Վիքիպեդիա

«Թուրքիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Պիտակներ՝ հետշրջված դատարկեցում Վիզուալ խմբագիր Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
Տող 1.
{{Աուդիո հոդված|Hy-Թուրքիա (Turkey).ogg|հունիսի 20, 2019|6363358}}
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|native_name = Թուրքիայի Հանրապետություն
|conventional_long_name = ''Türkiye Cumhuriyeti''
|common_name = Թուրքիայի
|image_flag = Flag of Turkey.svg
|image_coat = Emblem of Turkey.svg
|image_map = Turkey (orthographic projection).svg
|motto = ''Yurtta Barış, Dünyada Barış''<br />''[[Խաղաղություն երկրում, խաղաղություն աշխարհում|Խաղաղություն երկրում, խաղաղություն ամբողջ աշխարհում]]'' <small>(ոչ պաշտոնական)</small>
|national_anthem = Անկախության երթ
|official_languages = [[Թուրքերեն]]
|capital = [[Անկարա]]
|latd= 39 |latm= 55'48.00 |latNS=N |longd= 32 |longm= 50 |longEW=E
|largest_city =[[Ստամբուլ]]
|government_type = [[Նախագահական հանրապետություն]]
|leader_title1 = [[Թուրքիայի նախագահ|Նախագահ]]
|leader_name1=[[Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան]]
|leader_title2 = [[Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողով|Մեջլիսի խոսնակ]]
|leader_name2 = [[Մուստաֆա Շենթոփ]]
|sovereignty_type = Ժառանգություն
|sovereignty_note = [[Օսմանյան Կայսրություն]]ից
|established_event1 = Քեմալական պատերազմ
|established_date1 =
|established_event2 = Խորհրդարանի ընտրություններ
|established_date2 = [[Ապրիլի 25]], [[1920|1920 թվական]]
|established_event3 = Հանրապետության հայտարարումը
|established_date3 = [[Հոկտեմբերի 29]], [[1923|1923 թվական]]
|area_rank = 37-րդ
|area = 783.562
|areami² = 302.535
|percent_water = 1.3
|population_estimate = 84.806.974<ref name="Population of Turkey">{{Cite web |title=Population by Years, Age Group and Sex, Census of Population – TÜİK (31 December 2016) |url=http://www.turkstat.gov.tr/Start.do;jsessionid=0vGcYT0TYz2h2GcPNtHNM49KbhgCGYCLLYGN2XtmVNK6xgLYl21g!-1359253179 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019205215/http://www.turkstat.gov.tr/Start.do;jsessionid=0vGcYT0TYz2h2GcPNtHNM49KbhgCGYCLLYGN2XtmVNK6xgLYl21g!-1359253179 |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Turkish Statistical Institute}}</ref>
|population_estimate_rank = 18-րդ
|population_estimate_year =
|population_census = 70.803.927
|population_census_year = 2000
|population_density = 108<ref name="Population density in Turkey">{{Cite web |title=Annual growth rate and population density of provinces by years, 2007–2015 |url=http://www.turkstat.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1591 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170114072628/http://www.turkstat.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1591 |archive-date=2017 թ․ հունվարի 14 |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=Turkish Statistical Institute}}</ref>
|population_densitymi² = 240
|population_density_rank = 102-րդ
|GDP_PPP_year = 2007
|GDP_PPP = $ 2.082 տրիլիոն<ref name=IMF-WEO>{{Cite web |date=2016 թ․ հոկտեմբեր |title=Report for Selected Countries and Subjects |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=44&pr1.y=16&c=186&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CPPPSH%2CLUR%2CLP&grp=0&a= |access-date=2017 թ․ ապրիլի 20 |publisher=IMF World Economic Outlook Database, 2017}}</ref>
|GDP_PPP_rank = 16-րդ
|GDP_PPP_per_capita = $25,776<ref name=IMF-WEO />
|GDP_PPP_per_capita_rank = 45-րդ
