Ադիբեկ Գրիգորյան

Ադիբեկ Գրիգորյան;
Ծնվել է	մարտի 25, 1922
Ծննդավայր	Թթուջուր, Էջմիածնի գավառ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ
Մահացել է	մարտի 16, 1996 (73 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Երևան, Հայաստան
Կրթություն	Երևանի պետական գեղարվեստաթատերական ինստիտուտ (1951)
Ստեղծագործություն(ներ)	Ստեփան Շահումյանի հուշարձան և Գրիգոր Տաթևացու հուշարձան
Մասնագիտություն	քանդակագործ
Աշխատավայր	Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստական ուսումնարան
Պարգևներ և ; մրցանակներ
Երեխաներ	Սուսաննա, Վարդան և Վահան
	Adibek Grigoryan Վիքիպահեստում

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյան (մարտի 25, 1922(1922-03-25), Թթուջուր, Էջմիածնի գավառ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ - մարտի 16, 1996(1996-03-16), Երևան, Հայաստան), հայ քանդակագործ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1972)։

Կենսագրություն Խմբագրել

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյանը ծնվել է 1922 թվականին Ապարանի շրջանի Թթուջուր գյուղում։ 9 տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է բնակվելու Երևան։ Հաճախել է մայրաքաղաքի Մաքսիմ Գորկու անվան դպրոց (1930-1938) և զուգահեռ սկսել է հաճախել Պիոներ պալատի նկարչական խմբակ։ Հետագայում մասնագիտական կրթությունն ստացել է մայրաքաղաքի «Գեղարդ» ուսումնարանի գունանկարի բաժնում (1938-1942)։ Այնուհետև Հայրենական պատերազմի տարիներին ծառայել է Սովետական բանակի շարքերում (1942-1945)։ Պատերազմից հետո ուսանել է Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտուտի (1945-1951) քանդակի նորաբաց ամբիոնում Արա Սարգսյանի և Սուրեն Ստեփանյանի մոտ։ Ուսման տարիների ընթացքում (1946-1951) աշխատել է նաև Երևանի Տիկնիկային թատրոնում, որպես բեմադրող նկարիչ^[1]։ Ուսումը ավարտելուց հետո դասավանդել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան նկարչական ուսումնարանի քանդակի ամբիոնում, որպես քանդակի և կոմպոզիցիայի դասատու ընդհուպ մինչև մահվան օրը^[2] (1951-1996)։ 1972 թվականին արժանացել է ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարչի կոչմանը։ Ստեղծագործել է կոմպոզիցիայի, դիմաքանդակի և մոնումենտալ քանդակի բնագավառներում^[3]։

Ստեղծագործական գործունեություն Խմբագրել

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյանն իր երկարատև տարիների ստեղծագործական գործունեությունը սկսել է 1948 թվականից՝ դեռ լինելով Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտի 3֊րդ կուրսի ուսանող, մասնակցելով բոլոր հանրապետական և համիամիութենական ցուցահանդեսներին՝ նեկայացնելով բազմաթիվ ստեղծագործություններ, արժանանալով բարձր գնահատականների և մրցանակների։ Նրա աշխատանքները բազմիցս ցուցադրվել են Խորհրդային միության տարբեր հանրապետություններում, Եվրոպական մայրաքաղաքներում, Հավանայում (Կուբա), Մոնրեալում (Կանադա) և Տոկիոյում (Ճապոնիա)։

50-ականներ Խմբագրել

1951 թվականին ավարտելով Գեղարվեստի Ինստիտուտը՝ ներկայացրել է դիպլոմային աշխատանք «Թենիսիստուհի» կոմպոզիցիա, որը արժանացել է բարձր գնահատականի և տպագրվել է Կոմունիստ համահանրապետական թերթի ապրիլի 25ի համարում ^[4] (Հայաստանի ազգային պատկերասրահ)։

