Ֆրից Վալտեր

Ֆրից Վալտեր
Քաղաքացիությունը	Գերմանիա
Ծննդյան ամսաթիվ	հոկտեմբերի 31, 1920[…]
Ծննդավայր	Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց
Մահվան ամսաթիվ	հունիսի 17, 2002 (81 տարեկան)
Մահվան վայր	Enkenbach-Alsenborn, Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց, Գերմանիա
Հասակ	175 սանտիմետր
Դիրք	հարձակվող
Պարգևներ FIFA Order of Merit? honorary citizen of Kaiserslautern? Hall of Fame des deutschen Sports? և Georg von Opel Award?

Ֆրիդրիխ Վալտեր (գերմ.՝ Friedrich Walter; հոկտեմբերի 31, 1920(1920-10-31)^[1]^[2]^[3]^[…], Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց^[4] - հունիսի 17, 2002(2002-06-17)^[2]^[3]^[5], Enkenbach-Alsenborn, Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց, Գերմանիա), առավել հայտնի որպես Ֆրից Վալտեր (գերմ.՝ Fritz Walter) — Գերմանացի ֆուտբոլիստ։ Գերմանիայի հավաքականի ավագը 1954 թվականի աշխարհի հաղթական առաջնությունում, երբ Գերմանիան եզրափակչում հաղթեց Հունգարիայի Ոսկե թիմին։

Կենսագրություն խմբագրել

Վաղ տարներ և պատերազմ խմբագրել

Ֆրից Վալտերը ծնվել է Կայզերսլաուտեռնում 1920 թվականին։ Նա ուներ երկու քույր (Գիզելա և Սոնյա) և երկու եղբայր (Լյուդվիգ և Օտմար)։ Ֆրիցը 8 տարեկանում ընդունվել է քաղաքի ֆուտբոլի թիմի մանկապատանեկան դպրոց։ Նրա երկու եղբայրներն էլ խաղացել են «Կայզերսլաուտերն ֆուտբոլային թիմում»։ 1938 թվականին՝ 17 տարեկանում, նա իր նորամուտը նշեց հիմնական թիմում^[6]^[7]^[8], իսկ 1940 թվականին՝ ազգային հավաքականում, երբ Ռումինիայի հավաքականի դեմ խաղում 3 գոլ խփեց։

1942 թվականին զորակոչվել է գերմանական բանակ՝ որպես շարքային զինծառայող։ Պատերազմի ավարտին Վալտերը գերի է ընել և պահվել Հունգարիայի համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղ նա հիմնականում ֆուտբոլ էր խաղում հունգարացի և սլովակ պահակախմբի հետ։ Այս մասին նշվում է սովետական գրող Վադիմ Բոյկոյի «...Իսկ եթե երկրի վրա դժոխք լինի...» գրքում, որը մի քանի անգամ հանդիպել է նրան համակենտրոնացման ճամբարում։ Վարկածներից մեկի համաձայն՝ նա փրկվել է Սիբիր տեղափոխությունից և, հնարավոր է, մահապատժից՝ հունգարացիներից մեկի վկայությամբ, ով տեսել է Վալտերի խաղը Գերմանիայի հավաքականում։ Նա ասել է, որ Ֆրիցը գերմանացի չէր, այլ ավստրիացի, ով ընկել էր գերմանացիների ազդեցության տակ։

Վերադարձ դեպի ֆուտբոլ և մեծ հաղթանակներ խմբագրել

Գերմանիա վերադառնալուց հետո Ֆրից Վալտերը դարձավ Գերմանիայի ազգային հավաքականի և իր հայրենի «Կայզերսլաուտերն» ակումբի ավագը, որը Ֆրիցը և իր գործընկերները 1951 և 1953 թվականներին առաջնորդեցին չեմպիոնության համար։ Գերմանիայի հավաքականը չմասնակցեց 1950 թվականի աշխարհի առաջնությանը, քանի որ ենթարկվում էր միջազգային պատժամիջոցների, իսկ արդեն 1954 թվականին Արևմտյան Գերմանիան դարձավ ֆուտբոլի աշխարհի չեմպիոն։