|GDP_nominal = $ 861 միլիարդ<ref name=IMF-WEO />
|GDP_nominal_rank = 17-րդ
|GDP_nominal_year = 2010
|GDP_nominal_per_capita = $10, 206
|GDP_nominal_per_capita_rank = 38-րդ
|Gini = 38
|Gini_year = 2005
|Gini_category = <span style="color:#ffcc00">միջակ</span>
|HDI_year = 2009
|HDI = [[Պատկեր:Green Arrow Up Darker.svg|10px]] 0.679<ref>{{Cite web |title=Human Development Report 2010 |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101121150504/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf |archive-date=2010 թ․ նոյեմբերի 21 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 1 |format=PDF}}</ref>
|HDI_rank = 83-րդ
|HDI_category = <span style="color:#090">բարձր</span>
|currency = [[Թուրքական նոր լիրա]], [[Թուրքական լիրա]]
|currency_code = TRY
|time_zone = FEET
|utc_offset = +3
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST =
|cctld = [[.tr]]
|calling_code = 90
}}
'''Թուրքիա'''<ref>{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=54}}</ref> ({{lang-tr|Türkiye}}), պաշտոնական անվանումը՝ '''Թուրքիա''' ([[թուրքերեն|թուրք․]]՝ {{Audio|Tur-Türkiye_Cumhuriyeti.ogg|''Türkiye Cumhuriyeti''}}, {{IPA1|ˈtyɾcije d͡ʒumˈhuɾijeti|pron}}), միջմայրցամաքային պետություն [[Եվրասիա]]յի [[Հարավարևմտյան Ասիա|հարավարևմտյան հատվածում]]։ Տարածքի հիմնական մասը գտնվում է [[Անատոլիա|Փոքրասիական թերակղզում]], իսկ մի փոքրիկ հատված նաև [[Հարավարևելյան Եվրոպա]]յում՝ [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզու]] վրա (պատմական [[Արևելյան Թրակիա]]յում)<ref>{{Cite book |last1=Zdanowski |first1=Jerzy |title=Middle Eastern Societies in the 20th Century |date=2014 |publisher=Cambridge Scholars Publishing |isbn=978-1443869591 |page=11 |quote="The Republic of Turkey lies on two continents. Approximately 97% of it is in Asia, in the geographical regions known as Asia Minor and the Armenian Upland. The remaining 3% of Turkey is in Europe, on the Balkan Peninsula."}}</ref>։ Թուրքիան [[Աշխարհիկ պետություն|աշխարհիկ]], [[Ունիտար պետություն|ունիտար]] և [[Նախագահական համակարգ|նախագահական]] հանրապետություն է, որն ունի բազմամշակութային մեծ ժառանգություն<ref name="cia">{{Cite web |title=Turkey |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=The World Factbook, Central Intelligence Agency}}</ref>։ Սահմանակից է ութ երկրների հետ․ հյուսիս-արևմուտքում սահմանակցում է [[Հունաստան]]ին և [[Բուլղարիա]]յին, հյուսիս-արևելքում՝ [[Վրաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրաք]]ին և [[Սիրիա]]յին, իսկ արևելքում սահման ունի [[Հայաստան]]ի, [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետության]] և [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] [[էքսկլավ]] [[Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն|Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության]] հետ։ Թուրքիայի ափերը երեք կողմերից շրջապատված են [[ծով]]երով։ Արևմուտքում ափերը ողողում են [[Եգեյան ծով|Եգեյան]], հյուսիսում՝ [[Սև ծով|Սև]], իսկ հարավում՝ [[Միջերկրական ծով]]երի ջրերը։ Թուրքիայի սևծովյան նեղուցները՝ [[Բոսֆորի նեղուց|Բոսֆորը]] և [[Դարդանելի նեղուց|Դարդանելը]],բաժանում են [[Թրակիա]]ն [[Անատոլիա|Փոքրասիական թերակղզուց]], ինչպես նաև [[Եվրոպա]]ն [[Ասիա]]յից<ref name="NatlGeoAtlas">{{Cite book |title=National Geographic Atlas of the World |publisher=National Geographic Society |year=1999 |isbn=0-7922-7528-4 |edition=7th |location=Washington, D.C.}} "Europe" (pp. 68–69); "Asia" (pp. 90–91): "A commonly accepted division between Asia and Europe&nbsp;... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."</ref>։
 