1952 թվականին քանդակել է «Երկրաբաններ» երկֆիգուր կոմպոզիցիան։ Այն այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1953 թվականին քանդակել է «Սեր» երկֆիգուր քանդակային կոմպոզիցիան։ Այն ցուցադրվել է հանրապետական ցուցահանդեսում, այնուհետև՝ Մոսկվայում։ Տպագրվել է նամակի բացիկների վրա (1955 “Любовь”) և արժանացել մամուլի ուշադրությանը։ Այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1954 թվականին «Առատ Բերք» երկֆիգուր քանդակային կոմպոզիցիայով մասնակցել է հանրապետական ցուցահանդեսին։ Արժանացել է հասարակության և մամուլի գովասանքին (Պիոներ Կանչ 1954^[5])։ Տեղադրվել է «Նաիրի» կինոթատրոնի սրահում, քանդակի գտնվելու վայրն այժմ անհայտ է։

1955 թվականին մասնակցել և հաղթել է Խաչատուր Աբովյանի հուշարձանին նվիրված մրցույթում՝ քանդակելով Աբովյանի՝ բրոնզից ձուլված 2.5 նատուրա մեծությամբ կիսանդրին։ Այն մինչ այսօր տեղադրված է Երևանի համանուն մանկավարժական ինստիտուտի մուտքի առջև։

1956 թվականին քանդակել է Խորհրդային Միության հերոս Վահիկ (Հայկ) Լևոնյանի բազալտե կիսանդրին։ Այն տեղադրված է հերոսի ծննդավայր Գնիշիկ գյուղում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզ)։

Նույն 1956 թվականին մասնակցել է Միքայել Նալբանդյանի հուշարձանի մրցույթին և «Պայքար» և «Լուսաբաց» ստեղծագործությունների համար արժանացել է երկրորդ ու երրորդ տեղերի մրցանակներին։ Առաջինի հեղինակը Ադիբեկ Գրիգորյանն է, իսկ երկրորդի հեղինակներն էին Ադիբեկ Գրիգորյանը և Խաչատուր Իսկանդարյանը (Коммунист, 25.11.1956^[4])։ Քանդակները գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1957 թվականին համահեղինակ Սուրեն Ստեփանյանի հետ համատեղ քանդակել է Ստեփան Շահումյանի հուշարձանը Ստեփանակերտ քաղաքում տեղադրելու համար։ Հուշարձանը հանդիսավոր արարողությամբ բացվել է 1957 թվականի մայիսի 1֊ին (Սովետական Հայաստան 19.05.1957, N 10 11027^[6])։ Ցավոք, ներկայումս հայտնի չէ հուշարձանի գտնման վայրը։

Նույն 1957 թվականին քանդակել է հայ մեծանուն գրող Պետրոս Դուրյանի մարմարե կիսանդրին, որը ցուցադրվել է հանրապետական ցուցահանդեսում և արժանացել է հասարակության և մամուլի գովասանքին։ Քանդակի մասին հոդվածներ տպագրվել են ինչպես սովետական մամուլում, գրքերում, այնպես էլ արտասահմանյան մամուլում (Սովետական Հայաստան, 7.01.1958, N 5 11227^[6]^[4])։ 2021 թվականից այն այժմ գտնվում է Դիլիջանի Երկրագիտական թանգարան–պատկերասրահում։

1958 թվականին Մեղրի քաղաքի N1 միջնակարգ դպրոցի համար քանդակել է Ստեփան Շահումյանի բրոնզե կիսանդրին։

60-ականներ Խմբագրել

1960 թվականին Գյումրի քաղաքի կենտրոնական հրապարակի համար քանդակել է Ստեփան Շահումյանի մոնումենտալ հուշարձանը, որի համար ստացել է պատվոգիր Գյումրիի քաղաքապետարանից։

1961 թվականին Գյումրի քաղաքի համար քանդակել է երկու բրոնզե դեկորատիվ կոմպոզիցիաներ՝ «Աշխատանք» և «Գիտություն»։ Քանդակները 1988 թվականի երկրաշարժից հետո չեն պահպանվել։

1963 թվականին «Քրդուհի» կոմպոզիցիայով (հղկված բազալտ) մասնակցել է հանրապետական ցուցահանդեսին, որից հետո այդ աշխատանքը մեկ տարի ցուցադրվեց Մոսկվայի ժողովրդական Տնտեսության ցուցահանդեսի արվեստի բաժնում (ВДНХ)՝ արժանանալով դիպլոմի, իսկ ավելի ուշ այն ցուցադրվեց Կանադայի Մոնրեալ քաղաքի միջազգային ցուցահանդեսում (Павильон № 70 «Москва» на ВДНХ)։ Քանդակի գտնման վայրը հայտնի չէ։

