Վիքիպեդիա

Օխրիդի սանջակ

Օխրիդի սանջակ (թուրքերեն՝ Ohri Sancağı, ալբ․՝ Sanxhaku i Ohrit), Օսմանյան կայսրության վարչաքաղաքական միավոր Բալկանյան թերակղզու տարածքում, հիմնադրվել է 1395 թվականին։ Դրա մի մասը գտնվում էր Մակեդոնիայի Պրիլեպի թագավորությունում, որը կառավարում էր օսմանյան վասալ՝ սերբ արքայազն Մարկոն, մինչև 1395 թվականին Ռովինի ճակատամարտում իր մահը։

Օխրիդի սանջակ
թուրքերեն՝ Ohri Sancağı
ԵրկիրՕսմանյան կայսրություն Օսմանյան կայսրություն
Մասն էՌումելիայի էյալեթ
Կարգավիճակսանջակ
ՎարչկենտրոնԲիտոլա, Օխրիդ
Ազգային կազմսերբեր, ալբանացիներ և մակեդոնացիներ
Կրոնական կազմուղղափառություն
Հիմնադրված է1395 թ.
ՓոխարինեցՊրիլեպի թագավորություն

Վարչական բաժանում խմբագրել

Երբ 1395 թվականին ստեղծվեց Օխրիդի սանջակը, այն դարձավ Ռումելիայի էյալեթի մի մասը և նրա ամենավաղ օսմանյան սանջակներից մեկը[1]։ Մինչ 1395 թվականին Օսմանյան կայսրության մաս դառնալը, նրա սկզբնական տարածքը պատկանում էր Մարկո Մրնյավչևիչի թագավորությանը[2][3]։ Սկզբում սանջակի մայրաքաղաքը եղել է Բիտոլա քաղաքը, իսկ ավելի ուշ՝ Օխրիդը, ուստի աղբյուրներում այն ​​հիշատակվում է նաև որպես Մոնաստիրի (կամ Բիթոլայի) սանջակ[4]։ Օխրիդի սանջակի տարածքը ժամանակի ընթացքում փոխվել է։

Օսմանյան ժամանակահատվածի նկարներ
 
Բիտոլա
 
Օխրիդ

1406 թվականին Ջունայդ Այդընը Օխրիդի սանջակբեյն էր[5]։ 1464-1465 թվականներին Օխրիդի սանջակի սանջակբեյը Բալաբան Բադերան էր, ով հայտնի դարձավ Սկանդերբեգի դեմ իր մարտերով՝ փոխարինելով Շերեմեթ բեյին այս պաշտոնում[6][7]։ Թեև Հալիլ Ինալջիկը բացատրում է, որ Էլբասանի սանջակը հիմնադրվել է 1466 թվականին Էլբասանի ամրոցի կառուցումից անմիջապես հետո՝ հիմնվելով Թուրսուն բեյի արձանագրությունների վրա, հավանականություն կա, որ Էլբասանն ի սկզբանե եղել է Օխրիդի սանջակի մաս[8]։

Օսմանյան պաշտոնական մարդահամարները (թուրքերեն՝ Tapu tahrir defterleri) կազմակերպվել են 1467, 1519 (հավաքական մարդահամար) և 1583 թվականներին Օխրիդի սանջակի տարածքում[8][9]։ 16-րդ դարի սկզբի մարդահամարը ցույց է տվել, որ Օխրիդի սանջակն ուներ Օխրիդ, Դեբար, Աքչահիսար (Կռուջա) և Մատ կազին (վարչություններ), ինչպես նաև ուներ 4 քաղաք, 6 բերդ, 849 գյուղ, 32648 քրիստոնյա ընտանիք և 623 մուսուլման։ ընտանիքներ[10]։ 1583 թվականի մարդահամարի տվյալներով Օխրիդի սանջակը ներառում էր երեք կազին, որոնք բաժանված էին 13 նախիյաների[12]։ Ավելի ուշ ընդլայնվելուց հետո Օխրիդի սանջակը կազմված էր 22 նահիայից, 6 նահիա՝ Մակեդոնիայում և 16 նահիա՝ Ալբանիայում[11]։ Այս սանջակում կար ալբանացիների զգալի ներկայություն[12]։

