Վազգեն Չալոյան
Վազգեն Կարապետի Չալոյան (հունվարի 7, 1905, Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - մարտի 24, 1981, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ խորհրդային փիլիսոփա, հայ պատմափիլիսոփայական գիտության հիմնադիրներից։ Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945), ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի թղթակից անդամ (1965), գիտությունների վաստակավոր գործիչ (1967)։
Վազգեն Չալոյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 7, 1905 Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | մարտի 24, 1981 (76 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա |
| Ալմա մատեր | Երևանի պետական համալսարան |
| Գիտական աստիճան | փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945) |
| Պարգևներ |  և  |
Կենսագրություն խմբագրել
Վազգեն Չալոյանը ծնվել է 1905 թվականի հունվարի 7-ին, Ալեքսանդրապոլում (այժմ՝ Գյումրի), բանվորի ընտանիքում։ Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի պատմագրական ֆակուլտետը (1926) և անցել մանկավարժական աշխատանքի, դասավանդել հանրապետության միջնակարգ և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում։ 1930-1934 թվականներին եղել է Հայաստանի պատմության և արվեստի թանգարանի տնօրենը։ 1938 թվականից աշխատել է ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի փիլիսոփայության և իրավունքի ինստիտուտում, որպես ավագ գիտաշխատող։
1939 թվականին «V դարի հայ փիլիսոփա Եզնիկ Կողբացու ուսմունքի հարցի շուրջը» աշխատության համար նրան շնորհվում է փիլիսոփայակն գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան, իսկ 1946 թվականին «Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայությունը» աշխատության համար՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի աստիճան։
1965 թվականին Վազգեն Չալոյանը ընտրվել է ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 1967 թվականին արժանացել է ՀՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչման։
Աշխատություններ խմբագրել
Չալոյանի աշխատությունները նվիրված են հին և միջնադարյան շրջանի հայ մտածողների աշխարհայացքի վերլուծությանը և հայ փիլիսոփայության պատմության ամբողջական ուսումնասիրությանը («Հայոց փիլիսոփայության պատմություն», 1959), միջնադարի գաղափարախոսության և մշակույթի ընդհանուր տեսական և մշակութաբանական խնդիրների հետազոտությանը («Վերածնության շրջանի հայ փիլիսոփայության պատմություն»)։ Նա Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայության առաջին ուսումնասիրության հեղինակ է («Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայությունը», 1946)։ Արևելքի և Արևմուտքի ժողովուրդների փիլիսոփայական մտքի կապերի և փոխներթափանցման հարցերն են լուսաբանված «Արևելք - Արևմուտք» գրքում։ Հրատարակել է Եզնիկ Կողբացու «Եղծ աղանդոց» («Գիրք հերքմանց») և Հովհան Որոտնեցու «Վերլուծութիւն «Ստորոգրութեանց» Արիստոտէլի» երկերի բնագրերը։
Չալոյանը հարյուրից ավելի գիտական աշխատությունների հեղինակ է։
Պարգևներ խմբագրել
- ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան մրցանակակիր (1977)
- «Պատվո նշան» շքանշան
Գրականություն խմբագրել
- Հայկական ռենեսանս, 1964։
- Հայոց Փիլիսոփայության պատմություն, 1975։
- К вопросу об учении Езника Кохпеци, армянского философа пятого века, 1940։
- Диалектика, ее законы и категории в истории армянской философии, 1971։
- Развитие философской мысли в Армении, 1974։
- Философия Давида Непобедимого и влияние ее на мыслителей последующих веков, 1980։
Աղբյուրներ խմբագրել
- ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ Ս. Ս. Արևշատյան «Վազգեն Չալոյան» (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես № 1, 1985, էջ 95-98
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 61)։ 
|