1964 թվականին քանդակել է Խորհրդային Միության հերոս Ջահան Կարախանյանի բազալտե կիսանդրին, որը դրված է հերոսի ծննդավայր Կողբ գյուղի՝ վերջինիս անունը կրող դպրոցի բակում (ՀՀ Տավուշի մարզ)։

1964 թվականի հանրապետական ցուցահանդեսին մասնակցել է «Սերմնացան» կոմպոզիցիայով (Լալվար քար ), որում Խորհրդային Կարմիր բանակայինը ցորեն է ցանում։ Երևանից հետո այն ցուցադրվեց Մոսկվայում (“На страже мира” ВДНХ)։ Այս աշխատանքի համար Ադիբեկ Գրիգորյանին շնորհվել են պատվոգրեր ԽՍՀՄ Պաշտպանության նախարարության և ԽՍՀՄ նկարիչների միության կողմից։ «Սերմնացանը» ցուցադրվել է նաև Գերմանիայում, պատմական Չեխոսլովակյայում, Լեհաստանում, Կուբայում և Ճապոնիայում։ Այժմ արձանը գտնվում է Մինսկում՝ Բելառուսի ազգային արվեստի թանգարանi պատկերասրահում։

1966 թվականին մասնակցել է Մատենադարանի համար հայտարարված մրցույթին, որտեղ շահել է Գրիգոր Տաթևացու հուշարձանը պատրաստելու իրավունքը։ Քանդակը կերտված է բազալտից և տեղադրված է Մատենադարանի քանդակաշարքում՝ ձախից երկրորդը։

Նույն 1966 թվականին քանդակել է Արմավիրի (Հոկտեմբերյան) քաղաքի Հայրենական պատերազմում զոհված մարտիկների հիշատակին նվիրված մոնումենտալ հուշարձան՝ հղկված գրանիտից։

Նույն 1966 թվականին քանդակել է Շուշանիկ Կուրղինյանի կիսանդրին՝ Գյումրի քաղաքի համանուն դպրոցի համար։

1967 թվականի ցուցահանդեսին մասնակցել է «Կոլտնտեսուհին» կոմպոզիցիայով՝ հղկված բազալտից։ Երևանում այն արժանացել է երրորդ մրցանակին, իսկ Մոսկվայում ցուցադրվել և արժանացել մամուլի, քննադատների և ժողովրդի հավանությանը։ Սկզբում տեղադրվել է Երևանի Կայարանում, այժմ տեղահանված է։

Նույն 1967 թվականին Գորիսի (այժմ Սյունիքի մարզ) Կոռնիձոր՝ գյուղում բացվել է բազալտե երեք մետրանոց հուշարձանը նվիրված Հայրենական պատերազմի զոհված մարտիկներին։ Այս հուշարձանում Ադիբեկ Գրիգորյանը քանդակել է Խորհրդային բանակի զինվորին, ով ոտքով տրորում է վիշապին։

70-ականներ Խմբագրել

1970 թվականին Տավուշի Բարեկամավան (Դոստլու) գյուղում բացվել է հայրենական պատերազմի զոհված մարտիկներին նվիրված բազալտե հուշարձանը։

1974 թվականին քանդակել է դեկորատիվ առյուծներ, որոնք տեղադրված են Էջմիածին քաղաքի Կոմիտասի հուշարձանի հարևանությամբ գտնվող պուրակում։

1976 թվականին քանդակել է «Մայր Հայաստան» կամ «Արևիկ» 10 մետրանոց ալյումինե կոմպոզիցիան, որը տեղադրվել է Ադրբեջանից Հայաստան եկող ճանապարհին, Այգեհովիտ (ՀՀ Տավուշի շրջան) գյուղի Կայան թաղամասի մոտակայքում, դեպի սահման տանող ճանապարհի եզրին^[7]։ Երիզող շրջանակը 2014 թվականի հոկտեմբերին քանդվել է ուժեղ քամուց^[7]^[8]։

