Վիքիպեդիա

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսություն

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսություն (ՍՇՏ), Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում կիրառվող տնտեսական համակարգ և տնտեսական զարգացման մոդել։ Համակարգը շուկայական տնտեսություն է, որտեղ գերակշռում են պետական սեփականությունը և պետական ձեռնարկությունները[1]։ «Սոցիալիստական շուկայական տնտեսություն» տերմինը ներկայացվել է Ցզյան Զեմինի կողմից Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության (ՉԿԿ) 14-րդ ազգային կոնգրեսի ժամանակ 1992 թվականին՝ նկարագրելու Չինաստանի տնտեսական բարեփոխումների նպատակը[2]։

Socialist market economy
Տնտեսական համակարգ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաmarket socialism Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էIdeology of the Chinese Communist Party, socialism with Chinese characteristics Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՉինաստան Խմբագրել Wikidata
Բնութագրվում էպետական ձեռնարկություն Խմբագրել Wikidata

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսությունը, որը սկիզբ է առել 1978 թվականին նախաձեռնված չինական տնտեսական բարեփոխումներից, որոնք ինտեգրեցին Չինաստանը համաշխարհային շուկայական տնտեսության մեջ, ներկայացնում է սոցիալիզմի զարգացման նախնական կամ «առաջնային փուլ»[3]։ Որոշ մեկնաբաններ համակարգը նկարագրում են որպես «պետական կապիտալիզմի» ձև[4], իսկ մյուսները՝ որպես մարքսիզմի օրիգինալ էվոլյուցիա՝ մարքսիզմ-լենինիզմին համահունչ, որը նման է Խորհրդային Միության «Նոր տնտեսական քաղաքականությանը»՝ հարմարեցված համակեցություն գլոբալացված կապիտալիստական համակարգի հետ[5]։

Նկարագրություն խմբագրել

1970-ականների վերջին, այն ժամանակվա գլխավոր առաջնորդ Դեն Սյաոպինգը և ՉԿԿ ղեկավարությունը մերժել են մշակույթի և քաղաքական գործակալության նախկին շեշտադրումները որպես տնտեսական առաջընթացի շարժիչ ուժեր և սկսել են ավելի մեծ շեշտ դնել նյութական արտադրողական ուժերի առաջխաղացման վրա՝ որպես հիմնարար և անհրաժեշտ առաջադեմ սոցիալիստական հասարակություն կառուցելու նախապայման։ Շուկայական բարեփոխումների ընդունումը համարվում էր համահունչ Չինաստանի զարգացման մակարդակին և անհրաժեշտ քայլ հասարակության արտադրողական ուժերի առաջխաղացման համար։ Չինական այս քաղաքականությունը համահունչ է ավելի ավանդական մարքսիստական հեռանկարին, որտեղ լիովին զարգացած սոցիալիստական պլանային տնտեսությունը կարող է գոյանալ միայն այն բանից հետո, երբ շուկայական տնտեսությունը սպառել է իր պատմական դերը և աստիճանաբար վերածվել պլանավորված տնտեսության՝ խրախուսված տեխնոլոգիական առաջընթացներով, որոնք հնարավոր են դարձնում տնտեսական պլանավորումը և հետևաբար շուկայական հարաբերությունները պակաս անհրաժեշտ են[1]։

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսությունը ՉԿԿ-ն ներկայացնում է որպես սոցիալիզմի զարգացման վաղ փուլ (այս փուլը տարբեր կերպ կոչվում է սոցիալիզմի «առաջնային» կամ «նախնական» փուլ), որտեղ պետական սեփականությունը զուգորդվում է սեփականության տարբեր ոչ պետական ձևերի հետ։ ՉԿԿ-ի տեսանկյունից Չինաստանը կապիտալիստական երկիր չէ, քանի որ չնայած մասնավոր կապիտալիստների և ձեռնարկատերերի համատեղ գոյությանը պետական և կոլեկտիվ ձեռնարկությունների հետ, կուսակցությունը պահպանում է երկրի կառավարման վերահսկողությունը[1]։ Այնուամենայնիվ, շատ գիտնականներ չինական տնտեսական մոդելը համարում են ավտորիտար կապիտալիզմի[6][7], պետական կապիտալիզմի[8] կամ կուսակցական-պետական կապիտալիզմի օրինակ[9][10]։

Տնտեսական այս մոդելի կողմնակիցները այն տարբերում են շուկայական սոցիալիզմից, քանի որ շուկայական սոցիալիստները կարծում են, որ տնտեսական պլանավորումն անհասանելի է, անցանկալի կամ անարդյունավետ և, հետևաբար, շուկան դիտարկում է որպես սոցիալիզմի անբաժանելի մաս, մինչդեռ սոցիալիստական շուկայական տնտեսության կողմնակիցները շուկաները դիտարկում են լիովին պլանավորված տնտեսության զարգացման ժամանակավոր փուլ[11]։

Կույ Չժիուանը սոցիալիստական շուկայական տնտեսության տեսական հիմքերը բերում է Ջեյմս Միդի լիբերալ սոցիալիզմի մոդելին, որտեղ պետությունը հանդես է գալիս որպես պետական սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկությունների շահույթի մնացորդային պահանջատեր, որոնք շահագործվում են անկախ պետական կառավարումից[4]։

Անգլախոս ընթերցողների համար իրենց հոդվածում գիտնականներ Քրիստոֆեր Մարկիզը և Կունյուան Քյաոն պնդում են, որ խուսափելու համար սխալ ենթադրությունից, որ ավելի լավ է «շուկայական տնտեսությունը» հիմնական գաղափարը հասկանալու համար, ավելի համապատասխան թարգմանությունը կլինի «շուկայական տնտեսությունը Չինական Սոցիալիստական համակարգի շրջանակներում»։ Ըստ Մարկիզի և Քյաոյի՝ այս այլընտրանքային թարգմանությունն ավելի լավ է արտացոլում «շուկայի» ենթակայությունը «սոցիալիստական համակարգին»[12]։