1. FC Kaiserslautern-ի խաղացողների հուշահամալիրը 1954 թվականի Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչում։ Ձախից աջ՝ Վերներ Լիբրիխ, Վալտեր, Վերներ Կոլմեյեր, Հորստ Էկել և Օտմար Վալտեր։

Հետագա կյանք և ժառանգություն խմբագրել

1. FC Kaiserslautern-ի տնային մարզադաշտը վերանվանվել է Fritz-Walter-Stadion 1985 թվականին։

Ֆրից Վալտերը 1958 թվականին ճանաչվել է Գերմանիայի ֆուտբոլի հավաքականի պատվավոր ավագ։ Այդ պատվավոր շարքում մյուս հինգն են՝ Ուվե Զելերը, Ֆրանց Բեկենբաուերը, Լոթար Մաթեուսը, Բետինա Վիգմանը և Յուրգեն Կլինսմանը։

Ուոլթերը մահացել է Էնկենբախ-Ալսենբորնում 2002 թվականի հունիսի 17-ին, 81 տարեկան հասակում։ Նրա երազանքն էր տեսնել 2006 թվականի աշխարհի գավաթը իր քաղաքում՝ Կայզերսլաուտերնում, քանի որ քաղաքը չէր ընտրվել 1974 թվականի փոքր մրցաշարում։ 2006 թվականի հունիսի 17-ին նրա մահվան չորրորդ տարելիցին Միացյալ Նահանգները Կայզերսլաուտերնում խաղաց Իտալիայի հետ և խաղից առաջ բոլորը մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին նրա հիշատակը։ Այսօր մարդիկ կարող են այցելել «Ֆրից Վալտեր Հաուս» Էնկենբախ-Ալսենբորն քաղաքում Կայզերսլաուտերնից 20 կմ դեպի արևելք (առաջին ելքը Կայզերսլաուտեռնից Բունդեսաուտոբանի 6-րդ ուղղությամբ՝ Մանհայմ)^[8]։

2003 թվականի նոյեմբերին, ՈՒԵՖԱ-ի 50-ամյակը նշելու համար, Գերմանիայի ֆուտբոլային ասոցիացիան (DFB) ընտրեց նրան որպես վերջին 50 տարիների ոսկե խաղացող (1954-ից 2003 թվականներին)։

Ութսունական և իննսունական թվականներին կար Բունդեսլիգայի մեկ այլ հաջողակ հարձակվող, Ֆրից Վալտեր անունով, ով հիմնականում հանդես էր գալիս «Շտուտգարտի VfB»-ում։ Չնայած նա ոչ մի բարեկամական կապ չուներ Կայզերսլաուտերնի մեծ ավագի հետ, մարզասերները նրան անվանում էին «Ֆրից Վալտեր կրտսեր»։

2005 թվականին առաջին անգամ շնորհվել է Ֆրից Վալտերի մեդալը, որը Գերմանիայի ֆուտբոլի ասոցիացիայի կողմից շնորհվում են Գերմանիայի երիտասարդ ֆուտբոլիստներին։

Անձնական կյանք խմբագրել

Վալտերի հինգ տասնամյակների կինը Իտալիա Վալտերն էր (ծնվ. Բորտոլուզցի, 1921–2001), Իտալիայի Բելունո քաղաքից։

Գերմանիայում հայտնի էր, որ որքան վատ էր եղանակը, Վալտերն այդքան ավելի լավ էր խաղում, և այժմ «Ֆրից Ուոլթերի եղանակը» տերմինն օգտագործվում է անձրևոտ եղանակային պայմանները նկարագրելու համար, որը հաճախ թարգմանվում է «Ֆրիցի եղանակը» տեղական բարբառով։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ նա, ինչպես և շատ այլ զինվորներ, պատերազմի ժամանակ վարակվել էին մալարիայով, ինչի հետևանքով նա չի կարողացել դիմանալ շոգ եղանակին։ 1954 թվականի աշխարհի առաջնության եզրափակիչը անցել է նման «Ֆրից Ուոլթերի եղանակի» պայմաններում^[9]։

