկե Էրիսթավի (1884), Նաթելա (1900) պոեմները և Բաշի Աչուկ» (1895-1896) պատմվածքը պատկերում են ազատության ու անկախության համար վրաց ժողովրդի պայքարը։ Արձակ գործերից հայտնի է Իմ գլխով անցածը (1894-1899, հայերեն հրատարակություն՝ 1938) ինքնակենսագրական վիպակը։ Նրա Կորչի (1905) բանաստեղծությունը, որը կառավարությունը տապալելու ուղղակի կոչ էր, Վրաստանում դարձել էր հեղափոխական հիմն։ Ծերեթելին վրացերենի է թարգմանել Ինտերնացիոնալը (1906

Ա. Ծերեթելու Գ. Սունդուկյանին նվիրված բանաստեղծությունը Խմբագրել

 
Ակակի Ծերեթելու պատկերը 2007-ին թողարկված 10 լարիանոց թղթադրամի վրա

Ծերեթելին ունի բանաստեղծություն, որը վերաբերվում է Գաբրիել Սունդուկյանին։ Բանաստեղծությունը թարգմանել է Գեղամ Սարյանը[1]։

Աղբյուրներ Խմբագրել

  1. Սրտի ձայներ։ Երևան-Թբիլիս: «Հայաստան» և «Սաբճոթա Սաքարթվելո»։ 1970։ էջ 7-8 
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Ակակի Ծերեթելի հոդվածին
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 122