Վիքիպեդիա

Ստուդենտիշ ճահիճ

Ստուդենտիշի ճահիճը նախկինում ընդարձակ ջրային տարածքի մնացորդային մաս է Հյուսիսային Մակեդոնիայի հնագույն Օհրիդ լճի արևելյան ափին։ Այն նաև Օհրիդ լճի վերջին խոշոր ափամերձ ճահիճն է[1] և միայն յոթ ճահիճներից մեկը՝ ռելիկտային մնացուկներով, որոնք դեռ գոյություն ունեն Հյուսիսային Մակեդոնիայում[2]։ Ունենալով մի քանի հազարամյակ բնական պատմություն, այն հանդիսանում է հիմնական պահպանության հետաքրքրություն ներկայացնող վայր և Ռամսարի կոնվենցիայի համաձայն Օհրիդ լճի միջազգային նշանակության ջրաճահճային տարածքի մաս[1][3][4]։

Ստուդենտիշի ճահիճը
Ստուդենտիշի ճահիճը

Ֆլորա և ֆաունա խմբագրել

Ստուդենտիշի ճահիճը, պարունակում է բուսական և կենդանական աշխարհի տեսակների լայն բազմազանություն, որոնք էապես տարբերվում են Օհրիդ լճից[3], որը Երկրի[5] վրա ամենաբազմազան ֆլորա և ֆաունա ունեցող ցամաքային ջրերից մեկն է։ Հետևաբար, ճահիճը զգալիորեն նպաստում է Օհրիդի տարածաշրջանի կենսաբանական, էկոհամակարգային և կենդանական աշխարհի բազմազանությանը, իր բնությամբ որպես ԱկնառուՀամաշխարհային Արժեք հանդիսանում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ է[6] :

Պատմականորեն Ստուդենտիշ ճահիճը Օհրիդի լճի ամենակարևոր բնադրավայրերից մեկն էր թռչունների համար և ցիպրինիդ ձկների ձվադրման վայրերից մեկը, թեև այս նշանակության մեծ մասը կորել է վերջին տարիներին մի շարք մարդածին ճնշումների պատճառով[3]։ Այնուամենայնիվ, թեև Ստուդենտիշում շատ ավելի քիչ թռչուններ են բնադրում, քան նախկինում, նրա թռչնաֆաունան դեռևս ունի 79 տեսակ[7], իսկ Ստուդենտիշ ջրանցքը, որը համարվում է ճահճային տարածքի հյուսիսային սահմանը, բնակեցված է 17 տեսակի ձկներով, ներառյալ մի քանիսը, որոնք էնդեմիկ են։

Տարածքում հանդիպող երկկենցաղների նվազագույն ինը սորտերից ուշագրավ են մակեդոնական սրածայր տրիտոնը (Triturus macedonicus) և դեղնափոր դոդոշը (Bombina variegata)[1]: Սողունների և կաթնասունների կենդանական աշխարհը էականորեն հետազոտված չէ, թեև առաջին կատեգորիայում հայտնի է եվրոպական լճային կրիան և օձի երեք տեսակը, իսկ երկրորդում՝ ջրասամույրը, աղվեսը, հաճարենու կզաքիսը և եվրոպական ժանտաքիսը։ Ստուդենչիշտեն, հավանաբար, կրծողների և չղջիկների մի քանի տեսակների տուն է, սակայն ճշգրիտ տվյալներ չկան։

Անողնաշարավորներից Ստուդենտիշի ճահիճը և նրա շրջակա ափամերձ ջրերը ներկայացնում են Գաստրոպոդայի 16%-ը, Տրիկլադիդաի 20%-ը, Օլիգոչետայի 35%-ը և Օհրիդ լճում հայտնաբերված Chironomidae-ի 22,5%-ը, մինչդեռ ջրաճահճային պլանարիումի 9 տաքսոններից մի քանիսը էնդեմիկ են Օհրիդ լճի[3] առափնյա աղբյուրների համար։ Բզեզները, որոնք մանրակրկիտ ուսումնասիրված միջատներից են, առկա են 39 տարբեր տեսակներով, որոնցից մի քանիսը չեն գրանցվել Հյուսիսային Մակեդոնիայի ոչ մի այլ վայրում, և կենսաբանական բազմազանությունը խթանվում է 34 տեսակի ճպուռների և և ցեց թիթեռների կողմից, որոնցից 19%-ը հատուկ են Հարավային Եվրոպային[3]։

