Վիկտորիա (ջրվեժ)
Վիկտորիա (անգլ. Victoria), ջրվեժ Հարավային Աֆրիկայի Զամբեզի գետի վրա։ Գտնվում է Զամբիայի և Զիմբաբվեի սահմանին։ Ջրվեժի լայնությունը մոտավորապես 1800 մետր է, իսկ բարձրությունը՝ 120 մետր[1]։ Շոտլանդացի հետազոտող-ճանապարհորդ Դավիթ Լիվինգսթոնը 1855 թվականին լինելով ջրվեժում, այն անվանեց Վիկտորիա թագուհու պատվին։ Տեղաբնիկների մոտ ջրվեժը հայտնի էր «Շառաչող ծուխ» անունով[2]։ Վիկտորիայի ջրվեժը Հարավային Աֆրիկայի տեսարժան վայրերից է և պատկանում է ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի համաշխարհային ժառանգությանը։ Ջրվեժը գտնվում է Զամբիայի «Շառաչող ծուխ» («Mosi-oa-Tunya») և Զիմբաբվեի «Վիկտորիա ջրվեժ» ազգային պարկերի սահմանին։ Վիկտորիան աշխարհի միակ ջրվեժն է, որը միաժամանակ ունի 100 մետրից ավել բարձրություն և 1 կիլոմետրից ավելի լայնություն։
| Վիկտորիա | |
|---|---|
| Victoria | |
 | |
| Տեսակ | ջրվեժ և horseshoe waterfall? |
| Երկիր | Զիմբաբվե |
| Վարչատարածքային միավոր | Southern Province? և Matabeleland North Province? |
| Վայր | Լիվինգսթոն (Զամբիա) և Victoria Falls? |
| Աշխարհագրական տեղադրություն |  Զիմբաբվե Զամբիա |
| Մասն է | Զամբեզի |
| Ջրածախս | 1088 մ³/վ |
| Բարձրություն (ԲԾՄ) | 892 մետր |
| Հարաբերական բարձրություն | 108 մետր |
| Լայնություն | 1800 |
| Պահպանման տարածք | Mosi-oa-Tunya National Park? |
| Անվանված է | Վիկտորյա թագուհի |
Ջրվեժի պատմություն խմբագրել
Ջրվեժի շրջակայքի ամենահին հայտնի բնակիչները զբաղվել են որսորդությամբ և հավաքչությամբ, նրանք ջրվեժն անվանել էին «Շառաչող ծուխ»։ Առաջին եվրոպացին, ով տեսել է Վիկտորիա ջրվեժը համարվում է Դավիթ Լիվինգսթոնը։ 1855 թվականի նոյեմբերի 17-ին, երբ Լիվինգսթոնը Զամբեզի գետի ակունքից իջնում էր գետաբերան (1852-1856) հասնում է մի ջրվեժի, որն անվանում է Վիկտորիա թագուհու պատվին[3]։ Լիվինգսթոնը ջրվեժի մասին գրել է.
|
Ոչ ոք չի կարող համեմատել այս գեղեցկությունը, Անգլիայում տեսած որևէ բանի հետ։ Եվրոպացու աչքերը նախկինում երբեք չեն տեսել նման բան։ Երևի միայն հրեշտակներն են թռիչքի ժամանակ տեսել այս հրաշալի վայրերը։ | 
|
Ջրվեժի վաղ նկարագրություններ են թողել պորտուգալացի Սերպա Պինտուն, չեխ Էմիլ Գոլուբը և բրիտանացի նկարիչ Ֆոմա Բենսը, որը Վիկտորիա ջրվեժի առաջին պահպանված նկարների հեղինակն է։ Մինչև 1905 թվականը, երբ կառուցվեց երկաթգիծը, որն անցնում էր ջրվեժի մոտով, քիչ եվրոպացիներ էին այցելում ջրվեժ։
Ջրվեժի աշխարհագրական դիրք խմբագրել
Ջրվեժը գտնվում է մոտավորապես Զամբեզի գետի հոսանքի կենտրոնական մասում։ Գետի հոսանքով ներքև կան կղզիներ, որոնց թիվը որքան մոտենում ես ջրվեժին ավելանում է։ Ջրվեժն առաջացել է այնտեղ, որտեղ Զամբեզին կտրուկ թափվում է նեղ (մոտավորապես 120 մետր) կիրճը, որը ձևավորվել է երկրակեղևի խզվածքով ջրի հոսքի հետևանքով։ Բազմաթիվ կղզյակները ջրվեժի գագաթնային մասը բաժանում են, առաջացնելով ծորաններ։ Ժամանակի ընթացքում ջրվեժը նահանջել է դեպի վերև հոսանքով, կրծելով իր համար նորանոր ճեղքվածքներ։ Այժմ այս ճեղքվածքները ձևավորել են զիգզագաձև գետի հուն, կտրուկ իջնող պատերով։ Դրանք լավ տեսանելի են արբանյակային լուսանկարներում։ Վիկտորիա ջրվեժը շատ լայն է՝ մոտավորապես 1800 մետր, ջրի անկման բարձրությունը տարբեր է, աջ ափում 80 մետր, իսկ կենտրոնում հասնում է մինչև 108 մետրի։ Վիկտորիան բարձրությամբ գրեթե 2 անգամ գերազանցում է Նիագարայի ջրվեժին և ավելի քան 2 անգամ լայն է նրա կենտրոնական մասից։ Թափվող ջրից առաջանում են շիթեր և մառախուղ, որոնք կարող են բարձրանալ 400 մետր և ավելի բարձր։ Ջրվեժի առաջացրած մառախուղը տեսանելի է 50 կիլոմետրից։ Անձրևային սեզոնին, ջրվեժի հատվածով, մեկ րոպեում անցնում է ավելի քան 500 միլիոն լիտր ջուր։ 1958 թվականին Զամբեզիի վարարման ժամանակ ջրի հոսքը ջրվեժի հատվածով հասավ րոպեում 770 միլիոն լիտր ռեկորդային ցուցանիշին։ Ջրվեժը, անդունդի եզրին, կղզիներով բաժանված է 4 մասի։ Աջ ափի կողքին 35 մետր լայնությամբ հոսանքն է, որն անվանվել է «Ցայտող ջուր», այնուհետև Բոարուկա (300 մետր լայնությամբ) կղզուց սկսվում է ջրվեժի հիմնական մասը 460 մետր լայնությամբ։ Լիվինգսթոնի կղզին գլխավոր ջրվեժը բաժանում է երկրորդ հոսանքից (530 մետր լայնությամբ), իսկ գետի ամենաձախ ափին գտնվում է արևելյան ջրվեժը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ВИКТОРИЯ (водопад)
- ↑ Водопад Виктория (Victoria Falls)
- ↑ «Водопад Виктория». World Digital Library. 1890-1925. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 1-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիկտորիա (ջրվեժ)» հոդվածին։ |