1794 թվականի աշնանը Կարա Մահմուդ Բուշաթին, ով Սկյուտարի փաշան էր, վերահսկում է Օխրիդի սանջակը[13]։ 1796-1817 թվականներին Օխրիդի սանջակը ղեկավարել է Ջանինի Ալի փաշայի որդին՝ Մուխթար փաշան[14]։ 1820 - 1831 թվականներին Օխրիդի սանջակը դրվել է Սկյուտարի մեկ այլ փաշայի՝ Մուստաֆա Ռեսիթ փաշա Բուշաթիի հսկողության տակ[15]։

Ռումելյան Էյալեթի վարչական բաժանումը բարեփոխվեց 1836 թվականի հունիսի 21-ի սուլթանի հաթիշերիֆի հիման վրա, և նրա սանջակների տարածքները զգալիորեն փոխվեցին, մինչդեռ Օխրիդի սանջակը դարձավ Վալիդե սուլթանի անձնական տիրույթը (արփալիկը)[16]։ Մինչև 1864 թվականը Օխրիդի սանջակը մտնում էր Մոնաստիրի էյալեթի մեջ, մինչդեռ Կրուջայի կազանը ժամանակավորապես մտնում էր Սկյուտարի սանջակի մեջ[17][18]։ 1864 թվականին Մոնաստիրի վիլայեթի ստեղծումից հետո Օխրիդի սանջակը դադարեց գոյություն ունենալ և նրա տարածքն ընդգրկվեց Բիթոլայի սանջակի մեջ (ստեղծվել է որպես սանջակ՝ Օխրիդի սանջակից առանձին, 1826 թվականին)[19][20]։

Պատմություն խմբագրել

Օխրիդի արքեպիսկոպոս Դորոթեոսը, նրա հոգևորականներն ու տղաները 1466 թվականին աքսորվել են Ստամբուլ, հավանաբար Սկանդերբեգի ապստամբության ժամանակ նրանց հակաօսմանական գործունեության պատճառով[21]։ 1467 թվականին Սկոպիեի, Օխրիդի, Սերեսի և Կաստորիայի բազմաթիվ քրիստոնյաներ բռնի տեղահանվեցին Էլբասան՝ Ալբանիայի օսմանյան նոր ամրոցը[22]։

Օխրիդի ապստամբության գյուղացիները տասը տարի մասնակցել են Մարիովոյի և պրիլեպցի գյուղացիների 1564 թվականի հակաօսմանյան ապստամբությանը[23]։ 1571 թվականի հուլիսի 25-ին առաջարկվեց Օխրիդի սանջակը բաժանել երկու մասի՝ այս սանջակում մշտական ​​ապստամբությունների պայմաններում հասարակական անվտանգությունը բարձրացնելու նպատակով[24]։

1613 թվականին օսմանյան իշխանությունները հրամայեցին ավերել Օխրիդի սանջակի գյուղերի բոլոր նորակառույց քրիստոնեական եկեղեցիները[25]։