Պատմություն խմբագրել

Մարքսիզմը պնդում է, որ արտադրողական ուժերի և արտադրական հարաբերությունների, պրակտիկայի և տեսության, ինչպես նաև տնտեսական բազայի և գերկառուցվածքի միջև հակասությունների մեջ արտադրական ուժերը… և տնտեսական բազան ընդհանրապես սկզբունքային և որոշիչ դեր են խաղում։ Ով դա հերքում է, նա նյութապաշտ չէ։

— Դեն Սյաոպինգ, "Ամբողջ կուսակցության և ամբողջ ժողովրդի աշխատանքի ընդհանուր ծրագրի մասին" (1975)

Մեծ թռիչքից առաջ (1958-1961) և 1976 թվականին Չորս բանդայի իշխանությունից հեռացնելուց հետո Դեն Սյաոպինը (1978-1989 թվականներին առաջնային առաջնորդ) Չինաստանի ջանքերը կենտրոնացրել է տնտեսական աճի և Չինաստանի հատուկ պայմանների հետ համատեղելի տնտեսական համակարգ գտնելու վրա։ Այնուամենայնիվ, դրանով նա հավատարիմ մնաց կենտրոնացված քաղաքական վերահսկողության և միակուսակցական պետության լենինյան մոդելին։

Ցզյան Զեմինը սկզբնապես ներկայացրել է «սոցիալիստական շուկայական տնտեսություն» տերմինը 1992 թվականին։ Նա հորինել էր այդ գաղափարը, որպեսզի Չինաստանը կարողանա դասեր քաղել կապիտալիստական երկրներից՝ առանց քննարկելու, թե արդյոք բարեփոխումները «սոցիալիստական» են, թե «կապիտալիստական»[2]։ Վիետնամի Սոցիալիստական Հանրապետության Դոյ մոյ-ը հետագայում ընդունել է հայեցակարգը[13]։ Իր ներդրումից հետո այս տնտեսական համակարգը լրացրել է Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ղեկավար տնտեսությունը, որին վերջին տասնամյակների ընթացքում վերագրվել են ՀՆԱ-ի բարձր աճի տեմպերը։ Այս մոդելի շրջանակներում մասնավոր ձեռնարկությունները դարձել են տնտեսական համակարգի հիմնական բաղադրիչը կենտրոնական պետական ձեռնարկությունների և կոլեկտիվ/քաղաքային գյուղական ձեռնարկությունների հետ մեկտեղ։

Անցումը դեպի սոցիալիստական շուկայական տնտեսություն սկսվել է 1978 թվականին, երբ Դեն Սյաոպինը ներկայացրել է իր սոցիալիզմի ծրագիրը չինական բնութագրերով։ 1970-ականների վերջին և 1980-ականների սկզբին գյուղատնտեսության ապակոլեկտիվացման և տնտեսությունը օտարերկրյա ներդրումների համար բացելու սկզբնական բարեփոխումները հանգեցրել են լայնածավալ արմատական բարեփոխումների, ներառյալ պետական հատվածի կորպորատիվացումը, որոշ ձեռնարկությունների մասնակի սեփականաշնորհումը, առևտրի և գների ազատականացումը և 1990-ականների վերջին «Երկաթե բրինձ աման» աշխատատեղերի անվտանգության համակարգ ապամոնտաժումը։

1992 թվականին Դենգի հարավային շրջագայության ժամանակ Դենգը առաջ է քաշել սոցիալիստական շուկայական տնտեսության գաղափարական հիմքերը՝ հայտարարելով, որ «պլանավորված տնտեսությունը հավասար չէ սոցիալիզմին, իսկ շուկայական տնտեսությունը՝ կապիտալիզմին։ Սոցիալիզմը կարող է ունենալ նաև շուկայական մեխանիզմներ, իսկ կառավարության պլանավորումը և շուկան տնտեսական միջոցներ են[14]։ 

1993 թվականին ՉԿԿ-ն հրապարակել է իր որոշումը «Սոցիալիստական շուկայական տնտեսության համակարգի ստեղծման հետ կապված հարցերի վերաբերյալ»[15]։ Դրան հաջորդած բարեփոխումների ալիքի ընթացքում նպատակներից մեկը պետական ձեռնարկությունների ղեկավարության տարանջատումն էր կառավարությունից և պետական ձեռնարկությունների ընտրված խմբին սեփականությանհատուկ իրավունքներով և ինքնավարությամբ օժտելը[15]։

Վերլուծություն խմբագրել

Որոշ գիտնականներ Չինաստանի տնտեսական համակարգը նկարագրել են որպես պետական կապիտալիզմի ձև, հատկապես 1980-ականների և 1990-ականների արդյունաբերական բարեփոխումներից հետո, նշելով, որ չնայած Չինաստանի տնտեսությունը պահպանում է մեծ պետական հատվածը, պետական ձեռնարկությունները գործում են մասնավոր հատվածի ընկերությունների պես և պահպանում են. բոլոր շահույթները՝ չփոխանցելով դրանք կառավարությանը՝ օգուտ բերելու ողջ բնակչությանը։ Այս մոդելը կասկածի տակ է դնում համատարած հանրային սեփականության հիմնավորումը, ինչպես նաև «սոցիալիստ» բնութագրիչի կիրառելիությունը, և հանգեցրել է պետական շահերի բաշխման վերաբերյալ մտահոգությունների և բանավեճերի[16][17]։ Մյուսներն այն անվանել են «կուսակցական-պետական կապիտալիզմ»[10][18][19]։

2017 թվականից սկսած՝ պետական ձեռնարկությունների բարեփոխումների իր ծրագրի շրջանակներում կենտրոնական կառավարությունը սկսեց խրախուսել պետական ձեռնարկություններին շահաբաժիններ վճարել կառավարությանը։ Այլ բարեփոխումները հանգեցրին պետական ակտիվների փոխանցմանը սոցիալական ապահովության ֆոնդերին՝ կենսաթոշակները ֆինանսավորելու համար, և Շենժենի քաղաքային կառավարությունն առաջարկեց օգտագործել իր պետական ձեռնարկությունները՝ իր բնակիչների համար սոցիալական շահաբաժինների համակարգը ֆինանսավորելու համար[20]։

