Ֆելիքս Կլայն (գերմ.՝ Felix Christian Klein), ապրիլի 25, 1849(1849-04-25)[1][2][3], Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն[4][2] - հունիսի 22, 1925(1925-06-22)[4][5][6][…], Գյոթինգեն, Պրուսիայի ազատ պետություն, Վայմարյան Հանրապետություն[4][2]), գերմանացի մաթեմատիկոս, Բեռլինի ԳԱ թղթանդամ (1913 թվական), Բոննի համալսարանի փիլիսոփայության դոկտոր (1868 թվական)։

Ֆելիքս Կլայն
Felix Klein
Ծնվել էապրիլի 25, 1849(1849-04-25)[1][2][3]
Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն[4][2]
Մահացել էհունիսի 22, 1925(1925-06-22)[4][5][6][…] (76 տարեկան)
Գյոթինգեն, Պրուսիայի ազատ պետություն, Վայմարյան Հանրապետություն[4][2]
ԳերեզմանԳյոտինգենի քաղաքի գերեզմանատուն և Գյոթինգեն
Քաղաքացիություն Պրուսիայի թագավորություն,  Գերմանական կայսրություն և  Վայմարյան Հանրապետություն
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, մաթեմատիկայի պատմաբան, համալսարանի դասախոս, քաղաքական գործիչ և հրատարակիչ
Հաստատություն(ներ)Էրլանգեն-Նյուրնբերգի համալսարան[7], Մյունխենի տեխնիկական համալսարան[8], Լայպցիգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան[9] և Բեռլինի տեխնիկական համալսարան
Գործունեության ոլորտդիֆերենցիալ երկրաչափություն, խմբերի տեսություն, երկրաչափություն, մաթեմատիկա[10], function theory?[10], կրթություն[10] և Հանրահաշվական հավասարում[10]
Պաշտոն(ներ)Պրուսիայի Կալվածատիրոջ տան անդամ
ԱնդամակցությունՍաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա[7], Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[11], Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա[7], Բավարիական գիտությունների ակադեմիա[7], Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա[12], Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[13], Association of German Engineers? և Գերմանական մաթեմատիկական ընկերություն
Ալմա մատերԲոննի համալսարան և HU Berlin
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[5][14]
Գիտական ղեկավարՅուլիուս Պլյուկեր և Rudolf Lipschitz?
Եղել է գիտական ղեկավարՖերդինանդ ֆոն Լինդեման[15], Կառլ Գուստավ Ակսել Հարնակ[16], Ludwig Bieberbach?[17], Ադոլֆ Հուրվից[18], Grace Chisholm Young?[19], Maxime Bôcher?[19], Oskar Bolza?[20], Max Brückner?[19], Frank Nelson Cole?[19], Friedrich Dingeldey?[19], Friedrich Engel?[19], Էռնստ Ֆիեդլեր[21][19], Henry Burchard Fine?[19], Otto Fischer?[19], Ավգուստ Օտտո Ֆյոպպլ[22], Erwin Finlay-Freundlich?[19], Robert Fricke?[19], Ֆիլիպ Ֆյուրտվանգլեր[23], Georg Helm?[19], Էդվարդ Կասներ[19], Conrad Heinrich Müller?[19], Ալեքսանդր Օստրովսկի[19], Erwin Papperitz?[19], Julio Rey Pastor?[19], Hermann Rothe?[19], Friedrich Schilling?[19], Victor Schlegel?[19], Virgil Snyder?[19], Otto Staude?[19], Walther von Dyck?[24], Adolf Weiler?[25], Մաքս Վինկելման[26][19], Alexander Witting?[27], Karl Rohn?[28], Henry Seely White?[29], Edward Burr Van Vleck?, Anton Aloys Timpe?[19], Reinhold Müller?[19], Mary Frances Winston Newson?[19], Karl Wieghardt?[19], Paul Friedrich Biedermann?[19], Josef Diekmann?[19], Wilhelm Braun?[19], Ludwig Wedekind?[19], Joseph Gierster?[19], Ernst Lange?[19], Guido Weichold?[19], Paul Domsch?[19], Georg Friedrich?[19], Paul Gustav Heinrich Nimsch?[19], Richard Olbricht?[19], Վիլիբալդ Ալեքսանդր Ռայխարդտ[19], Johannes Schröder?[19], Henry Dallas Thompson?[19], Karl Schellenberg?[19], Ernst Ritter?[19], Theodor Glauner?[19], Frederick Shenstone Woods?[19], Charles Jaccottet?[19], Wilhelm Ihlenburg?[19], Wilhelm Behrens?[19], Paul Pfitzner?[19], Rudolf Karl Ferdinand Böger?[19], Wilhelm Bretschneider?[19], Bernhard Oscar Herrmann?[19], Gustav Berger?[19] և Rudolf Besser?[19]
Հայտնի աշակերտներErnesto Pascal?, Walther von Dyck? և Theodor Molien?
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Anna Klein?
 Felix Klein Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