Օսմանյան ճանապարհորդ Էվլիյա Չելեբին (1611–1682) իր աշխատության մի ամբողջ գլուխ նվիրել է Օխրիդի սանջակի Սեյահաթնամային[26]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (Macedonian), Skopje: Kultura, էջ 49, OCLC 21875410, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  2. ↑ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (Macedonian), Skopje: Kultura, էջ 49, OCLC 21875410, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «ОХРИДСКИ САНЏАК (Liva i Ohri): Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак. Се смета дека бил создаден по загинувањето на крал Марко (1395),..»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  3. ↑ Šabanović, Hazim (1959), Bosanski pašaluk : postanak i upravna podjela (Croatian), Sarajevo: Oslobođenje, էջ 20, OCLC 10236383, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «Poslije pogibije kralja Marka i Konstantina Dejanovića na Rovinama (1394) pretvorene su njihove oblasti u turske sandžake, Ćustelndilski i Ohridski.»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  4. ↑ Istorisko društvo Bosne i Hercegovine (1952), Godišnjak (Serbian), vol. 4, Sarajevo: Državna Štamparija, էջ 175, OCLC 183334876, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «На основу тога мислим да је у почетку постојао само један санџак, коме је прво средиште било у Битољу...»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  5. ↑ Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıflar dergisi, Volumes 6-7. — Türk Tarih Kurumu Basimevi, 1965. — С. 138.. — «...Aydin beyi Cüneyd Bey H. 809 (= 1406) da Ohri'ye sancak beyi...».
  6. ↑ İnalcık, Halil, From empire to republic : essays on Ottoman and Turkish social history, Istanbul: Isis Press, էջ 88, ISBN 978-975-428-080-7, OCLC 34985150, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին, Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 4-ին, «Balaban Aga, qui a accordé des timar à ses propres soldats dans la Basse- Dibra et dans la Çermeniça, ainsi qu'à son neveu à Mati, doit être ce même Balaban Aga, sancakbeyi d'Ohrid, connu pour ses batailles sanglantes contre Skanderbeg.»
  7. ↑ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb; Johannes Hendrik Kramers; Bernard Lewis; Charles Pellat; Joseph Schacht (1954), The Encyclopaedia of Islam, vol. 4, Leiden: Brill, էջ 140, ISBN 978-90-04-14448-4, OCLC 399624, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «Tursun p. 125, cf Critoboulos, 147) emphasize Iskender's "breaking of faith" as the reason for the Ottoman operations against him from 868/1464 onwards. By permitting Venetian troops to garrison Kruje he created a real treat to the Ottoman forces in Albania. In 1464 and 1465 the neighbouring sanjak begis and especially the governor of Ohri, Balaban, launched the swift attacks»
  8. ↑ Glasnik na Institutot za nacionalna istorija. — Skopje: Institut za nacionalna istorija, 2001. — С. 69.. — «...пописа (Tapu tahrir defterleri), извршени од страна на официјалните турски власти, првиот во 1467, а вториот во 1583 година. Пописите се вршени на територијата на целиот Охридски санџак,».
  9. ↑ Prilozi: Contributions. — Makedonska akademija na naukite i umetnostite. Oddelenie za opštestveni nauki, 1976. — С. 84.. — «едниот е од 1519 година ... Овај пописни дефтер је сумарен (icmal)».
  10. ↑ Smailagic, Nerkez (1990), Leksikon Islama (Croatian), Sarajevo: Svjetlost, ISBN 978-86-01-01813-6, OCLC 25241734, Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին, «Ohrid: obuhvata kadiluke Ohrida, Dibra (Debar), Akčahisara, Mat»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  11. ↑ Sokoloski, Metodija; Aleksandar Stojanovski (2000), Turski dokumenti za istorijata na makedonskiot narod: kn. 1-2. Opširen popisen defter na ohridskiot sandžak od 1583 godina, Arhiv na Makedonija, էջ 9, ISBN 978-9989-622-19-9, OCLC 438974883, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «Ова е вториот, завршниот дел од Опширниот попис на Охридскиот санџак, извршен од официјалните турски власти во 1583 година. Во него се опфатени 13 нахии (околии) од три кази (окрузи)»