Կարիերայի վիճակագրություն խմբագրել

Ակումբ	Մրցաշրջան	Լիգա
Ակումբ	Մրցաշրջան	Դիվիզիա	Խաղեր	Գոլեր
Կայզերսլաուտերն	1939–40	Gauliga Südwest/Mainhessen	15	21
	1940–41	Gauliga Südwest/Mainhessen	12	16
	1941–42	Gauliga Südwest/Mainhessen	14	39
	1942–43	Gauliga Südwest/Mainhessen	3	1
	1945–46	Oberliga Südwest	14	16
	1946–47	Oberliga Südwest	14	22
	1947–47	Oberliga Südwest	24	31
	1948–49	Oberliga Südwest	22	30
	1949–50	Oberliga Südwest	26	34
	1950–51	Oberliga Südwest	19	5
	1951–52	Oberliga Südwest	27	19
	1952–53	Oberliga Südwest	30	38
	1953–54	Oberliga Südwest	29	20
	1954–55	Oberliga Südwest	21	10
	1955–56	Oberliga Südwest	25	16
	1956–57	Oberliga Südwest	21	15
	1957–58	Oberliga Südwest	26	5
	1958–59	Oberliga Südwest	22	10
Ընդհանուր			364	348

Մրցանակներ խմբագրել

Ակումբ խմբագրել

ՖԱ Կայզերսլաուտերն

Գերմանիայի ֆուտբոլի առաջնություն՝ 1950–51, 1952–53

Միջազգային խմբագրել

Արևմտյան Գերմանիա

ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություն։ 1954 թ

Անհատական խմբագրել

ՖԻՖԱ-ի աշխարհի գավաթի բրոնզե գնդակ, 1954 թ
ՖԻՖԱ-ի աշխարհի գավաթի բոլոր աստղերի թիմը, 1954 թ
ՖԻՖԱ-ի Պատվո շքանշան՝ 1995թ
ՈՒԵՖԱ-ի գերմանացի ոսկե խաղացող՝ 2003թ
Գերմանիայի մարզական փառքի սրահի անդամ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Discogs — 2000.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118764179 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Munzinger Personen (գերմ.)
↑ «Tributes for the 'Hero of Berne'». UEFA. 2002 թ․ հունիսի 18. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.
↑ «Fritz WALTER – Germany's post-war hero». FIFA Classic Player. FIFA. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.
↑ ^8,0 ^8,1 «Die Mutter der Weltmeister—Zum 125. Geburtstag von Dorothea Walter». Fritz Walter Museum. 2021 թ․ փետրվարի 7. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
↑ Trede, Broder-Jürgen (2006 թ․ հոկտեմբերի 6). «Fritz Walters Hackentrick: Das vergessene Jahrhunderttor». Der Spiegel.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Վալտեր» հոդվածին։

[_76e92055fec79c1c-1] 1,0 ^1,1 Discogs — 2000.

[_cfa0ccc32831923f-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.

[_894e6aa2a94af4d9-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_597f4451424bc075-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118764179 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_07cbfb391a26c5e4-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Munzinger Personen (գերմ.)

[uefa1-6] «Tributes for the 'Hero of Berne'». UEFA. 2002 թ․ հունիսի 18. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.

[fifaclassicplayer1-7] «Fritz WALTER – Germany's post-war hero». FIFA Classic Player. FIFA. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.

[fritz-walter-museum-8] 8,0 ^8,1 «Die Mutter der Weltmeister—Zum 125. Geburtstag von Dorothea Walter». Fritz Walter Museum. 2021 թ․ փետրվարի 7. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.

[9] Trede, Broder-Jürgen (2006 թ․ հոկտեմբերի 6). «Fritz Walters Hackentrick: Das vergessene Jahrhunderttor». Der Spiegel.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]