Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին
«Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին», նկարիչ Վարդգես Սուրենյանցի կտավը։ 1913 թվականին այս նկարը Սուրենյանցը ցուցադրում է Շարժական գեղարվեստական ցուցահանդեսների ընկերության 42-րդ ցուցահանդեսում[1]։ Այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, ներկայացված է մշտական ցուցադրության[2]։
 | |
|---|---|
.jpg) | |
| տեսակ | գեղանկար |
| նկարիչ | Վարդգես Սուրենյանց |
| տարի | 1913 |
| բարձրություն | 152 սանտիմետր |
| լայնություն | 132,6 սանտիմետր |
| նյութ | կտավ և յուղաներկ |
| գտնվում է | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| հավաքածու | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| սեփականատեր | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
պատկերված են
| |
Ծանոթագրություններ | |
Պատմություն խմբագրել
Սուրենյանցի ստեղծագործության մեջ առանձնանում են պարսկական թեմաներով կատարված աշխատանքները, որոնք նկարչի կողմից դեպի արևելքն ունեցած մեծ հետաքրքրության արդյունք են։ Պարսկական էտտյուդների շարքը, որը բերել էր 1885-1886 թվականներին Պարսկաստան կատարած ճանապարհորդությունից, նա ցուցադրում է 1892-1893 թվականներին Մոսկվայում «Արվեստը սիրողների ընկերության» ցուցահանդեսում։ Այդ էտյուդների որոշ մասն է հասել մեզ՝ «Պարսկական տան ճակատ Ջուղայում», «Էտյուդ խաչքարով», «Դուռ ստալակտիտով», «Երիտասարդ պարսիկի դիմանկարը» և այլն։ Սրանք հետագայում խոշոր կտավներ ստեղծելու նպատակով կատարած էտյուդներ են։
Հետագայում Սուրենյանցը շարունակում է ստեղծագործել արևելյան թեմաներով՝ վրձնելով «Հաֆիզի երգը», «Սերենադ» մեծարժեք կտավները։ Սուրենյանցին հուզում է նաև արևելյան անմահ երգիչներից մեկի՝ Ֆիրդուսու կյանքն ու ստեղծագործությունը[1]։ Ֆիրդուսուն անդրադառնալով նա անմիջականորեն արծարծել է նաև իրանական վիպերգությունը՝ ի դեմս Շահնամե պոեմի։ Նշվում է, որ մոտ 35 տարի աշխատելուց հետո Ֆիրդուսին Մահմուդ Ղազնևիին է ուղարկում պոեմը և սպասում խոստացված վարձատրությանը։ Չստանալով վարձատրությունը՝ նա ի դժգոհություն երգիծական տողեր է գրում շահի հասցեին։ Սուրենյանցը պատկերել է այն պահը, երբ Ֆիրդուսին կարդում է Շահի համար «Շահ-Նամե»-ն՝ պատմական կերպարների հետ հավերժացնելով նաև պոեմը[3]։ Նկարի ստեղծման պատմությունը լրացնելու տեսանկյունից կարևոր է այդ ստեղծագործությանը նախատիպ ծառայած պատկերներից մեկի՝ «Շահի հանգիստը» կտավի հիշատակությունը։ Շահին պատկերող նկարները Սուրենյանցի մոտ աստիճանական զարգացում են ապրում[4]։
Նկարագրություն խմբագրել
Ֆիրդուսին Շահի առջև ծնկաչոք կարդում է իր Թագավորների գիրքը։ Կտավում Ֆիրդուսու դեմքը չի երևում, սակայն դիտողը զգում է այդ պահին նրան համակած ոգևորությունը։ Պալատականների խորամանկ, իսկ երբեմն ոչինչ չասող, բութ հայացքները, գահին բազմած խստափայլ աչքերով շահը, և որպես նրա ուժի հզորության սիմվոլ՝ ոտքերի տակ նստած հովազը, հետևում կանգնած զինված թիկնապահները հայելու նման արտացոլում են այն կյանքը, որի մասին արևելյան բազմերանգ գույներով շարադրված է Ֆիրդուսու ձեռքին բռնած թերթիկներում։ Գահի, զգեստների բազմագույն խայտաբղետ զարդանկարները, ծառերի ճյուղերն ու տերևները պատկերված են հորիզոնական դիրքով։ Ընդհանուր կապույտի, կարմիրի, կանաչի և նարնջագույնի մեջ Ֆիրդուսու կերպարը միակ ամբողջական մոխրագույն գիծն է աշխատանքում[1]։
Սուրենյանցը, հարազատ մնալով կատարման ռեալիստական սկզբունքներին՝ միաժամանակ կիսում է պուանտելիզմին բնորոշ հնարքներ, որոնք հիմնականում օգտագործվել են զգեստների, գորգերի և գահի զարդանկարների պատկերման ժամանակ։ Դեմքերը պատկերված են զուսպ ռեալիստական ուժով[1]։
Աղբյուրներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ղազարյան, Մանյա (1960). Վարդգես Սուրենյանց/Մենագրություն. Երևան.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ «Սուրենյանց Վարդգես Հակոբի | Ֆիրդուսին կարդում է "Շահ-Նամե" պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին - Շտեմարան - Հավաքածու - Հայաստանի ազգային պատկերասրահ». www.gallery.am. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.
- ↑ Կիրակոսյան, Հասմիկ (2015). Մահմուդ Ղազնավիին ուղղված երգիծանքի տեքստի մի ձեռագիր «Շահնամե»-ում (PDF). Երևան: «Նաիրի».
- ↑ Զոհրաբյան, Շուշանիկ (2014). Վարդգես Սուրենյանցի նկարների կոմպոզիցիոն-տարածաչափական առանձնահատկությունները (PDF). Երևան.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)