Թուրքիայի մայրաքաղաքը [[Անկարա]]ն է, իսկ խոշորագույն քաղաքը՝ [[Ստամբուլ]]ը։ Ստամբուլը խոշորագույն քաղաքը լինելուց բացի հանդիսանում է նաև երկրի մշակութային և առևտրային գլխավոր կենտրոնը։ Այն բնակչության թվաքանակով [[Եվրոպա]]յի ամենամեծ քաղաքն է։ Թուրքիան բազմազգ պետություն է։ [[Թուրքերեն|Թուրքերը]] կազմում են երկրի բնակչության 70 %-ը<ref name="konda">{{Cite web |date=2006 |title=Toplumsal Yapı Araştırması 2006 |url=http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170215004933/http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |access-date=2015 թ․ փետրվարի 21 |publisher=KONDA Research and Consultancy}}</ref>։ Օրինական կերպով ճանաչված ազգային փոքրամասնություններն են [[Հայերը Թուրքիայում|հայերը]], [[հույներ]]ը և [[հրեաներ]]ը, իսկ չճանաչված էթնիկ խմբերից են [[քրդեր]]ը, [[Արաբները Թուրքիայում|արաբները]], [[չերքեզներ]]ը, [[ալբանացիներ]]ը, [[բոսնիացիներ]]ը, [[վրացիներ]]ը և այլն։ Քրդերը երկրի ամենամեծ ազգային փոքրամասնություններն են (հիմնականում բնակվում են [[Արևմտյան Հայաստան]]ի տարածքում), որոնք կազմում են երկրի բնակչության 20%-ը։▼
 
▲Թուրքիայի մայրաքաղաքը [[Անկարա]]ն է, իսկ խոշորագույն քաղաքը՝խոշորագո [[Ստամբուլ]]ը։ Ստամբուլը խոշորագույն քաղաքը լինելուց բացի հանդիսանում է նաև երկրի մշակութային և առևտրային գլխավոր կենտրոնը։ Այն բնակչության թվաքանակով [[Եվրոպա]]յի ամենամեծ քաղաքն է։ Թուրքիան բազմազգ պետություն է։ [[Թուրքերեն|Թուրքերը]] կազմում են երկրի բնակչության 70 %-ը<ref name="konda">{{Cite web |date=2006 |title=Toplumsal Yapı Araştırması 2006 |url=http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170215004933/http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |access-date=2015 թ․ փետրվարի 21 |publisher=KONDA Research and Consultancy}}</ref>։ Օրինական կերպով ճանաչված ազգային փոքրամասնություններն են [[Հայերը Թուրքիայում|հայերը]], [[հույներ]]ը և [[հրեաներ]]ը, իսկ չճանաչված էթնիկ խմբերից են [[քրդեր]]ը, [[Արաբները Թուրքիայում|արաբները]], [[չերքեզներ]]ը, [[ալբանացիներ]]ը, [[բոսնիացիներ]]ը, [[վրացիներ]]ը և այլն։ Քրդերը երկրի ամենամեծ ազգային փոքրամասնություններն են (հիմնականում բնակվում են [[Արևմտյան Հայաստան]]ի տարածքում), որոնք կազմում են երկրի բնակչության 20%-ը։ը։ուժը։
Ժամանակակից Թուրքիայի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս [[Հին քարի դար|հին քարե դարի]] ժամանակներից<ref>{{Cite journal |last=Stiner |first=Mary C. |author2=Kuhn, Steven L. |author3=Güleç, Erksin |title=Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories |url=https://www.researchgate.net/publication/236037711_Early_Upper_Paleolithic_shell_beads_at_Ucagizli_Cave_I_Turkey_Technology_and_the_socioeconomic_context_of_ornament_life-histories |journal=Journal of Human Evolution |volume=64 |issue=5 |pages=380–398 |doi=10.1016/j.jhevol.2013.01.008 |issn=0047-2484 |pmid=23481346}}</ref>։ Անտիկ ժամանակներում Թուրքիայի մերօրյա տարածքը բաժանված է եղել [[Ասորեստան|ասորիների]], [[Հին Հունաստան|հույների]], [[թրակիա]]ցիների, [[փռյուգիա]]ցիների, [[Վանի թագավորություն|ուրարտացիների]] և [[Մեծ Հայքի թագավորություն|հայերի]] մեջ<ref name="Howard">{{Cite book |author=Douglas Arthur Howard |url=https://archive.org/details/historyofturkey00doug |title=The History of Turkey |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2001 |isbn=978-0-313-30708-9 |pages=xiv–xx |access-date=2013 թ․ ապրիլի 2 |url-access=registration}}</ref><ref name="SteadmanMcMahon2011">{{Cite