Նույն 1976 թվականին քանդակել է Արթիկ քաղաքի զոհված մարտիկների հիշատակին նվիրված գրանիտե հուշարձանը։

1978 թվականին մասնակցել է «Մայրություն» հանրապետական ցուցահանդեսին՝ բազալտե քանդակով։

80-ականներ Խմբագրել

1985 թվականին կերտել է «Մտորումներ» մարմարե քանդակը։

Կերտել է նաև մի շարք այլ քանդակներ, որոնց մասին շատ քիչ տվյալներ են պահպանվել.

«Ծովինար» կոմպոզիցիա։

Մանկավարժական գործունեություն Խմբագրել

Ադիբեկ Գրիգորյանը, ստեղծագործական գործունեությանը զուգահեռ, երկար տարիներ դասավանդել է Երևանի Փանոս Թերլեմեզյանի անվան նկարչական ուսումնարանի քանդակի ամբիոնում (1951-1996)։ Այս տարիների ընթացքում նա կրթել է ավելի քան 9 սերունդ ապագա քանդակագործներ և արվեստի գործիչներ, ովքեր իրենց մասնագիտական կրթությունն են ստացել իր ղեկավարությամբ։

Մրցանակներ, պատվոգրեր Խմբագրել

Ադիբեկ Գրիգորյանն իր երկարատև բեղմնավոր մանկավարժական աշխատանքի համար արժանացել է մի շարք պատվոգրերի, որոնց շարքում են.

1963 թվականին Հայկական ԽՍՀ Մինիստրների սովետի բարձրագույն և բիջնակարգ բասնագիտական կրթության կոմիտեի և Հայկական ԽՍՀ Լուսավորության, բարձրագույն դպրոցի և գիտական հիմնարկների աշխատողների պրոֆմիության ռեսպուբլիկական կոմիտեի կողմից։
1987 թվականին Երևանի Գեղարվեստի դպրոցի տնօրինության կողմից երկարամյա ուսումնական գործունեության համար։

Պատկերասրահ Խմբագրել

Ստեփան Շահումյանի հուշարձանը Գյումրիում
Գրիգոր Տաթևացու հուշարձան (Երևան)
Վահիկ Լևոնյան
Խաչատուր Աբովյանի կիսանդրին Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի առջև
Անհայտ զինվորի հուշարձան Սյունիքի մարզի Կոռնիձոր գյուղում
«Մայր Հայաստան» (Արևիկ) հուշարձան
Շուշանիկ Կուրղինյանի կիսանդրին Գյումրիում
Ջահան Կարախանյանի կիսանդրին Կողբի իր անվան դպրոցի բակում
«Քրդուհի», 1963
«Թենիսիստուհի», 1951
«Սերմնացան», 1966
Պետրոս Դուրյանի կիսանդրին Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահի առջևում
«Երկրաբաններ», 1952
«Սեր», 1953

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

↑ Մարտիրոսյան Դերենիկ (1986)։ Տիկնիկների աշխարհում։ Երևանի Հովհ. Թումանյանի անվ. պետ. տիկնիկային թատրոն 50 / В мире кукол Ереванский государственный кукольный театр имени Ов.Туманяна։ Երևան: Հայկական թատերական ընկերություն
↑ Erevani Pʻanos Tʻerlemezyani anvan gegharvesti petakan kʻolej : (Hushagirkʻ albom)։ Erevanskiĭ gosudarstvennyĭ khudozhestvennyĭ kolledzh imeni Fanosa Terlemezi︠a︡na, Ереванский государственный художественный колледж имени Фаноса Терлемезяна.։ Erevan։ 2014։ ISBN 978-9939-9077-2-7։ OCLC 964569666
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Коммунист : Орган ЦК. ЭК КП(в) и ЦИК ССР Армении = Կոմունիստ ։ Որգան ՀԿ(բ)Կ ԿԿ.ՅԵՐ յեվ ՀՍԽՀ ԿԳԿ / ЦК КП Армении; Верховный Совет и Совет Министров Арм. ССР.
↑ Պիոներ կանչ։ Խմբ. կոլլ.; Որգան Հ.Լ.Կ.ՅԵ.Մ. Կենտկոմին կից պատանի պիոներների կենտ. բյուրոյի.
↑ ^6,0 ^6,1 Բաշինջաղյան Զաքար Գևորգի, Արտասահմանի հետ կուլտուրական կապի հայկական ընկերություն, eds. (1945)։ Սովետական Հայաստան։ Հասարակական - քաղաքական և գրական - գեղարվեստական պատկերազարդ ամսագիր։ Երևան: տպ. Հայպետհրատի (չաշխատող հղում)
↑ ^7,0 ^7,1 ««Արևիկին» հեռվից պետք է նայես, կկրակեն, եթե շատ մոտենաս»»։ archive3.ankakh.com (անգլերեն)։ Վերցված է 2020-08-16
↑ «r/armenia - Statue of "Arevik" stuck in the neutral zone between Armenia and Azerbaijan. She used to greet visitors coming to Tavush, Armenia from Azerbaijan.»։ reddit (en-US)։ Վերցված է 2020-08-16