Չինացի տնտեսագետ Կույ Ժիյուանը պնդում է, որ Ջեյմս Միդի լիբերալ սոցիալիզմի մոդելը նման է Չինաստանի սոցիալիստական շուկայական տնտեսությանը և կարող է օգտագործվել մոդելը հասկանալու համար։ Շուկայական սոցիալիզմի Միդի մոդելը ներառում էր անկախ կառավարում ունեցող ընկերությունների հանրային սեփականություն. պետությունը հանդես էր գալիս որպես իր ձեռնարկությունների կողմից ստացված շահույթի մնացորդային պահանջատեր, բայց առանց իր ֆիրմաների կառավարման և գործունեության նկատմամբ վերահսկողության իրավունքի կիրառման։ Այս մոդելն ունի այն առավելությունը, որ պետությունը կունենա եկամտի աղբյուր՝ անկախ հարկերից և պարտքերից՝ հնարավորություն տալով նվազեցնել անհատների եկամուտների և մասնավոր հատվածի հարկային բեռը՝ միաժամանակ նպաստելով ավելի մեծ հավասարության։ Կուին մատնանշում է Չունցինի փորձը մունիցիպալ պետական ձեռնարկությունների հետ, որոնք թույլ են տալիս բարձր սոցիալական ծախսեր ցածր հարկերի և աճի չափազանց բարձր տեմպերի հետ մեկտեղ՝ որպես սոցիալիստական շուկայական տնտեսության մոդելի վավերացում։ Չունցինի մոդելն օգտագործում էր պետական ձեռնարկությունների շահույթը հանրային ծառայությունների (ներառյալ բնակարանային) ֆինանսավորման համար՝ ապահովելով հանրային ֆինանսների հիմնական աղբյուրը և հնարավորություն տալով Չունցինին իջեցնել կորպորատիվ հարկի դրույքաչափը (15%՝ 33% ազգային կորպորատիվ հարկի դրույքաչափի համեմատ) օտարերկրյա ներդրումներ ներգրավելու համար[4][21]։

Ջուլան Դուն և Չենգանգ Սյուն վերլուծել են չինական մոդելը 2005 թվականի աշխատության մեջ՝ գնահատելու՝ արդյոք այն ներկայացնում է շուկայական սոցիալիզմի կամ կապիտալիզմի տեսակ։ Նրանք եզրակացրել են, որ Չինաստանի ժամանակակից տնտեսական համակարգը ներկայացնում է կապիտալիզմի ձև, այլ ոչ թե շուկայական սոցիալիզմ, քանի որ՝ (1) գոյություն ունեն ֆինանսական շուկաներ, որոնք թույլ են տալիս մասնավոր բաժնետոմսերի սեփականությունը. և (2) պետական շահույթը պահպանվում է ձեռնարկությունների կողմից, այլ ոչ թե բաշխվում է բնակչության միջև սոցիալական դիվիդենտով կամ նմանատիպ սխեմայով, որոնք շուկայական սոցիալիզմի մոդելների մեծ մասի հիմնական հատկանիշներն են։ Դուն և Սյուն եզրակացրել են, որ Չինաստանը շուկայական սոցիալիստական տնտեսություն չէ, այլ կապիտալիզմի անկայուն ձև[22]։

2006 թվականին Դեպոլի համալսարանի գլոբալ հետազոտությունների ասոցիացիայի կողմից կատարված մեկ այլ վերլուծություն ցույց է տալիս, որ Չինաստանի տնտեսական համակարգը սոցիալիզմի ձև չէ, երբ սոցիալիզմը սահմանվում է որպես պլանավորված տնտեսություն, որպես տնտեսական գործունեության շարժիչ ուժ, կամ երբ սոցիալիզմը սահմանվում է որպես համակարգ, որտեղ աշխատավոր դասը գերիշխող դասն է, որը վերահսկում է տնտեսության. Չինաստանի տնտեսությունը նույնպես չի հանդիսանում սոցիալիզմ՝ համատարած ինքնակառավարման կամ աշխատավայրում ժողովրդավարության իմաստով։ Ուսումնասիրությունը եզրակացրեց, որ 2006 թվականի դրությամբ կապիտալիզմը նույնպես կազմակերպման գերիշխող ձև չէ, և փոխարենը Չինաստանն ունի մասամբ նախակապիտալիստական ագրարային համակարգ, որի բնակչության գրեթե 50%-ը զբաղված է գյուղատնտեսական աշխատանքներով[23]։

2015 թվականին Կուրտիս Ջ. Միլհաուպտը և Վենտոն Չժենը Չինաստանի տնտեսական համակարգը դասակարգեցին որպես պետական կապիտալիզմ, քանի որ պետությունը ղեկավարում և առաջնորդում է չինական տնտեսության բոլոր հիմնական ասպեկտները՝ ներառյալ պետական և մասնավոր հատվածները , մինչդեռ իր ձեռնարկությունների սեփականությունից շահաբաժիններ չհավաքելով։ Նրանք նշել են, որ չինական պետական ձեռնարկությունները և մասնավոր ձեռնարկությունները շատ նմանություններ ունեն՝ կապված պետական սուբսիդիաների, պետական իշխանության հետ հարևանության և կառավարության քաղաքականության նպատակների իրականացման հետ։ Պետական հատվածում շեշտը դրվել է ավելի շատ պետական վերահսկողության, քան ակտիվների սեփականության վրա[17]։

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսության ջատագովները այն համեմատում են 1920-ականների Խորհրդային Ռուսաստանի Նոր տնտեսական քաղաքականության հետ, որը շուկայական ուղղվածության բարեփոխումներ է իրականացրել՝ պահպանելով տնտեսության գերակա բարձունքների պետական սեփականությունը։ Բարեփոխումները արդարացված են այն համոզմունքի միջոցով, որ փոփոխվող պայմանները պահանջում են սոցիալիստական զարգացման նոր ռազմավարություններ[24]։

