Վարդան Մախոխյան

Վարդան Արիստակեսի Մախոխյան (մայիսի 31, 1869(1869-05-31), Տրապիզոն, Օսմանյան կայսրություն - փետրվարի 10, 1937(1937-02-10), Նիս, Ֆրանսիա), հայ ծովանկարիչ։

Վարդան Մախոխյան
Ի ծնե	Վարդան Արիստակեսի Մախոխյան
Ծնվել է	մայիսի 31, 1869(1869-05-31)
Ծննդավայր	Տրապիզոն, Թուրքիա
Վախճանվել է	փետրվարի 10, 1937(1937-02-10) (67 տարեկան)
Մահվան վայր	Բեռլին
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիա (1894), Պրուսիայի արվեստի ակադեմիա և Սանասարյան վարժարան
Մասնագիտություն	նկարիչ
Ժանր	ծովանկար
Ուշագրավ աշխատանքներ	Ծովի տեսարան և Օվկիանոս
Ուսուցիչ	Էուժեն Բրախտ և Հանս Գուդե
Պարգևներ	Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան
Vardan Makhokhyan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ծնվել է Տրապիզոնում, հայ առևտրականի ընտանիքում։ Այստեղ նա ստացել է նախնական կրթությունը, ապա սովորել է Կարնո Սանասարյան վարժարանում 1882-1887 թվականներին, այստեղ էլ բացահայտվել՝ նրա սերը դեպի նկարչությունը։ Դասընկերների վկայությամբ այստեղ նա անընդհատ զբաղվել է նկարչությամբ` աշխատելով մատիտով, տուշով` հորինելով ծովանկարներ։ Հավանաբար ծովի քնարական-ռոմանտիկական տարերքն էլ ազդակ է հանդիսացել պատանու մեջ ուժեղացնել նաև երաժշտական հակումները, քանի որ Սանասարյան վարժարանում նա միաժամանակ նաև ջութակ նվագել է սովորել և այնքան լավ է տիրապետել, որ հետագայում դժվարացել է երաժշտության և նկարչության մեջ ընտրություն կատարել։ Վարժարանում նրա ընդունակություններն ակնառու են դառնում, և ուսուցիչները նրան փայլուն ապագա են գուշակում։

1887 թվականին, հաջողությամբ ավարտելով Սանասարյան վարժարանը, նա վերադառնում է ծնողների մոտ` նրանց հայտնելով նկարիչ դառնալու իր վերջնական որոշումը։ Ծնողներն ստիպված համակերպվում են։ Մի քանի տարի մնալով Տրապիզոնում` նա ջանասիրությամբ զբաղվում է թե' նկարչությամբ, թե' երաժշտությամբ` պատրաստվելով արտասահման մեկնել` բարձրագույն կրթություն ստանալու։ Նկարում է քաղաքի, ծովի տեսարաններ թե' բնությունից, թե' երևակայությամբ` կուտակելով բավական թվով էտյուդներ, գրչանկարներ, մատիտանկարներ, ջրաներկով կատարված բնանկարներ։ Նա միաժամանակ համերգներ է տալիս Տրապիզոնում` հանդես գալով տեղի ակումբում։ Օգտվելով այն առիթից, որ Բեռլինի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում սովորում է իր եղբայրը, Մախոխյանը մեկնում է Բեռլին։ 1891-1894 թթ. սովորել է Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիայում՝ աշակերտելով ժամանակի հայտնի նկարիչներից Էուժեն Բրախտին և նորվեգացի ծովանկարիչ Հանս Գուդեին։ 1894 թվականին Ղրիմում կատարելագործվել է Հովհաննես Այվազովսկու արվեստանոցում, ուսումնասիրել ծովի պատկերման նրա մեթոդը։

1895 թվականին նա վերադարձել է Տրապիզոն և համիդյան ջարդերի ականատեսը եղել։ Նա սկզբում փախել է Բաթում, որից հետո Եվրոպա, որտեղ սկսել է իր աշխատանքները ներկայացնել ցուցահանդեսներում։ Նա առաջին անգամ ցուցադրվել է Բեռլինում, 1900 թվականին։

1904 թվականին դարձել Բեռլինի նկարիչների միության անդամ, որի նախագահն էր Վիլհելմ կայսրը, որն ինքն էլ հայտնի նկարիչ էր։ 1908-1914 թվականներին նորից ստեղծագործել է ծննդավայրում։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում արվեստագետը տեղափոխվել է նախ Լոնդոն (այնտեղ անհատական ցուցահանդես է ունեցել), ապա Ֆրանսիա։ Պատերազմից հետո վերջնականապես հաստատվել է Ֆրանսիայի հարավում, Միջերկրականի ափին՝ Նիցցայում։

