Ալեքսանդր Անտոնի Ցագարելի (վրաց.՝ ალექსანდრე ანტონის ძე ცაგარელი, 9 դեկտեմբերի, 1844, Կասպի, Վրաստան, Ռուսական կայսրություն - 12 նոյեմբերի, 1929, Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), վրացի լեզվաբան, Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի պրոֆեսոր, Թբիլիսիի պետական համալսարանի համահիմնադիր։

Ալեքսանդր Ցագարելի
վրաց.՝ ალექსანდრე ანტონის ძე ცაგარელი
Ծնվել էնոյեմբերի 27 (դեկտեմբերի 9), 1844[1]
Կասպի, Գորիի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էնոյեմբերի 12, 1929(1929-11-12)[1] (84 տարեկան)
Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
ԳերեզմանՄթածմինդա
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունլեզվաբան, համալսարանի դասախոս, բանասեր և արևելագետ
Հաստատություն(ներ)Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Թբիլիսիի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտբանասիրություն[2], արևելագիտություն[2], հայերեն[2] և վրացերեն[2]
Պաշտոն(ներ)Գաղտնի խորհուրդ
ԱնդամակցությունLandsmannschaft Schottland?
Ալմա մատերԹյուբինգենի համալսարան, Վիեննայի համալսարան և Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն[2] և վրացերեն[2]
 Alexander Zagareli Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Ալեքսանդր Ցագարելին ծնվել է 1844 թվականի դեկտեմբերի 9-ին Կասպիում։ Դասախոսություններ է լսեր Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետում, հանձնել է թեկնածուի քննություն արևելյան լեզուների ֆակուլտետի հայ-վրացական բաժնում։ 1872 թվականին՝ pro venia legendi դիսերտացիայի՝ «Կովկասյան լեզուների Իբերիական խմբի ձևաբանության համեմատական վերլուծություն» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1871) թեզի պաշտպանությունից հետո որպես պրիվատ-դոցենտ ուղարկվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի հայ և վրաց բանահյուսության ամբիոն։

1874 թվականին պաշտպանել է մագիստրոսական ատենախոսություն «Վրացերենի քերականական գրականության մասին» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1873) թեմայով, 1880 թվականին՝ դոկտորական ատենախոսություն՝ «Մինգրելական էտյուդներ. I հրատարակություն. Մինգրելական տեքստեր թարգմանություններով ու բացատրություններով» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1880, ֆրանսերեն թարգմանություն՝ Օդեսա, 1883), II հրատարակություն՝ «Опыт фонетики мингрельского языка» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1880)։

1874 թվականին նշանակվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետի հայ և վրաց բանահյուսության ամբիոնի դոցենտ, իսկ 1886 թվականին՝ նույն ամբիոնի պրոֆեսոր։ Այդ պաշտոնում աշխատել է մինչև 1916 թվականը։

Կյանքի վերջին տարիներն անկացրել է Վրաստանում։ 1920-1929 թվականներին եղել է Թբիլիսիի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետի պատվավոր պրոֆեսոր։

Աշխատություններ

խմբագրել

Ալեքսանդր Ցագարալիի աշխատանքները նվիրված են լեզվաբանությանը, գրականության պատմությանը, ընդհանուր և վրացական հնէաբանությանն ու պատմությանը։

  • «Վրացերենի՝ հնդեվրոպական ու թուրանյան լեզուների հետ ենթադրելի ցեղակցության մասին» («Журнал Министерства Народного Просвещения», սեպտեմբեր, 1872),
  • «Մինգրելիայի աշխարհագրություն» («Известия Кавказского Отделения Императорского Русского Географического Общества», выпуск II, V том, 1878),
  • «Վկայություններ վրացերեն գրական հուշարձանների մասին» (հրատարակություն I, Սանկտ Պետերբուրգ, 1886, հրատարակություն II, 1889, հրատարակություն III, 1899),
  • «Վրացական արձանագրություններ, որ գտնվել են Ռուսաստանում» («Записки Восточного Отделения Императорского Русского Археологического Общества», հատոր II, հրատարակություն III),
  • «Վկայություններ վրացերեն գրական հուշարձանների մասին» («Труды V археологического съезда в Тифлисе», Մոսկվա, 1887),
  • «Памятники грузинской старины в Святой Земле и на Синае» (с планом, рисунками и снимком в рукописей, Санкт-Петербург, 1888, այս աշխատության մի նշանակալի մասը հրատարակվել է գերմաներեն, «Zeitschrift des deutschen Palastina-Vereins», և անգլերեն՝ 1894 թվական, Օքսֆորդ),
  • «Переписка грузинских царей и владетельных князей с Государями Российскими в XVIII столетии» (Սանկտ Պետերբուրգ, 1890),
  • «Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия, относящиеся к Грузии» (I հատոր, 1768-1774 թվականներ, Անդրկովկասի 1771 թվականի քարտեզով, Սանկտ Պետերբուրգ, 1891, հատոր II, 1898 և 1902)։ Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարանում տեղ է գտել Ցագարելիի ընդարձակ շարադրանքը՝ նվիրված Վրաստանի պատմությանն ու գրականությանը (հատոր IX, էջ 795—801)։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր Ցագարելի» հոդվածին։