Չինաստանի սոցիալիստական տնտեսական համակարգը հիմնվում է պետական ձեռնարկությունների հիմնարար դերի վրա, ասել է Լի Ռոնժոնգը, որը 2003 թվականին գլխավորել է Պետական խորհրդի պետական ակտիվների վերահսկողության և կառավարման հանձնաժողովը։

  Հասարակական սեփականությունը, որպես սոցիալիստական տնտեսական համակարգի հիմք, պետության հիմնական ուժն է, որն ուղղորդում և խթանում է տնտեսական և սոցիալական զարգացումը, ինչպես նաև մարդկանց մեծամասնության հիմնարար շահերի իրականացման և ընդհանուր բարգավաճման հիմնական երաշխիքը... պետական տնտեսությունը գերիշխող դիրք է գրավել հիմնական արդյունաբերություններում, որոնք անմիջականորեն առնչվում են երկրի տնտեսական կյանքին և հիմնական ոլորտներին, և աջակցում, ուղղորդում և Պետական ձեռնարկությունների ազդեցությունն ու վերահսկողության հնարավորություններն էլ ավելի են աճել։ Պետական տնտեսությունն անփոխարինելի դեր է խաղացել Չինաստանի սոցիալիստական արդիականացման գործում։  

Մարքսիստական այլ վերլուծություններ մատնանշում են, որ քանի որ չինական տնտեսական համակարգը հիմնված է ապրանքային արտադրության վրա, ունի մասնավոր կապիտալի դեր և զրկում է բանվոր դասակարգին, այն ներկայացնում է կապիտալիստական տնտեսություն[25]։ Դասական մարքսիստները կարծում են, որ սոցիալիստական ապրանքային տնտեսությունը (կամ սոցիալիստական շուկայական տնտեսությունը) հակասական է։ Մյուս սոցիալիստները կարծում են, որ չինացիներն ընդունել են շուկայական կապիտալիզմի բազմաթիվ տարրեր, մասնավորապես՝ ապրանքների արտադրությունը և սեփականաշնորհումը, ինչը հանգեցրել է լիարժեք կապիտալիստական տնտեսական համակարգի[26]։ Նախկինում, թեև շատ ձեռնարկություններ անվանապես պետական սեփականություն էին, շահույթը պահպանվում էր ձեռնարկությունների կողմից և օգտագործվում էր ղեկավարներին չափազանց բարձր աշխատավարձեր վճարելու համար, այլ ոչ թե բաշխվում էր բնակչության միջև։ Այս հին ստատուս քվոն այլևս այդպես չէ, որպես Սի Ցզինպինի հակակոռուպցիոն արշավի մի մաս, պետական ձեռնարկությունների ղեկավարները բախվել են աշխատավարձերի 50%-ով կրճատման[27], ՉԿԿ-ի «հրամանատար դերը» պետական ձեռնարկությունների նկատմամբ ամրագրվել է օրենքով[28] իսկ պետական ձեռնարկությունները պարտավոր էին անցկացնել անձնակազմի և աշխատավորների ներկայացուցիչների կոնգրեսներ դա աշխատավայրում ժողովրդավարության ձև է, որն ունի Չինաստանում գրանցված ընկերությունների 80% - ը, ներառյալ մասնավոր հատվածի որոշ ընկերություններ[29]։ Չինաստանում գրանցված ընկերությունների 80%-ի դեպքում, ներառյալ մասնավոր հատվածի որոշ ընկերություններ[30]։

Բնութագրեր խմբագրել

Ձեռնարկությունների և սեփականության տեսակներ խմբագրել

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսության մեջ հանրային սեփականությունը բաղկացած է պետական սեփականություն հանդիսացող ակտիվներից, կոլեկտիվ սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկություններից և խառը ձեռնարկությունների հանրային սեփականություն հանդիսացող բաժնետոմսերից։ Հանրային սեփականության այս տարբեր ձևերը գերիշխող դեր են խաղում սոցիալիստական շուկայական տնտեսության մեջ զգալի մասնավոր և օտարերկրյա ձեռնարկությունների հետ մեկտեղ[1]։

Այսօր Չինաստանում կան պետական սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկությունների մի քանի հիմնական ձևերը՝

  • Պետական սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկություններ։ Առևտրային ձեռնարկություններ, որոնք հիմնադրվել են կամ կենտրոնական կառավարության կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից, որտեղ կառավարիչները նշանակվում են կառավարության կամ պետական մարմինների կողմից։ Այս կատեգորիան ներառում է միայն ամբողջությամբ պետական ֆինանսավորմամբ և կառավարվող ընկերությունները։ Պետական ձեռնարկությունների մեծ մասը կենտրոնական իշխանության սուբյեկտներ չեն։ Կենտրոնական կառավարության պետական ձեռնարկությունները Պետական սեփականություն հանդիսացող ակտիվների վերահսկման և կառավարման հանձնաժողովի ստորաբաժանումներն են։
  • Պետական ձեռնարկություններ։ Պետական հոլդինգ կամ պետության կողմից վերահսկվող ձեռնարկություններ, հրապարակային ցուցակված ընկերություններ են, որտեղ պետությունն ունի խոշոր բաժնեմաս կամ վերահսկիչ բաժնեմաս ընկերությունների ներսում՝ դրանով իսկ ազդեցություն ունենալով ընկերության կառավարման վրա։ Դրանք ներառում են օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ ստացող ընկերությունները[31]։
  • Պետական համատեղ սեփականության ձեռնարկություններ։

Պետական հատված խմբագրել

Սոցիալիստական շուկայական տնտեսությունը բաղկացած է պետական ձեռնարկությունների լայն շրջանակից, որոնք ներկայացնում են հանրային սեփականության մեկ ձև։ 2019 թվականի վերջի դրությամբ Չինաստանի պետական ձեռնարկությունները կազմել են համաշխարհային տնտեսության 4,5%-ը։ Պետական ձեռնարկությունները 2019 թվականին կազմել են Չինաստանի շուկայական կապիտալիզացիայի ավելի քան 60%-ը[32] և 2020 թվականին ստեղծել են Չինաստանի ՀՆԱ-ի 40%-ը՝ 15,97 ԱՄՆ տրիլիոն դոլար (101,36 տրլն յուան), իսկ ներքին և օտարերկրյա մասնավոր բիզնեսները և ներդրումները կազմում են մնացած 60%-ը[33][34]։ Այս պետական ձեռնարկություններից 91-ը պատկանում են 2020 թվականի Fortune Global 500 ընկերություններին[35]։