book |author1=Sharon R. Steadman |url={{Google books |plainurl=yes |id=7ND_CE9If3kC }} |title=The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC) |author2=Gregory McMahon |date=2011 թ․ սեպտեմբերի 15 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-537614-2 |pages=3–11, 37 |access-date=2013 թ․ մարտի 23}}</ref><ref name="MET">{{Cite journal |last=Casson |first=Lionel |year=1977 |title=The Thracians |url=http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf |url-status=dead |journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin |volume=35 |issue=1 |pages=2–6 |doi=10.2307/3258667 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190503015440/https://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf |archive-date=2019 թ․ մայիսի 3 |access-date=2017 թ․ հուլիսի 31}}</ref>։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] կողմից այս տարածքների նվաճումից հետո, [[Փոքր Ասիա]]ն ենթարկվում է հունականացման, իսկ որոշ ժամանակ անց միավորվում է [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] մեջ։ [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում|Կայսերական Հռոմի մասնատումից]] հետո Փոքրասիական թերակղզին դարձել է [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրության]]ը ենթակա տարածք<ref name="SteadmanMcMahon2011" /><ref name="FreedmanMyers2000">{{Cite book |author1=David Noel Freedman |url=https://archive.org/details/eerdmansdictiona0000unse |title=Eerdmans Dictionary of the Bible |author2=Allen C. Myers |author3=Astrid Biles Beck |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing |year=2000 |isbn=978-0-8028-2400-4 |page=[https://archive.org/details/eerdmansdictiona0000unse/page/61 61] |access-date=2013 թ․ մարտի 24 |url-access=registration}}</ref>։ [[11-րդ դար]]ում Անատոլիան ենթարկվել է [[Սելջուկներ|սելջուկների արշավանքներին]] և սկսվել է տարածաշրջանի թուրքալեզու ազգերով բնակեցման գործընթացը։ [[1071 թվական]]ի [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ում բյուզանդական զորքերը ջախջախիչ պարտություն են կրում [[սելջուկներ]]ից, որի արդյունքում ներկայիս Թուրքիայի տարածքի վրա ստեղծվում է [[Իկոնիայի սելջուկյան սուլթանություն]]ը<ref>{{Cite book |title=Turkey: A Country Study |year=1996 |isbn=0-8444-0864-6 |editor1-last=Metz |editor1-first=Helen Chapin |edition=fifth |series=Area handbook series |location=Washington D.C. |chapter=Turkish Origins |lccn=95049612 |chapter-url=http://countrystudies.us/turkey/5.htm}}</ref>։ Սելջուկները ղեկավարում են Անատոլիան մինչև մոնղոլական արշավանքները<ref name=mfk&gl>{{Cite book |last1=Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser |title=The origins of the Ottoman Empire |page=33}}</ref>։ [[1299 թվական]]ին օղուզների ցեղի առաջնորդ [[Օսման I|Օսման I-ը]] Թուրքիայի արևելքում ստեղծում է իր պետությունը, որը, կարճ ժամանակահատվածում ընդարձակվելով, դառնում է աշխարհակալ կայսրություն։ [[14-րդ դար]]ի կեսերին Օսմանյան կայսրությունն իր շուրջն է միավորում Անատոլիան, ինչպես նաև [[Արևելյան Եվրոպա]]յի, [[Արևմտյան Ասիա]]յի և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի մեծ մասը։ [[1453|1453 թվականին]] [[Կոստանդնուպոլսի անկում|թուրքերը գրավում են Կոստանդնուպոլիսը]]՝ վերջ դնելով դարերի պատմություն ունեցող Բյուզանդիայի գոյությանը։ Այսպիսով՝ [[Օսմանյան կայսրություն]]ը դառնում է [[Եվրասիա]]յի և [[Աֆրիկա]]յի մեծագույն քաղաքական ուժը։
 