1872 թվականից՝ Էրլանգենի համալսարանի, 1875 թվականից՝ Մյունխենի դպրոցի, 1880 թվականից՝ Լայպցիգի, 1886-1913 թվականներին՝ Գյոթինգենի համալսարանների մաթեմատիկայի պրոֆեսոր։ Հիմնական աշխատանքները վերաբերում են ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափությանը, անընդհատ խմբերի, հանրահաշվական հավասարումների, էլիպտիկ և ավտոմորֆ ֆունկցիաների տեսություններին։ Երկրաչափության վերաբերյալ իր գաղափարները Կլայնը շարադրել է «Երկրաչափական նոր հետազոտությունների համեմատական քննարկում» աշխատությունում (1872 թվական), որը հայտնի է «էրլանգենյան ծրագիր» անունով։

 
Կլայնի շիշը

Բացահայտումներ խմբագրել

Կլայնը ձգտել է բացահայտել մաթեմատիկայի առանձին ճյուղերի, ինչպես նաև մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի ու տեխնիկայի ներքին կապերը։ 1910-1923 թվականներին Ա. Զոմմերֆելդի աշխատակցությամբ գրել է «Հոլի տեսություն» քառահատոր աշխատությունը։ Զբաղվել է մաթեմատիկայի կրթության հարցերով։

Աշխատանքներ խմբագրել

Հոդվածներ խմբագրել
Դասախոսություններ երկրաչափական ֆունկցիայի տեսություն խմբագրել
  • Felix Klein, Դասախոսություններ երկրաչափական ֆունկցիայի տեսություն

Գրականություն խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  3. 3,0 3,1 https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Klein/
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Клейн Феликс // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. 6,0 6,1 6,2 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 https://timenote.info/de/Felix-Klein
  8. http://www-hm.ma.tum.de/geschichte/node18.html
  9. http://www.universalis.fr/encyclopedie/felix-klein/
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  11. 11,0 11,1 https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA5396&pos=1
  12. https://www.bbaw.de/die-akademie/akademie-historische-aspekte/mitglieder-historisch/historisches-mitglied-felix-klein-1395
  13. https://www.accademiadellescienze.it/accademia/soci/Felix-Klein
  14. CONOR.Sl
  15. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  16. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  17. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  18. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  19. 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 19,11 19,12 19,13 19,14 19,15 19,16 19,17 19,18 19,19 19,20 19,21 19,22 19,23 19,24 19,25 19,26 19,27 19,28 19,29 19,30 19,31 19,32 19,33 19,34 19,35 19,36 19,37 19,38 19,39 19,40 19,41 19,42 19,43 19,44 19,45 19,46 19,47 19,48 19,49 19,50 19,51 19,52 19,53 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  20. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  21. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  22. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  23. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  24. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  25. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  26. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  27. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  28. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  29. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  30. Award winners : Copley MedalRoyal Society.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 472