1978 թվականի բարեփոխումներից ի վեր, 1980-ականներին արդյունաբերական բարեփոխումների ընթացքում պետական ձեռնարկությունները աստիճանաբար բաժնետիրացվել են և վերածվել բաժնետիրական կորպորացիաների, մինչդեռ պետությունը պահպանել է իր բաժնետոմսերի կամ ամբողջական, կամ մեծամասնության սեփականությունը։ 2000-ականների սկզբին ոչ ռազմավարական հատվածների խոշոր պետական ձեռնարկությունների մեծ մասը գրանցվել է Շանհայի և Հոնկոնգի ֆոնդային բորսաներում, իսկ որոշ պետական ձեռնարկություններ ընդունել են խառը սեփականության կառույցներ, որոնցում կենտրոնական կառավարությունը և տարբեր այլ պետական կառույցներ, ներառյալ պետական բանկերը, այլ պետական ձեռնարկություններ, գավառական և տեղական ինքնակառավարման մարմինները, տիրապետում էին ընկերության ցուցակված բաժնետոմսերի տարբեր բաժնեմասերը օտարերկրյա և մասնավոր բաժնետերերի հետ հավասար։ Արդյունքը եղել է հանրային սեփականության խիստ տարածված ձև, որտեղ պետական ձեռնարկությունները պատկանում են տարբեր պետական կառույցների, գործակալությունների և պետական սեփականություն հանդիսացող այլ ձեռնարկությունների։ Սա դժվարացնում է պետական հատվածի իրական չափն ու շրջանակը գնահատելը, հատկապես, երբ հաշվի են առնվում խառը սեփականության կառուցվածք ունեցող ՊՁ-ները։ 2013 թվականին պետական հատվածին բաժին է ընկել Չինաստանի ընկերությունների թվի 30%-ը, սակայն ակտիվների 55%-ը, եկամտի 45%-ը և շահույթի 40%-ը[36]։

1996 թվականին Չինաստանը իրականացրեց արդյունաբերական բարեփոխումների մի շարք, որը կոչվում էր «Բռնել մեծը, բաց թողնել փոքրը»։ Այս բարեփոխումները ներառում էին ոչ եկամտաբեր պետական ձեռնարկությունների փակում, փոքր ձեռնարկությունների միավորում և այլ փոքր և միջին ձեռնարկությունների սեփականաշնորհում։ Կենտրոնական սեփականություն հանդիսացող ՊՁ-ները վերափոխվել են բաժնետիրական ընկերությունների՝ նպատակ ունենալով ավելի շատ լիազորություններ փոխանցել պետական ձեռնարկությունների ղեկավարներին։ Բոլոր մակարդակների պետական ձեռնարկություններն իրենց հիմնական ուշադրությունը տեղափոխել են շահութաբերության վրա և հրաժարվել են իրենց սոցիալական ապահովության գործառույթից՝ իրենց աշխատողներին սոցիալական ծառայություններ և նպաստներ տրամադրելով, որը հայտնի էր որպես « Երկաթե բրնձի աման» համակարգ։ Պետական սեփականություն հանդիսացող ակտիվների վերահսկման և կառավարման հանձնաժողովը ձևավորվել է 2003 թվականին՝ վերահսկելու կենտրոնական սեփականություն հանդիսացող խոշոր պետական ձեռնարկությունների կառավարումը[37]։

Ժամանակակից ՊՁ-ները գործառնական առումով շատ տարբեր են 1990-ականների ընկերություններից։ ՊՁ-ները չափերով շատ ավելի մեծ են և ավելի քիչ թվով, ընդ որում կենտրոնական կառավարությանը պատկանող ՊՁ-ները խմբավորված են «ռազմավարական ոլորտներում», այդ թվում՝ բանկային, ֆինանսների, հանքարդյունաբերության, էներգետիկայի, տրանսպորտի, հեռահաղորդակցության և կոմունալ ծառայությունների ոլորտներում։ Համեմատության համար նշենք, որ մարզային և մունիցիպալ մակարդակի պետական ձեռնարկությունների թիվը հասնում է հազարների և ներգրավված են գրեթե բոլոր ոլորտներում, ներառյալ տեղեկատվական տեխնոլոգիաները և ավտոմեքենաների նախագծումն ու արտադրությունը։ Պետական հատվածի բարեփոխումը Չինաստանում շարունակական գործընթաց է։ 2017 թվականից ՉԿԿ-ն հրաժարվել է Չինաստանի պետական ձեռնարկությունների համար պետական ներդրումային ընկերությունների Սինգապուրյան Temasek մոդելից, որտեղ պետական ձեռնարկությունները գործում են բացառապես առևտրային հիմունքներով շահույթն առավելագույնի հասցնելու համար։ Մասնավորապես, Չինաստանը պնդում է, որ կենտրոնացված սեփականություն հանդիսացող պետական ձեռնարկությունները նույնպես հետապնդում են ազգային և արդյունաբերական քաղաքականության նպատակներ[38]։ Շահութաբերության բարձրացման և պարտքի բեռնաթափման վերջին բարեփոխումների արդյունքում կառավարությունը հայտնել է, որ կենտրոնական կառավարությանը պատկանող պետական ձեռնարկությունների շահույթը 2017 թվականին աճել է 15,2%-ով[38]։