Բույսերի առումով Ստուդենտիշը պահպանում է կենսամիջավայրերի լայն տեսականի, այդ թվում՝ ալկալային ճահիճներ և հովիտներ, ինչպես նաև կիսաբնական խոնավ մարգագետիններ[1]։ Ալկալային ճահիճները հարուստ են սննդանյութերով, ինչը խթանում է բույսերի և կենդանիների ավելի մեծ բազմազանությունը։ Արդյունքում ձևավորված ֆլորան[1] Հյուսիսային Մակեդոնիայի ճահիճների գրանցված բույսերի միավորումների ընդհանուր բազմազանության 50%-ն է։ Բացի այդ, տեղանքում գրանցվել է տասը հազվագյուտ և ռելիկտային տեսակ, ինչը ցույց է տալիս, որ այն յուրահատուկ ապաստան է ջրաճահճային բուսական աշխարհի համար։ ԴՆերկայումս ենթադրվում է, որ դրանց կեսը ոչնչացվել է, բայց մյուսները, ինչպիսիք են Carex elata-ն, կարող են աղբյուր հանդիսանալ Հյուսիսային Մակեդոնիայում այլ դեգրադացված խոնավ տարածքների վերականգնման համար։ Բուսական աշխարհի կարևոր բաղադրիչներն են նաև IUCN-ի չափանիշներին համապատասխան տեղանքին հատուկ, խոցելի և վտանգված տեսակները, ինչպիսիք են ջրային կաղամբը (Trapa natans)[8] և լողացող պտերը (Salvinia natans)[9]:

Վերջերս Ստուդենտիշում հայտնաբերվել են էնդեմիկ դիատոմների տեսակների զգալի պոպուլյացիաներ, ներառյալ տեսակներ, որոնք, ենթադրաբար, նոր են գիտության համար[7]։

Էկոհամակարգային ծառայություններ խմբագրել

Ստուդենտիշի ճահիճը օգուտ է բերում տեղական տարածաշրջանին ոչ միայն կենսաբազմազանության[1] պահպանման, այլև կենսամիջավայրի առումով։ Նրա 5 մետր խորությամբ տորֆերը, որոնք կուտակվել են ավելի քան 5000 տարի, ապահովում են ածխածնի կուտակում[1], և նրա բնական ֆիլտրի գործառույթը կանխում է սննդանյութերի մուտքը Օհրիդ լիճ և այդպիսով պաշտպանում է այն էվտրոֆիկացումից։ Սա կարևոր է Օհրիդ լճի[10] եզակի էկոհամակարգի կողմից տրամադրված հետազոտական հնարավորությունների պատճառով, որը կախված է նրա շատ յուրահատուկ ջրային պայմաններից։ Նախորդ տարիներին Ստուդենտիշի ճահիճը, որպես ձկների ձվադրման վայր, նույնպես նպաստեց Օհրիդ լճում ձկնորսության զարգացմանը, Չնայած այժմ այս գործառույթը մեծապես թուլացել է[3]։ Խոնավ տարածքները ծառայում են որպես բնական պաշտպանություն ջրհեղեղներից[11]։

Սպառնալիքներ խմբագրել

Նախկին Ստուդենտիշի ճահճի տարածքի մեծ մասը վերածվել էր գյուղատնտեսական նշանակության հողերի, ճանապարհների կամ շենքերի։ Նրա վիճակն էլ ավելի է վատացել զբոսաշրջային օբյեկտների լայնածավալ շինարարության պատճառով։ Մի քանի ջրանցքներ, որոնք ժամանակին այն կապում էին Օհրիդ լճի հետ, ավերվել են։ Լողափերի ուրբանիզացիան հանգեցրել է եղեգի թփուտների վերացման[1]։ Բացի այդ, խոնավ տարածքներում, որոնք զբաղեցնում են վեց հեկտար տարածք, մեծ քանակությամբ շինարարական թափոններ են կուտակվել։ Արդյունքում, նրանց ձկների պոպուլյացիաներ աճեցնելու և ապաստարան ծառայելու ունակությունը, ինչպես նաև թռչունների համար դրանց կարևորությունը գրեթե ամբողջությամբ կորել է[3]։

Օխրիդ քաղաքի 2014-2024 թվականների գլխավոր քաղաքաշինական պլանի փոփոխությունը նախատեսում էր տարածքի գրեթե ամբողջական ջրահեռացում և դրա փոխարինում զբոսաշրջային կացարաններով, հանգստի օբյեկտներով, նավամատույցով և սպորտային կենտրոնով[1]։ Այս մտադրությունները գրավել են միջազգային հանրության ուշադրությունը[12][13], և 2015 թվականին ստեղծվել է "Օխրիդ Սոս" քաղաքացիական նախաձեռնությունը, որը ստեղծվել է ի հակակշիռ այդ ծրագրերի[14]։ Գլոբալ գիտական կազմակերպությունները, ինչպիսիք են խոնավ տարածքների հետազոտողների միությունը (SWS) և լիմնոլոգիայի միջազգային ընկերությունը (SIL), նույնպես արտահայտվել են այս հարցի շուրջ[15]։

2017-ին Ստուդենտիշի ջրահեռացման և զարգացման առաջարկները չեղյալ հայտարարվեցին, չնայած տեղական իշխանությունների ծրագրերը հանգստավայր կառուցելու վերաբերյալ դեռ անհասկանալի են։

Կարգավիճակի պահպանում խմբագրել

Տասնամյակներ շարունակ առաջարկվում էր Ստուդենտիշի ճահիճին շնորհել պահպանվող բնական տարածքի կարգավիճակ, թեև ազգային մակարդակով այդ հարցը այդպես էլ չլուծվեց։ Խոնավ տարածքների փորձագիտական ուսումնասիրության համաձայն ՝ 2012 թվականին նրանց շնորհվել է 63,97 հա մակերեսով բնության հուշարձանի կարգավիճակ (III կատեգորիա)[3]։

Այնուամենայնիվ, 2020 թ. - ին կատարված վալորացման արդյունքում, որպես Ստուդենտիշում պահպանվող տարածքի ստեղծման օրինական գործընթացի մաս, պահպանության ենթադրյալ կատեգորիան իջեցվել է բնական պարկի (IUCN IV կատեգորիա)[7], որը, ի տարբերություն բնության հուշարձանի, Մակեդոնիայի օրենսդրության համաձայն, չի պահանջում բուֆերային գոտու ստեղծում։ Այնուամենայնիվ, 2020 թ. - ին կատարված վալորացման արդյունքում, որը նախատեսված էր որպես "բնական Պարկ" (IUCN IV կատեգորիա), 2012-ի առաջարկի համեմատ այն նաև նախատեսում է ընդհանուր սահմանների կրճատում մինչև 60,23 հա և ներքին խիստ պահպանության և ակտիվ կառավարման գոտիների կրճատում մինչև տարածքի ընդամենը 34%[3][7]։

2017 թ.-ին Մակեդոնիայի կառավարությանը ներկայացվեց Օհրիդ Սոս-ի առաջարկը, որը հաստատվել է Ստուդենտիշի ճահճի և Օհրիդ լճի խոնավ տարածքների հետազոտողների ընկերության կողմից ' դրանք Ռամսարի կոնվենցիայի համաձայն միջազգային նշանակության խոնավ տարածքների ցանկում ներառելու համար[16]։ Իր 60-րդ նստաշրջանում ՝ 2018 թվականի մարտի 20-ին, կառավարությունը որոշեց շարունակել Ստուդենտիշի առաջադրումը ինչպես բնության հուշարձանի (IUCN III կատեգորիա)[17]։ Ռամսարի կոնվենցիայի կարգավիճակը[4] հաստատվել է 2021 թվականի փետրվարին, սակայն խոնավ տարածքները դեռևս ազգային մակարդակով պաշտպանված տարածք չեն հայտարարվել։