  12. ↑ Stojančević, Vladimir Južnoslovenski narodi u Osmanskom carstvu od Jedrenskog mira 1829. do Pariskog kongresa 1856. godine. — Izdavačko-štamparsko preduzeće PTT, 1971. — С. 336.. — «Арбанаса, у македонским крајевима, изван арбанашког етничког масива са центрима у средњој Албанији, било је у нешто изразитијем броју у Охридском санџаку, и у Битољу као главном граду Румелијског вилајета.».
  13. ↑ Društvo istoričara Srbije (1969), Iz istorije Albanaca (Serbian), Belgrade: Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, էջ 94, OCLC 11282187, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 10-ին, Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 19-ին, «У јесен 1794 године Махмуд-паша је потчинио елбасански и охридски санџак»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  14. ↑ Archivum Ottomanicum. — Mouton, 2007. — С. 174.
  15. ↑ Houtsma, M. Th. E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936. — С. 765.
  16. ↑ Smailagic, Nerkez (1990), Leksikon Islama (Croatian), Sarajevo: Svjetlost, էջ 515, ISBN 978-86-01-01813-6, OCLC 25241734, Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին, «Sultanovim hatt-i-serifom od 21.6.1836 ... Namjesništvo Rumelije ponovo je omeđeno ... apanaža sultanove majke (Valide) ili područje Ohrida.»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ Studime historike. — Akademia e Shkencave, Instituti i Historisë., 1986. — С. 91.
  18. ↑ Houtsma, M. Th. E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936. — С. 1178.
  19. ↑ Gjurmime albanologjike. — Pristina: Albanološki institut u Prištini, 1968. — С. 177.
  20. ↑ http://tarihvemedeniyet.org/documents/makaleler/20.%20yy%20Osmanli%20Vilayetleri.pdf Արխիվացված 2017-10-19 Wayback Machine Ottoman Provinces before 1908
  21. ↑ Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov; Dragi Georgiev; Krste Bitovski; Ivan Katardžiev; Vanche Stojchev; Novica Veljanovski; Todor Chepreganov (2008), Todor Chepreganov (ed.), History of the Macedonian People, Skopje: Institute of National History, էջ 133, ISBN 9989-159-24-6, OCLC 276645834, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «deportation of the Archbishop of Ohrid, Dorotei, to Istanbul in 1466, to-gether with other clerks and bolyars who probably were expatriated be-cause of their anti Ottoman acts during the Skender-Bey's rebellion.»
  22. ↑ Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov; Dragi Georgiev; Krste Bitovski; Ivan Katardžiev; Vanche Stojchev; Novica Veljanovski; Todor Chepreganov (2008), Todor Chepreganov (ed.), History of the Macedonian People, Skopje: Institute of National History, էջ 133, ISBN 9989-159-24-6, OCLC 276645834, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «At the same time or nearly in 1467 the citizens from Skopje, ...were expa-triated to the Albanian city of Konjuh (Elbasan), which was constructedas a fortress to help the fighting against Skender-Bey. ... these Christians from Skopje as Elbasan's citizens appeared other families from Ohrid, Kastoria and Serres that were compulsorily moved into this city..»
  23. ↑ Bogdanov, Nada (1966), Enciklopedija Leksikografskog zavoda (Croatian), vol. 4, Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod, էջ 191, OCLC 3726191, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  24. ↑ Matkovski, Aleksandar Otporot vo Makedonija vo vremeto na turskoto vladeenje: Buni i vostanija. — Skopje: Misla, 1983. — С. 141.. — «За да се зголеми безбедноста во постојано побунетиот Охридски санџак, на 25 јули 1571 година била покрената акција овој санџак да се подели на два.».
  25. ↑ Zirojević, Olga (1984), Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. godine (Serbian), Belgrade: Istorijski institut u Beogradu, էջ 33, OCLC 15034890, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «1613. године наређено рушење новоизграђених цркава по селима у охридском санџаку»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ Çelebi, Evliya (1967), «Granice Ohridskog Sandžaka», Putopis [Seyahatname] (Serbo-Croatian), Svjetlost, էջ 547, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 29-ին, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օխրիդի_սանջակ&oldid=9964708» էջից