Չնայած գնալով ավելի շահութաբեր դառնալուն, Չինաստանում պետական ​​ձեռնարկությունները շահաբաժիններ չեն վճարել պետությանը, ինչի պատճառով որոշ վերլուծաբաններ կասկածի տակ են դնում առաջին հերթին հանրային սեփականության հիմնավորումը[39][40]։ Պետական գույքի կառավարման վարչության շարունակական բարեփոխումների շրջանակներում պետական ձեռնարկություններն խրախուսվել են և պարտավոր են եղել պետությանը վճարել իրենց շահույթի մեծ մասը որպես շահաբաժին, իսկ որոշ պետական ակտիվներ փոխանցվել են սոցիալական ապահովության հիմնադրամներին՝ օգնելու ֆինանսավորել կենսաթոշակները Չինաստանի ծերացող բնակչության համար[41]։ Սա պետական հատվածի վերակառուցման ավելի լայն բարեփոխումների մի մասն է՝ հանրային ծառայությունների ֆինանսավորման աղբյուր դառնալու նպատակով[42]։ Որպես 2015 թվականին Պետական գույքի կառավարման վարչությանի կողմից ուրվագծված ՀԳՂ-ի բարեփոխումների նպատակների մաս, ՊՁ-ները պետք է դասակարգվեն որպես առևտրային կամ հանրային ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններ, որոնցից առաջիններից պահանջվում է բաշխել իրենց շահույթի ավելի մեծ մասը՝ որպես շահաբաժիններ։ Մինչև 2020 թվականը շահութաբաժինների վճարումները 5-15%-ից հասնել են 30%-ի։

Մասնավոր հատված խմբագրել

Մասնավոր սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկությունները ճանաչվում են որպես սոցիալիստական շուկայական տնտեսության բաղադրիչներից մեկը՝ պետական, կոլեկտիվ և անհատ ձեռնարկությունների կողքին։ Մասնավոր հատվածն ավելի ու ավելի մեծ դեր է խաղացել 1994 թվականի ընկերությունների մասին օրենքի ընդունումից հետո։ Բացի այդ, Չինաստանում պետական և մասնավոր ձեռնարկությունների միջև սահմանը լղոզվել է, քանի որ հրապարակային ցուցակված շատ ընկերություններ գտնվում են տարբեր պետական և ոչ պետական կազմակերպությունների խառը սեփականության ներքո։ Բացի այդ, մասնավոր հատվածի ընկերությունները, որոնք գործում են աճի համար նպատակաուղղված արդյունաբերություններում, հաճախ ստանում են բարենպաստ վարկեր և արտոնյալ պետական վերաբերմունք, մինչդեռ ոչ ռազմավարական հատվածներում գտնվող պետական ձեռնարկությունները կարող են ազատվել սուբսիդիաներից։ Որպես օրինակ, ZTE Corporation-ը մեծամասնություն ունեցող պետական ձեռնարկություն է, որը ստիպված է եղել ապավինել բաժնետոմսերի շուկաներին, մինչդեռ աշխատակիցներին պատկանող մասնավոր հատվածի մրցակից Huawei-ը դիտվում է որպես «ազգային չեմպիոն» և, հետևաբար, ստացել է պետական խոշոր ֆինանսավորում պետական բանկերից։ Ինչպես իրենց պետական սեփականություն հանդիսացող գործընկերները, ակնկալվում է, որ ՄՍՁ-ները կհետևեն պետական քաղաքականությանը և ենթակա են Մասնավոր սեփականության վերահսկողության, ինչը ենթադրում է, որ հանրային և մասնավոր սեփականության միջև տարբերությունը Չինաստանի տնտեսական մոդելը հասկանալու համար իմաստալից տարբերակում չէ։ 2015 թվականի դրությամբ պետական վերահսկողությունը և պետության կողմից ուղղորդված զարգացումը (ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հատվածներում) Չինաստանի տնտեսական համակարգի հիմնական հատկանիշն է, որն ավելի էական դեր է խաղում, քան ակտիվների հանրային սեփականությունը[17]։

Թեև մասնավոր հատվածին հատկացվել է դեր սոցիալիստական շուկայական տնտեսության մեջ և 1990-ականներից ի վեր մեծապես աճել է չափերով և ծավալներով, մասնավոր հատվածը չի գերակայում Չինաստանի տնտեսության վրա։ Մասնավոր հատվածի ճշգրիտ չափը դժվար է որոշել մասամբ, քանի որ մասնավոր ձեռնարկությունները կարող են իրենց բաժնետոմսերի փոքրամասնությունը պատկանել պետական կազմակերպություններին և ձեռնարկությունների դասակարգման համար կիրառվող տարբեր դասակարգման ստանդարտների պատճառով։ Օրինակ՝ 2016 թվականի առաջին եռամսյակում Չինաստանի վիճակագրության ազգային բյուրոն հայտնել է մասնավոր ընկերությունների կողմից ֆիքսված ներդրումների 35%-ի չափով, իսկ ամբողջությամբ պետական սեփականություն հանդիսացող պետական ձեռնարկությունների կողմից՝ 27%-ի չափով, իսկ մնացածի մեծ մասը պատկանում է ոչ ամբողջությամբ պետական ֆինանսավորմանը սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություններ[36]։

Տնտեսական պլանավորում խմբագրել

1993 թվականի ՔԿԿ որոշմամբ վերանայվել է Չինաստանի պլանավորման ապարատի կազմակերպումը[43]։ Պլանավորումը չեղարկվել, փոխարենը վերակառուցվել է որպես մակրոտնտեսական վերահսկողության երեք հիմնական մեխանիզմներից մեկը՝ հարկաբյուջետային քաղաքականության և դրամավարկային քաղաքականության հետ մեկտեղ[43]։ Չինացի ադմինիստրատորներին հանձնարարվել է պլանավորել շուկաները և կլանել շուկայի հիմնական միտումները (ինչպես ներքին, այնպես էլ միջազգային) բազմամյա պետական ծրագրերում[43]։

2003 թվականին պետական պլանավորման հանձնաժողովը վերակազմավորվել է զարգացման և բարեփոխումների ազգային հանձնաժողովի։ Ինդիկատիվ պլանավորումը և արդյունաբերական քաղաքականությունը փոխարինել են նյութական հաշվեկշռի պլանավորմանը և էական դեր են խաղում շուկայական տնտեսության կառավարման գործում ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հատվածների համար։ Պլանավորման համակարգը բաղկացած է երեք մակարդակից, որոնցից յուրաքանչյուրն օգտագործում է պլանավորման տարբեր մեխանիզմ։

Պարտադիր պլանավորումը սահմանափակվում է ռազմավարական ոլորտներում գործող պետական ձեռնարկություններով, ներառյալ հետազոտությունների, կրթության և ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրերը։ Պարտադիր պլանավորումը նախանշում է նպատակային արդյունքները և անհրաժեշտ հումքի և ֆինանսական ռեսուրսների մատակարարումը։ Պայմանագրային պլանավորումը սահմանում է նպատակները և այդ նպատակներին հասնելու ընդհանուր միջոցները, այնուհետև բանակցություններ է վարում ձեռնարկությունների և տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ՝ սահմանելու մանրամասն նպատակներ և ինչպես պետք է ռեսուրսները հատկացվեն թիրախային ոլորտներին։ Ինդիկատիվ պլանավորումը գործում է պլանավորման համակարգի ամենացածր մակարդակում, որտեղ կառավարությունը ուրվագծում է արդյունաբերական թիրախները և այնուհետև օգտագործում շուկայական գործիքներ (հարկային արտոնություններ, սուբսիդիաներ և բարենպաստ բանկային վարկեր)՝ նպատակային ոլորտի ընկերություններին դրդելու հասնելու այդ նպատակներին[44]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ding, Xiaoqin (2009 թ․ ապրիլի 1). «The Socialist Market Economy: China and the World». Science & Society. 73 (2): 235–241. doi:10.1521/siso.2009.73.2.235. JSTOR 40404550.
  2. ↑ 2,0 2,1 Vogel, Ezra (2011). Deng Xiaoping and the Transformation of China. Belknap Press. էջ 682. ISBN 978-0-674-72586-7.
  3. ↑ «Socialist Market Economic System». Ministry of Commerce of the People's Republic of China. 2004 թ․ հունիսի 25. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 7-ին. «The development of the economic system with public ownership playing a dominant role and diverse forms of ownership developing side by side is a basic characteristic of the socialist economic system at the preliminary stage…The public economy consists not only the state-owned economy and the collective economy, but also the state-owned and collective component in the mixed-ownership economy. The dominant position of the public ownership is represented that: the public assets have a dominant proportion in the overall assets of the society; the state-owned economy controls the lifeline of the national economy and plays a leading role in the economic development, as is from the aspect of the whole country.»
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Cui, Zhiyuan (2012). «Making Sense of the Chinese 'Socialist Market Economy': A Note». Modern China. 38 (6): 665–676. doi:10.1177/0097700412459700. JSTOR 41702477. S2CID 156702979.
  5. ↑ Poulin, Maxence (2021 թ․ հոկտեմբերի 2). «Comparative Analysis of the Economic Structure of the Socialist Market Economy of China and the New Economy Policy». International Critical Thought. 11 (4): 519–534. doi:10.1080/21598282.2021.2007502. ISSN 2159-8282. S2CID 244875301. «Our thesis is that the modern Chinese mode of production, since 1990s, follows a logic similar to the Soviet one during the NEP era. In the light of the NEP experience, our research shows that the Chinese development strategy shouldn't be understood as trending towards a neoliberal model. It is rather an original evolution of Marxism, in line with the tradition of Marxism-Leninism, adapted to the cohabitation with a globalized capitalist system.»
  6. ↑ Gruin, Julian; Knaack, Peter (2020 թ․ ապրիլի 15). «Not Just Another Shadow Bank: Chinese Authoritarian Capitalism and the 'Developmental' Promise of Digital Financial Innovation». New Political Economy. 25 (3): 370–387. doi:10.1080/13563467.2018.1562437. ISSN 1356-3467. S2CID 159282907. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  7. ↑ McGregor, James (2012 թ․ նոյեմբերի 6). NO ANCIENT WISDOM, NO FOLLOWERS: The Challenges of Chinese Authoritarian Capitalism (անգլերեն). Easton Studio Press, LLC. ISBN 978-1-935212-81-2.
  8. ↑ Andrew Szamosszegi and Cole Kyle. «An Analysis of State-owned Enterprises and State Capitalism in China» (PDF). U.S.-China Economic and Security Review Commission.
  9. ↑ Pearson, Margaret M.; Rithmire, Meg; Tsai, Kellee S. (2022 թ․ հոկտեմբերի 1). «China's Party-State Capitalism and International Backlash: From Interdependence to Insecurity». International Security (անգլերեն). 47 (2): 135–176. doi:10.1162/isec_a_00447. ISSN 0162-2889.
  10. ↑ 10,0 10,1 Pearson, Margaret; Rithmire, Meg; Tsai, Kellee S. (2021 թ․ սեպտեմբերի 1). «Party-State Capitalism in China». Current History (անգլերեն). 120 (827): 207–213. doi:10.1525/curh.2021.120.827.207. ISSN 0011-3530.
  11. ↑ Market Economy and Socialist Road Duan Zhongqiao
  12. ↑ Marquis, Christopher; Qiao, Kunyuan (2022 թ․ նոյեմբերի 15). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. Yale University Press. doi:10.2307/j.ctv3006z6k. ISBN 978-0-300-26883-6. JSTOR j.ctv3006z6k. S2CID 253067190.
  13. ↑ Vuong, Quan Hoang (2010) Financial Markets in Vietnam's Transition Economy: Facts, Insights, Implications. 978-3-639-23383-4, VDM Verlag, 66123 Saarbrücken, Germany.
  14. ↑ Marquis, Christopher; Qiao, Kunyuan (2022 թ․ նոյեմբերի 15). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. Yale University Press. doi:10.2307/j.ctv3006z6k. ISBN 978-0-300-26883-6. JSTOR j.ctv3006z6k.
  15. ↑ 15,0 15,1 Roach, Stephen S. (2022). Accidental Conflict: America, China, and the Clash of False Narratives. New Haven: Yale University Press. doi:10.12987/9780300269017. ISBN 978-0-300-26901-7. JSTOR j.ctv2z0vv2v. OCLC 1347023475.
