Ազդրոսկր
Ազդրոսկր (լատին․՝ femur, os femoris), մարդու մարմնի խողովակաձև ամենամեծ ոսկրը։ Մարմինն ունի գլանաձև տեսք և առջևում ինչ-որ չափով ուռուցիկ է, նրա հետևի մակերեսի երկայնքով ձգվում է անհարթ գիծ (linea aspera), որը ծառայում է մկանների կպման համար։ Մարմինը ներքևի մասում լայնանում է։
Ազդրոսկր | |
---|---|
![]() | |
Տեսակ | Խողովակաձև ոսկր |
Ենթադաս | long bone?[1][2], անհատական անատոմիական կառուցվածք, human bone?, endochondral bone? և bones of free part of lower limb? |
Մասն է | bones of free part of lower limb? |
Կազմված է | upper extremity of femur?, body of femur? և lower extremity of femur? |
Լատիներեն անվանում | femur, os femoris |
Միանում է | hip bone?, Ծնկոսկր, tibia? և Կոնք–ազդրային հոդ |
MeSH | A02.835.232.043.650.247 |
Foundational Model of Anatomy | 9611 |
Terminologia Anatomica 98 | A02.5.04.001 |
Նկարագրված է | Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն)[3] |
![]() |
Մոտակա ծայրի վրա գտնվում է ազդրոսկրի գլուխը (caput femoris), որն ունի հոդային մակերևույթ, որը ծառայում է կոնքոսկրի հետ հոդավորվելու համար։ Գլխի մակերևույթի մեջտեղում կա փոսիկ։ Գլուխը ոսկրի մարմնին միացված է լավ արտահայտված վզիկով (collum femoris), որը ազդրոսկրի մարմնի երկայնական առանցքի հետ առաջացնում է մոտավորապես 130 ° անկյուն։ Վզիկի և մարմնի սահմանում կան երկու` վերին և ստորին ոսկրային հզոր թմբեր, որոնք կոչվում են տամբիոններ։ Մեծ տամբիոնը (trochanter major) տեղակայված է կողմնայնորեն` մարմնի վերին ծայրում, նրա` դեպի վզիկը դարձած միջային երեսին տամբիոնային փոսն է (fossa trochanterica): Երկու տամբիոնները միմյանց են միանում դիմացից միջտամբիոնային գծով (linea intertrochanterica), իսկ հետևից լավ արտահայտված միջտամբիոնային կատարով (crista intertrochanterica): Այս փոսն ու կատարը ծառայում են մկանների կպման համար։ Ազդրոսկրի մարմինը (corpus femoris) ծռված է դեպի առաջ, նրա առաջային մակերեսը հարթ է, իսկ հետին մակերեսի երկայնքով անցնում է անհարթ գիծը (linea aspera), որը բաժանվում է միջային ու կողմնային շուրթերի։ Մարմնի մեջտեղում շուրթերը սերտ հարում են միմյանց, իսկ դեպի վեր ու վար նրանք հեռանում են իրարից։ Դեպի վեր կողմնային շուրթը հաստանում է, գոյացնում է հետույքային թմբկությունը (tuberositas glutea), որը երբեմն նաև անվանում են երրորդ տամբիոն (trochanter tertius)։ Միջային շուրթը, շարունակվելով վեր, դառնում է կտինային գիծ (linea pectinea)։ Դեպի ներքև շրթերն աստիճանաբար հեռանում են միմյանցից` սահմանափակելով եռանկյունաձև ծնկափոսային մակերեսը (հարթակը) (facies poplitea)։
Ազդրոսկրի մարմնի հեռակա ծայրը լայնանալով գոյացնում է երկու խոշոր կոճեր՝ միջային և կողմնային (condylus medialis et lateralis), որոնց միջև հետևի կողմից գտնվում է միջկոճային փոսն է (fossa intercondylaris)։ Կոճերն ունեն հոդային մակերևույթներ, որոնք նախատեսված են ոլոքին ու ծնկոսկրին միանալու համար։ Յուրաքանչյուր կոճի կողմերում` հոդամակերեսւց վեր, տեղակայված է համապատասխան վերկոճը (epicondylus medialis et epicondylus lateralis)։
Մկաններ խմբագրել
Ազդրոսկրին միանում են հետևյալ մկանները
- Հետույքային մկանները (լատ. musculus gluteus),
- Տանձաձև մկանը (լատ. musculus piriformis),
- Ազդրի առբերիչ մկանները (լատ. musculus adductor),
- Վերին և ստորին երկվորյակ մկաններ (լատ. musculus gemellus superior et inferior)
- Կտինային մկանը (լատ. musculus pectineus),
- Նազելի մկանը (լատ. musculus gracilis),
- Ազդրի երկգլուխ մկանը (լատ. musculus biceps femoris),
- Կիսաջլակազմ մկանը (լատ. musculus semitendinosus),
- Կիսաթաղանթակազմ մկանը (լատ. musculus semimembranosus),
- Ազդրի քառագլուխ մկանը (լատ. musculus quadriceps femoris),
- Քառակուսի մկանը (լատ. musculus quadratis femoris),
- Զստագոտկային մկանը (լատ. musculus iliopsoas):
Լրացուցիչ նկարներ խմբագրել
-
Անատոմիական տեղադրվածությունը
-
Աջ ազդրի վերին վերջավորությունը հետևից և վերևից
-
Աջ ազդրը: Առջևի մակերևույթ (ջլային մկանների ամրացման վայր)
-
Աջ ազդրը: Հետին մակերևույթ (ջլային մկանների ամրացման վայր)
-
Ազդրի միջին խոռոչի խորքային մկաններ
-
Ազդրոսկրի արյունատար անոթը
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
- ↑ Krahl A., Klein N., Sander P. M. Evolutionary implications of the divergent long bone histologies of Nothosaurus and Pistosaurus (Sauropterygia, Triassic) // BMC Evol. Biol. — BMC, Springer Science+Business Media, 2013. — Vol. 13, Iss. 1. — P. 123. — ISSN 1471-2148; 2730-7182 — doi:10.1186/1471-2148-13-123 — PMID:23773234
- ↑ Bartleby.com
Գրականություն խմբագրել
- Сапин М. П. Анатомия человека. Том 1.
- Анатомия человека. Учебник для институтов физической культуры.
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ազդրոսկր կատեգորիայում։ |
Ընթերցե՛ք «ազդրոսկր» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |