Քվազի աստղ

Քվազի աստղ, ծայրահեղ մեծ օբյեկտների հիպոթետիկ տեսակ, որոնք կարող էին գոյություն ունենալ Տիեզերքի զարգացման վաղ էտապում։ Դրանք սև խոռոչներ են և շրջապատված են զանգվածային գազային պատյանով, որը գտնվում է հիդրոստատիկ հավասարակչռության վիճակում։ Ի տարբերություն ժամանակակից աստղերի, որոնք սնվում են իրենց միջուկում տեղի ունեցող միջուկային սինթեզին հաշվին, քվազի աստղի էներգիան առաջանում է այն նյութից, որը ընկնում է սև խոռոչ^[1]^[2]։

Քվազի աստղերի գոյությունը կարելի է բացատրել գերզանգվածային սև խոռոչների առաջացմամբ։

Ձևավորում խմբագրել

Քվազի աստղերը կարող էին գոյանալ մինչևգալակտիկական հալո մութ մատերիաներում Մեծ պայթյունից մոտավորապես 180-ից մինչև 478 միլիոն տարի հետո^[3]։ Գրեթե կազմված են միայն ջրածնից և իրենց մեջ մետաղներ չեն պարունակում^[2]։

Քվազի աստղերը, հավանական է, որ ձևավորվել են, երբ ձևավորված հսկա պրոտո-աստղի միջուկը կոլապսում է սև խոռոչ (տեղի է ունենում պայթյուն, արձակված էներգիան համատեղելի է հիպերնովայի պայթյունին)։ Աստղի արտաքին շերտերը բավականին հսկայական են, որը նրանց պետք է ողջ էներգիան կլանելու և չցրվելու համար (ինչպես տեղի է ունենում ժամանակակից գերնոր աստղերի հետ)։ Հենց պրոտո-աստղի միջուկում ձևավորվում է սև խոռոչ, այն (խոռոչը) առաջացնում է մեծ քանակությամբ էներգիա, երբ խոռոչ է ընկնում լրացուցիչ աստղային նյութ։ Այս էներգիան հակազդում է ձգողականության ուժին` ստեղծելով այնպիսի հավասարակշռություն, որը հատուկ է ժամանակակից աստղերին` ջերմամիջուկային սինթեզի հիման վրա^[1]։

Բնութագրեր խմբագրել

Ենթադրվում է, որ քվազի աստղերի կյանքի առավելագույն տևողությունը կազմում է մոտավորապես յոթ միլիոն տարի^[4], որից հետո միջուկում սև խոռոչը աճում է մինչև 1 000–10 000 արեգակի զանգվածի (2,0⋅10³³–2,0⋅10³⁴ կիլոգրամ)^[1]^[2]։ Այս միջին զանգվածի սև խոռոչները համարվում են ժամանակակից դարաշրջանի գերհսկայական զանգված ունեցող սև խոռոչների աղբյուր։ Ըստ հաշվարկների՝ քվազի աստղերը ունեն մի փոքր ավելի ցածր մակերևույթի ջերմաստիճան, քան Արեգակինը (~4 000 Կ)^[2]։ Քվազի աստղը պետք է լինի Արեգակի զանգվածից առնվազն 1000 անգամ ավելի մեծ (2,0⋅10³³ կիլոգրամ)^[1]։ Ենթադրվող զանգվածը կախված է տեսական մոդելից ր կարող է լինել Արեգակի 10⁷ զանգված։ Լուսատվությունը մոտավորապես 10¹² անգամ ավել է, քան Աերգակինը (10⁴⁵էրգ/վ), իսկ շառավիղը՝ 10⁶ անգամ (10¹⁵–10¹⁷ սանտիմետր)^[5]։

Բացահայտման փորձեր խմբագրել

Չնայած բարձր լուսավորության՝ քվազի աստղերի բացահայտումը միանշանակորեն բարդ առաջադրանք է։ Դրանք գոյություն են ունեցել վաղ Տիեզերքում։ Նույնիսկ եթե քվազի աստղերը այդ ժամանակ փայլել են օպտիկական միջակայքում, ապա տիեզերքի ընդլայնումը նրանց լույսը տեղափոխել է ինֆրակարմիր ճառագայթների սպեկտր^[1]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 (անգլ.) Battersby, Stephen (2007 թ․ նոյեմբերի 29). «Biggest black holes may grow inside 'quasistars'». NewScientist.com news service. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Begelman, Mitch; Rossi, Elena;; Armitage, Philip Quasi-stars: accreting black holes inside massive envelopes(անգլ.) // MNRAS : journal. — 2008. — Т. 387. — № 4. — С. 1649—1659. — doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13344.x — Bibcode: 2008MNRAS.387.1649B — 0711.4078
↑ Mitchell C. Begelman, Marta Volonteri, Martin J. Rees. Formation of supermassive black holes by direct collapse in pre-galactic haloes // Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. — 2006. — Т. 370 (1 Հուլիսի).
↑ Schleicher, Dominik R. G.; Palla, Francesco; Ferrara, Andrea; Galli, Daniele; Latif, Muhammad Massive black hole factories: Supermassive and quasi-star formation in primordial halos(անգլ.) // Astronomy and Astrophysics : journal. — 2013. — Т. 558. — С. A59. — doi:10.1051/0004-6361/201321949 — Bibcode: 2013A&A...558A..59S — 1305.5923
↑ Bozena Czerny, Agnieszka Janiuk, Marek Sikora, and Jean-Pierre Lasota. QUASI-STAR JETS AS UNIDENTIFIED GAMMA-RAY SOURCES // The Astrophysical Journal Letters. — 2012. — Т. 755 (2 Հուլիսի). — doi:10.1088/2041-8205/755/1/L15.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Yasemin Saplakoglu (2017 թ․ սեպտեմբերի 29). «Zeroing In on How Supermassive Black Holes Formed». Scientific American. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.

[newsci-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 (անգլ.) Battersby, Stephen (2007 թ․ նոյեմբերի 29). «Biggest black holes may grow inside 'quasistars'». NewScientist.com news service. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.

[bra08-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Begelman, Mitch; Rossi, Elena;; Armitage, Philip Quasi-stars: accreting black holes inside massive envelopes(անգլ.) // MNRAS : journal. — 2008. — Т. 387. — № 4. — С. 1649—1659. — doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13344.x — Bibcode: 2008MNRAS.387.1649B — 0711.4078

[SMBHs_direct_collapse_in_pre-galactic_haloes-3] Mitchell C. Begelman, Marta Volonteri, Martin J. Rees. Formation of supermassive black holes by direct collapse in pre-galactic haloes // Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. — 2006. — Т. 370 (1 Հուլիսի).

[spf01-4] Schleicher, Dominik R. G.; Palla, Francesco; Ferrara, Andrea; Galli, Daniele; Latif, Muhammad Massive black hole factories: Supermassive and quasi-star formation in primordial halos(անգլ.) // Astronomy and Astrophysics : journal. — 2013. — Т. 558. — С. A59. — doi:10.1051/0004-6361/201321949 — Bibcode: 2013A&A...558A..59S — 1305.5923

[GAMMA-RAY-5] Bozena Czerny, Agnieszka Janiuk, Marek Sikora, and Jean-Pierre Lasota. QUASI-STAR JETS AS UNIDENTIFIED GAMMA-RAY SOURCES // The Astrophysical Journal Letters. — 2012. — Т. 755 (2 Հուլիսի). — doi:10.1088/2041-8205/755/1/L15.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]