Ճանապարհորդել է բազմաթիվ երկրներ՝ Եգիպտոս, Ֆրանսիա, Բելգիա, Կովկաս և այլն, ամենուր գտնելով առատ նյութ իր վրձնի համար։ Մասնակցել է մի շարք ցուցահանդեսների։ Նրա նկարները գնվել են աշխարհի շատ թանգարանների կողմից, տպագրվել եվրոպական, մասնավորապես գերմանական մամուլում, արժանացել ջերմ գնահատման։ Ընտրվել է անդամ Verein Berliner Künstler-ի միության, որից և կազմվում էին Բեռլինի տարեկան ցուցահանդեսների ժյուրիները։ Բեռլինի, Մյունխենի, Համբուրգի, հետագայում Փարիզի և այլ քաղաքների տարեկան ցուցահանդեսներում միշտ գրավել է պատվավոր տեղ, քանիցս արժանացել մրցանակների։ 1925 թվականին Լատինական Ամերիկայի երկրների միջազգային ցուցահանդեսում ստացել է ոսկե մեդալ։ Նույն տարում Փարիզում կազմակերպել է ճոխ ցուցահանդեսը, որտեղ ցուցադրվել են նաև տարբեր թանգարանների սեփականությունը եղող նկարները։ Փարիզյան թերթերը մեծ հիացմունքով են խոսել այդ ցուցահանդեսի մասին։ Նույն՝ 1925 թվականին գեղանկարիչն արժանացել է ֆրանսիական կառավարության հատուկ գնահատականի՝ Պատվո լեգեոնի շքանշանի։

Մախոխյանի աշխատանքներից պահվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, Ս. էջմիածնի վանքի Վեհարանում, Նիսի գեղարվեստի, Կաունասի Մ. Չյոռլյոնիսի անվան, Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության թանգարաններում և մասնավոր հավաքածուներում։

Ստեղծագործություններ

Մախոխյանը ստեղծել է ծովային տեսարաններ և բնանկարներ («Տրապիզոնի վանքը», «Փոթորիկ Սևաստոպոլի առաջ», «Հուզված ծովը վերջալույսին», «Բրետանի ափերը», «Ալիք», «Դանիական ափերը», «Ռուսական ստեպները», «Լուսնի ցոլքը ծովի վրա», «Փոթորիկ Սևաստոպոլի մոտ», «Մատուռ ծովափին», «Սորենտոյի ափերը» և այլն), որոնք աչքի են ընկնում գունալուսային նուրբ հարաբերություններով, ծովի անեզրության, կենսալիության և իրականության ու նյութականի խոր զգացողությամբ, բնանկարներ՝ Հյուսիսային Գերմանիայի, Սկանդինավիայի, Միջերկրական ծովի ափերից։ Բնանկարներում արձագանքել է իր ժողովրդի պատմության ողբերական իրադարձություններին։ Հովհաննես Այվազովսկուց հետո Մախոխյանը ամենանշանավոր ծովանկարիչն է հայ նոր կերպարվեստում։

Բարձր են գնահատել «Մայրամուտը Սև ծովի վրա», «Ձմեռը Կովկասում», «Ալիքը», «Սարակինոսների աշտարակը», «Դանիական ափերը», «Նավաբեկության մնացորդները», «Ոսկեզօծ ծովը», «Ամպրոպը», «Ձկնորսները լուսնկա գիշերով», «Լեռնային եղևներիներ» և այլ գործեր։ Օտար և հայ մամուլում հաճախ են տպագրվել նրա ծովանակարները։

Ցուցահանդեսներ

Անհատական ցուցահանդեսներ՝ Կահիրեում (1902, 1904), Ալեքսանդրիայում (1904), Մյունխենում, Դյուսելդորֆում, Բեռլինում (1907), Լոնդոնում (1914), Նիսում (1918, 1932, 1936), Մարսելում (1923), Փարիզում (1925)։

Գրականություն

• Արա Հակոբյան, Ծովանկարիչ Վարդան Մախոխյան, Երևան, «Զանգակ» հրատարակչություն, 2004, 132 էջ։
• Ռաֆայել Շիշմանյան, Բնանկարն ու հայ նկարիչները։ 1958 թ.։

Արտաքին հղումներ

• «Գեղարվեստ-1». Issuu. 1908. էջեր 39–41. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 4-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդան Մախոխյան» հոդվածին։