[1] Մարտիրոսյան Դերենիկ (1986)։ Տիկնիկների աշխարհում։ Երևանի Հովհ. Թումանյանի անվ. պետ. տիկնիկային թատրոն 50 / В мире кукол Ереванский государственный кукольный театр имени Ов.Туманяна։ Երևան: Հայկական թատերական ընկերություն

[2] Erevani Pʻanos Tʻerlemezyani anvan gegharvesti petakan kʻolej : (Hushagirkʻ albom)։ Erevanskiĭ gosudarstvennyĭ khudozhestvennyĭ kolledzh imeni Fanosa Terlemezi︠a︡na, Ереванский государственный художественный колледж имени Фаноса Терлемезяна.։ Erevan։ 2014։ ISBN 978-9939-9077-2-7։ OCLC 964569666

[3] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005

[:1-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Коммунист : Орган ЦК. ЭК КП(в) и ЦИК ССР Армении = Կոմունիստ ։ Որգան ՀԿ(բ)Կ ԿԿ.ՅԵՐ յեվ ՀՍԽՀ ԿԳԿ / ЦК КП Армении; Верховный Совет и Совет Министров Арм. ССР.

[5] Պիոներ կանչ։ Խմբ. կոլլ.; Որգան Հ.Լ.Կ.ՅԵ.Մ. Կենտկոմին կից պատանի պիոներների կենտ. բյուրոյի.

[:2-6] 6,0 ^6,1 Բաշինջաղյան Զաքար Գևորգի, Արտասահմանի հետ կուլտուրական կապի հայկական ընկերություն, eds. (1945)։ Սովետական Հայաստան։ Հասարակական - քաղաքական և գրական - գեղարվեստական պատկերազարդ ամսագիր։ Երևան: տպ. Հայպետհրատի (չաշխատող հղում)

[:0-7] 7,0 ^7,1 ««Արևիկին» հեռվից պետք է նայես, կկրակեն, եթե շատ մոտենաս»»։ archive3.ankakh.com (անգլերեն)։ Վերցված է 2020-08-16

[8] «r/armenia - Statue of "Arevik" stuck in the neutral zone between Armenia and Azerbaijan. She used to greet visitors coming to Tavush, Armenia from Azerbaijan.»։ reddit (en-US)։ Վերցված է 2020-08-16

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Ադիբեկ Գրիգորյան

Ծնվել է	մարտի 25, 1922(1922-03-25)
Ծննդավայր	Թթուջուր, Էջմիածնի գավառ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ
Մահացել է	մարտի 16, 1996(1996-03-16) (73 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Երևան, Հայաստան
Կրթություն	Երևանի պետական գեղարվեստաթատերական ինստիտուտ (1951)
Ստեղծագործություն(ներ)	Ստեփան Շահումյանի հուշարձան և Գրիգոր Տաթևացու հուշարձան
Մասնագիտություն	քանդակագործ
Աշխատավայր	Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստական ուսումնարան
Պարգևներ և մրցանակներ
Երեխաներ	Սուսաննա, Վարդան և Վահան
Adibek Grigoryan Վիքիպահեստում