Օխրիդ լճի էկոհամակարգի պաշտպանության հռչակագիր խմբագրել

2018 թվականի ապրիլի 30-ից մայիսի 4-ը տեղի ունեցած իր 13-րդ ժողովում Օհրիդ լճի էկոհամակարգի պաշտպանության մասին հռչակագիրը, որը միաձայն ընդունվել է խոնավ տարածքների հետազոտողների ընկերության եվրոպական մասնաճյուղի 45 անդամների կողմից, ընդգծում է Ստուդենտիշի ճահճի կարևոր կարևորությունը ' իր տեսակների կազմի և հազվադեպության, տորֆի անձեռնմխելի շերտերի և շրջակա միջավայրի էկոհամակարգային ծառայությունների պատճառով։ Այն կոչ է անում մշակել խոնավ տարածքների պաշտպանության և վերականգնման հրատապ գործողությունների ծրագիր ' գյուղատնտեսական հողերի երկարաժամկետ խոնավացման նպատակով։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Apostolova, N., Scarry, D., and Verhoeven, Jos T. A. (2016). «Studenchishte Marsh as an Integral Part of Ancient Lake Ohrid: Current Status and Need for Protection». Wetland Science & Practice. 33 (2): 35–45. doi:10.1672/UCRT083-271.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  2. ↑ Ministry of Environment and Physical Planning of the Republic of Macedonia (2014) Fifth National Report to the Convention on Biological Diversity, Skopje, North Macedonia.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Spirovska, M., et al. (2012) Integrated Study on the State of the Remains of Studenchishte Marsh and Measures for its Revitalization. Dekons-Ema. Drustvo za ekoloshki consulting.
  4. ↑ 4,0 4,1 Ramsar Sites Information Service (2021 թ․ մայիսի 7). «Lake Ohrid». Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.
  5. ↑ Albrecht, Christian; Wilke, Thomas (2008 թ․ դեկտեմբերի 1). «Ancient Lake Ohrid: biodiversity and evolution». Hydrobiologia (անգլերեն). 615 (1): 103. doi:10.1007/s10750-008-9558-y. ISSN 0018-8158. S2CID 20082566.
  6. ↑ UNESCO World Heritage Committee. «Natural and Cultural Heritage of the Ohrid region». UNESCO World Heritage Committee.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Spirovska, M. et al. (2020) "Study of Valorisation for Studenchishte Marsh" DOOEL Dekons Ema Ecological Consulting. Skopje, Republic of Macedonia.
  8. ↑ Talevska, M. (2019) "Trapa Natans". In: The National Red List of North Macedonia. Ministry of Environment and Physical Planning for the Republic of North Macedonia, Skopje, Republic of Macedonia.
  9. ↑ Talevska, M. "Salvinia natans" In: The National Red List of North Macedonia. Ministry of Environment and Physical Planning for the Republic of North Macedonia, Skopje, Republic of Macedonia.
  10. ↑ Dr. Thomas Wilke and Dr. Christian Albrecht (2015 թ․ օգոստոսի 31). «Lake Ohrid: A Paradise in Peril». Fokus.
  11. ↑ Society of Wetland Scientists (2018) The Declaration for the Protection of the Lake Ohrid Ecosystem (Available via http://www.sws.org/images/chapters/europe/Declaration.pdf.)
  12. ↑ Pearce, Fred (2015 թ․ դեկտեմբերի 18). «Europe's oldest lake faces destruction to make way for tourists». New Scientist. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 20-ին.
  13. ↑ O'Brien, Rachel (2015 թ․ հունվարի 29). «Macedonians send out SOS from Europe's oldest lake». phys.org. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 20-ին.
  14. ↑ «Ohrid SOS: Guardians of the Aquatic Galapagos». Ohrid SOS. 2017 թ․ օգոստոսի 29. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 20-ին.
  15. ↑ Letter from Society of Wetland Scientists to Mayor of Ohrid City (7 October 2015) Available 20/4/2018 at http://sws.org/images/News/LakeOhrid2015.pdf
  16. ↑ Letter from Society of Wetland Scientists to National Ramsar Committee of the Republic of Macedonia, Ministry of Environment and Physical Planning of the Republic of Macedonia, and Government of the Republic of Macedonia (Available 20/4/2018 at http://sws.org/images/sws_documents/SWS-Ramsar-letter-Ohrid.pdf)
  17. ↑ Government of the Republic of Macedonia (2018) Записник од Шеесеттата седница на Владата на Република Македонија, одржана на 20.3.2018 година (Minutes from the 60th Session of the Government of the Republic of Macedonia held on 20.3.2018) Available 20/4/2018 via http://vlada.mk/vladini-sednici
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ստուդենտիշ_ճահիճ&oldid=9867345» էջից