Ֆիլիբելի Ահմեդ Հիլմի
Ֆիլիբելի Ահմեդ Հիլմի (1865[1][2], Պլովդիվ, Օսմանյան կայսրություն - հոկտեմբերի 17, 1914, Բուրսա, Հյուդավենդիգար, Օսմանյան կայսրություն), օսմանյան քաղաղաքական գործիչ և գրող։
Ֆիլիբելի Ահմեդ Հիլմի | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1865[1][2] |
| Ծննդավայր | Պլովդիվ, Օսմանյան կայսրություն |
| Վախճանվել է | հոկտեմբերի 17, 1914 |
| Վախճանի վայր | Բուրսա, Հյուդավենդիգար, Օսմանյան կայսրություն |
| Մասնագիտություն | աստվածաբան |
| Լեզու | թուրքերեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Կրթություն | Գալաթասարայի վարժարան |
| Կուսակցություն | Միության և Առաջադիմության Կոմիտե |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1865 թվականին Պլովդիվում[3]։
Ի ծնե անունը Ահմադ Հիլմի է։ Հայտնի էր նաև Ֆիլիբելի (ծագումով Ֆիլիբեից, Օսմանյան անվանումը Պլովդիվ) և Շեհբենդերզադե (հյուպատոսի որդին) մականուններով։ Ահմադ Հիլմիի հայրը՝ Սուլեյման բեյը, Պլովդիվում զբաղեցնում էր Օսմանյան հյուպատոսի պաշտոնը[3]։
Սովորել է սկզբում մուֆթիի մոտ, ապա ավարտել միջնակարգ դպրոցը։ 1877-78 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի սկսվելուց հետո Ահմադի ընտանիքը տեղափոխվել է Ադրիանապոլիս, ապա՝ Ստամբուլ։ Այնտեղ նա, հնարավոր է, ավարտել է Գալաթասարայի վարժարանը, սակայն պատմաբանների մի մասը մերժում է դա[3]։
1888 թվականից աշխատել է փոստային բաժանմունքում։ Տեղափոխվել է Իզմիր, բայց աշխատանքը փոստային բաժանմունքում շարունակել է։ Շուտով աշխատանքի բերումով ուղարկվեց Բեյրութ, այնտեղ ծանոթացավ «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության անդամների հետ։ Թեև Բեյրութում նրա կյանքի և գործունեության մասին տեղեկություններ գրեթե չեն պահպանվել, սակայն հայտնի է, որ նա, ինչպես կոմիտեի շատ անդամներ, ստիպված է եղել փախչել Եգիպտոս։ Այնտեղ նա միացել է կոմիտեի տեղական բաժանմունքին, ինչպես նաև հրատարակել է «Çaylak» հումորային ամսագիրը[3]։
1901 թվականին Օսմանյան կայսրություն վերադառնալուց հետո ձերբակալվել և ուղարկվել է Ֆեցցան անապատ։ Այնտեղ նա միացավ տեղի սուֆիական կարգին։ Երիտթուրքական հեղափոխությունից հետո վերադարձել է Ստամբուլ, հրատարակել է մի շարք ամսագրեր, որոնցից ամենահայտնի իսլամիստական «İttihad-ı İslam» ամսագիրն է։ Այս ամսագրում հրապարակված հոդվածներում քննադատվում էր ազգայնականությունը։ Ֆիլիբելի կարծիքով` Օսմանյան կայսրությունը տևական ժամանակ կարողացել է միավորել մուսուլմաններին, քանի որ թուրքերին հատուկ չէ ազգայնականությունը։ Նա գրել է.«Թուրքերի պատմական պարտքն է աշխատել մուսուլմանների բարօրության համար։ Եթե թուրքերը դադարեն դա անել, թուրքական ինքնությունը կփլուզվի»[3]։
Չնայած Ֆիլիբելին մոտ էր «Միություն և առաջադիմություն» կոմիտեին, այնուամենայնիվ, նա նրանց հետ տարակարծիք էր և քննադատում էր նրանց։ Կոմիտեի ներկայացուցիչների իշխանության գալուց հետո Ֆիլիբելի հրատարակած ամսագրերը բազմիցս արգելվել են, նա նույնիսկ աքսորվել է Կաստամոնու, սակայն 1911 թվականին նրան թույլ են տվել վերադառնալ Բուրսա[3]։
Հետագայում գրել է մի շարք աշխատանքներ` ինչպես գեղարվեստական, այնպես էլ գրական, ինչպես նաև քաղաքական։ Ի տարբերություն Ռեյնհարթ Դոզիի գրված «Իսլամի պատմության», գրել է իր աշխատանքը նույն անունով[3]։
Մահացել է 1914 թվականին Բուրսայում` չպարզված հանգամանքներում։ Կա վարկած, որ նա սպանվել է «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության անդամների կամ մասոնների կողմից։ Թաղված է Ստամբուլի Ֆաթիհ մզկիթում[3]։
Ստեղծագործություն խմբագրել
Ֆիլիբելի ամենահայտնի աշխատանքը «Ֆանտազիայի խորքերը» ֆանտաստիկ պատմվածքն է (թուրքերեն՝ Amak-ı Hayal): Պատմվածքի կենտրոնում Ռաջի անունով պատանի է։ Նա լավ կրթություն է ստացել, բայց այդպես էլ չի գտել ճշմարտությունը։ Ռաջին փորձում է գտնել նրան՝ ուսումնասիրելով տարբեր հավատալիքներ ու փիլիսոփայություններ, բայց հաջողության չի հասնում։ Մի անգամ երիտասարդը հանդիպում է սուֆիական շեյխին, Վերջինս Ռաջիի համար սուրճ է պատրաստում և նվագում ֆլեյտա, այդ գործողությունները գլխավոր հերոսի մոտ ուժեղ տեսիլքներ են առաջացնում[3]։