Կայսրությունն իր հզորության գագաթնակետին հասավ [[16-րդ դար]]ում՝ [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-ի]] կառավարման տարիներին։ Երկու դար շարունակ [[Օսմանյան կայսրություն]]ը պահպանեց տարածաշրջանի ամենաազդեցիկ երկրի կարգավիճակը։ [[20-րդ դար]]ում հեղափոխության ալիքները սկսեցին ալեկոծել Թուրքիայի ափերը։ [[1913 թվական]]ին [[Երիտասարդ թուրքեր|երիտթուրքերի]] գլխավորած [[Միություն և առաջադիմություն|«Միություն և առաջադիմություն»]] կուսակցությունը Թուրքիայում կատարեց [[Երիտթուրքական հեղափոխություն|ազգային հեղաշրջում]], որի արդյունքում տապալվեց սուլթանի իշխանությունը։ [[Օսմանյան կայսրությունն Առաջին համաշխարհային պատերազմում|Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին]] երիտթուրքական իշխանություններն իրագործեցին [[Հայոց ցեղասպանություն]]ը, որին զոհ գնաց ավելի քան 1,5 միլիոն հայ։ Միևնույն ժամանակ նման գործողություններ իրականացվեցին նաև [[Հույների ցեղասպանությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ և դրան անմիջապես հաջորդող տարիներին|հույների]] և [[Ասորիների ցեղասպանություն|ասորիների]] նկատմամբ<ref name="SchallerZimmerer">{{Cite journal |last=Schaller |first=Dominik J. |last2=Zimmerer |first2=Jürgen |year=2008 |title=Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—introduction |journal=Journal of Genocide Research |volume=10 |issue=1 |pages=7–14 |doi=10.1080/14623520801950820 |issn=1462-3528}}</ref>։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Աշխարհամարտում]] Օսմանյան կայսրության կրած պարտությունից հետո կայսրության տարածքը տրոհվեց։ [[Անկարա]]յում իշխանության գլուխ եկավ գեներալ [[Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]]ը։ Նրա ղեկավարած կառավարությունը հրաժարվեց կատարել [[Սևրի պայմանագիր|Սևրի պայմանագրով]] նախատեսված դրույթները, որի արդյունքում սկսվեց [[Թուրքիայի անկախության պատերազմ|Թուրքիայի անկախության համար մղվող պատերազմը՝ Միլլի]]։ Պատերազմն ավարտվեց թուրքերի հաղթանակով և [[1923 թվական]]ին Թուրքիան հռչակվեց [[Հանրապետություն]]<ref name="Britannica">{{Cite web |year=2007 |title=Turkey, Mustafa Kemal and the Turkish War of Independence, 1919–23 |url=http://www.britannica.com/eb/article-44425/Turkey |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=Encyclopædia Britannica}}</ref>։ Առաջին նախագահ Մուսթաֆա Քեմալը իրականացրեց [[Քեմալականություն|բազմաթիվ բարեփոխումներ]], որի արդյունքում Թուրքիան դարձավ աշխարհիկ արևմտամետ պետություն<ref>{{Cite web |date=1939 թ․ նոյեմբերի 4 |title=The Political and Strategic Importance of Turkey |url=https://www.jstor.org/stable/25642612 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 29 |publisher=Royal Institute of International Affairs |pages=3–11 |jstor=25642612 |issue=22 |journal=Bulletin of International News |volume=16}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 13 |title=Economic and Strategic Role of Turkey |url=http://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/LLN-2011-001/LLN-2011-001.pdf |publisher=House of Lords, Parliament of the United Kingdom}}</ref>։
 
Խնդրում եմ Կոմիտասագետներին գռառում անել ճշմարտությունը։
Թուրքիայի Հանրապետությունը [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված Ազգերի Կազմակերպության]], [[Հյուսիս-Ատլանտյան դաշինք|Հյուսիսատլանտյան դաշինքի]], [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]], [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|ԵԱՀԿ-ի]], [[Իսլամական կոնֆերանս կազմակերպություն|ԻՎԿ-ի]] և [[Մեծ քսանյակ|G-20-ի]] հիմնադիր անդամ է։ Թուրքիայի բարգավաճող տնտեսությունը և դիվանագիտական նախաձեռնությունները հանգեցրին նրան, որ երկիրը ճանաչվեց տարածաշրջանի գլխավոր ուժ<ref name=giga-hamburg.de1>{{Cite web |title=The Political Economy of Regional Power: Turkey |url=http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf |archive-date=2014 թ․ փետրվարի 10 |access-date=2015 թ․ փետրվարի 18 |website=giga-hamburg.de}}</ref><ref name=isanet.org1>{{Cite web |title=Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power |url=http://web.isanet.org/Web/Conferences/FLACSO-ISA%20BuenosAires%202014/Archive/3bae0df8-d05d-4837-9811-73216a2a95bf.pdf |access-date=2015 թ․ փետրվարի 18 |website=web.isanet.org}}</ref>։ Մինչև 2017 թվականի սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեն, Թուրքիան եղել է [[խորհրդարանական հանրապետություն]]։ Ներկայումս երկիրն ունի կառավարման նախագահական ձև։ Երկրի քաղաքականության մեջ կարևոր նշանակություն ունեն [[Թուրքիայի սահմանադրություն|սահմանադրությունն]] ու [[Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողով|խորհրդարանը]] (մեջլիս)։ Թուրքիայի ներկայիս սահմանադրությունը ընդունվել է [[1924|1924 թվականին]]։
 
== Անվան ծագումնաբանություն ==
Տող 400 ⟶ 332՝
Թուրքիայում տեղի ունեցած տնտեսական բարեփոխումների արդյունքում կրճատվեց պետության կողմից տնտեսության միջամտության հնարավորությունները։ Մասնավորապես, կառավարությունը սկսեց կարգավորել արտաքին առևտրի իրականացման քաղաքականությունը, մասնավորեցվեցին հանրային ձեռնարկությունները, պետական սեկտորի որոշ մարմիններ ազատականացվեցին, որոնք էլ դարձան քաղաքական բանավեճերի օբյեկտներ<ref name="TR_Eco">{{Cite news |last=Madslien |first=Jorn |date=2006 թ․ նոյեմբերի 2 |title=Robust economy raises Turkey's hopes |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/6103008.stm |access-date=2006 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=BBC}}</ref>։
 
2002- 2007 թվականներին ՀՆԱ-ն տարեկան ավելացել է 6․8 %-ով<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հոկտեմբեր |title=Growth and economic crises in Turkey: leaving behind a turbulent past? |url=http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication16004_en.pdf |work=Economic Papers 386 |publisher=Directorate-General for Economic and Financial Affairs of the European Commission |page=10}}</ref>։ Այս ցուցանիշով Թուրքիան աշխարհում այդ ժամանակ եղել է ամենաարագ զարգացող տնտեսություններից մեկը։ Այդուհանդերձ, 2008 թվականին տնտեսական կազմել է 1%, իսկ 2009 թվականին, [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի]] հետևանքով, տնտեսական աճը երկրում կազմել է -5 %։ 2010 թվականին Թուրքիայի տնտեսական աճը կազմել է 8%<ref name="cia">{{Cite web |title=Turkey |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=The World Factbook, Central Intelligence Agency}}</ref>։ <!-- currency and inflation -->21-րդ դարի սկզբին Թուրքիայում ինֆլյացիոն բարձր մակարդակը էականորեն կրճատվել է։ 2005 թվականին երկրում շրջանառության մեջ է դրվել թուրքական նոր լիրան ({{lang-tr|Yeni Türk Lirası}})<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Turkey knocks six zeros off lira |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4137469.stm |access-date=2008 թ․ հուլիսի 20 |publisher=BBC}}</ref>: 2009 թվականին թուրքական նոր լիրան դուրս է եկել շրջանառությունից և դարձյալ սկսել է կիրառվել [[թուրքական լիրա]]ն՝ նոր թղթադրամներով և մետաղադրամներով։ Թուրքական նոր լիրայի [[ISO 4217]] կոդը սկսեց կիրառվել նաև ժամանակակից լիրայի համար՝ արտարժույթի փոխանակման արտասահմանյան կետերում։
 
=== Զբոսաշրջություն ===
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Թուրքիա» էջից