  16. ↑ Sheng & Zhao, Hong & Nong (2012 թ․ հոկտեմբերի 22). China's State-Owned Enterprises: Nature, Performance and Reform. World Scientific Publishing Company. էջ 116. ISBN 978-9814383844. «The World Bank report (2005) generated public concerns and debates. Those supportive of the distribution of SOEs dividends hold the following three views: (1) Since the state is the investor of SOEs; it has the right to participate in dividend distribution as a shareholder. By name and under law, the shares of SOEs should belong to all citizens. The governmental departments are only exercising administrative power on their behalf. Therefore, all citizens, as opposed to certain grounds, should become direct beneficiaries. (2) The high wages and welfare benefits of monopolistic SOEs come from their high profitability as they enjoy institutional monopolies. These profits should be turned over to the State and then, through secondary distribution of the government, be used to safeguard public undertakings such as education, medical care and old-age pensions. If a monopoly industry determines the distribution of its profits without the consent of its shareholders (i.e. the people), it has abandoned the people's trust and infringed upon the wealth which ought to be the property of the entire people.»
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Milhaupt, Curtis; Zheng, Wentong (2015 թ․ մարտի 1). «Beyond Ownership: State Capitalism and the Chinese Firm». UF Law Faculty Publications.
  18. ↑ Pearson, Margaret; Rithmire, Meg; Tsai, Kellee S. (2021 թ․ սեպտեմբերի 1). «Party-State Capitalism in China». Current History (անգլերեն). 120 (827): 207–213. doi:10.1525/curh.2021.120.827.207. ISSN 0011-3530.
  19. ↑ Pearson, Margaret M.; Rithmire, Meg; Tsai, Kellee S. (2022 թ․ հոկտեմբերի 1). «China's Party-State Capitalism and International Backlash: From Interdependence to Insecurity». International Security (անգլերեն). 47 (2): 135–176. doi:10.1162/isec_a_00447. ISSN 0162-2889.
  20. ↑ «China: A city social dividend proposal captures national attention». Basic Income Earth Network. 2017 թ․ հուլիսի 30. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  21. ↑ Cui, Zhiyuan (2012). «Making Sense of the Chinese 'Socialist Market Economy': A Note». Modern China. 38 (6): 665–676. doi:10.1177/0097700412459700. JSTOR 41702477. S2CID 156702979.
  22. ↑ Market Socialism or Capitalism? Evidence from Chinese Financial Market Development, by Julan Du and Chenggang Xu. 2005. IEA 2005 Round Table on Market and Socialism.
  23. ↑ China: Market socialism or capitalism?
  24. ↑ C.J. Atkins. «The Leninist Heritage of the Socialist Market Economy». Political Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  25. ↑ Fabbri, Michele (2006 թ․ հունվարի 7). «China – "Socialist market economy" or just plain capitalism?». In Defense of Marxism.
  26. ↑ Gabriel, Satya J. (2003 թ․ հունիս). «The Transition from State Capitalism to Private Capitalism: Is Capitalism Here to Stay?». Mount Holyoke College. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 11-ին.
  27. ↑ Hanrahan, Mark (2014 թ․ օգոստոսի 21). «China State-Owned Enterprises Chiefs Face 50% Salary Cuts As Xi Jinping Launches Reform». International Business Times.
  28. ↑ Wang, Orange; Zhou Xin (2020 թ․ հունվարի 8). «China cements Communist Party's role at top of its SOEs, should 'execute the will of the party'». South China Morning Post.
  29. ↑ Yu, Jeanette (2012 թ․ հուլիսի 20). «New rules on democratic organization in Chinese enterprises». CMS.
  30. ↑ Xiaoyang, Zhu; Chan, Anita (2005 թ․ օգոստոսի 1). «Staff and Workers' Representative Congress: An Institutionalized Channel for Expression of Employees' Interests?». Chinese Sociology & Anthropology. 37 (4): 6–33. doi:10.1080/21620555.2005.11038349. S2CID 145168693.
  31. ↑ Hearing on Chinese State-Owned and State-Controlled Enterprises
  32. ↑ Hissey, Ian (2019 թ․ դեկտեմբերի 17). «Investing in Chinese State-Owned Enterprises». insight.factset.com. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 15-ին.
  33. ↑ CBNEditor (2021 թ․ հունվարի 18). «China's GDP Breaches 100 Trillion Yuan Threshold after Posting 2.3% Growth in 2020, Disposable Income up 4.7%». China Banking News (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 13-ին.
  34. ↑ Tjan, Sie Tek (2020 թ․ մայիսի 21). «How reform has made China's state-owned enterprises stronger». www.weforum.org. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  35. ↑ Tjan, Sie tek (2020 թ․ օգոստոսի 18). «The Biggest but not the Strongest: China's place in the Fortune Global 500». www.csis.org. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Scissors, Derek (2016 թ․ մայիսի 16). «China's SOE sector is bigger than some would have us think». Վերցված է 2018 թ․ մարտի 9-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  37. ↑ Fan, He (2015 թ․ փետրվարի 15). «The Long march to the mixed economy in China». East Asia Forum Quarterly: Volume 6, Number 4, 2014. 6 (4): 3–5. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 9-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 «Reform pays dividends for state firms». www.chinadaily.com.cn. China Daily. 2017 թ․ նոյեմբերի 11. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 9-ին.
  39. ↑ Milhaupt, Curtis; Zheng, Wentong (2015 թ․ մարտի 1). «Beyond Ownership: State Capitalism and the Chinese Firm». UF Law Faculty Publications.
  40. ↑ SOE Dividends: How Much and to Whom?, World Bank (17 October 2005): "Since the taxation reform in 1994, most SOEs have not paid any significant dividend to the government of China."
  41. ↑ «China to transfer state assets to social security funds». ChinaDaily.com.cn. 2017 թ․ նոյեմբերի 19. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 9-ին.
  42. ↑ Mattlin, Mikael (2011 թ․ ապրիլ). «Whose Money? The Tug-of-war over Chinese state enterprise profits» (PDF). The Finnish Institute of International Affairs.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Heilmann, Sebastian (2018). Red Swan: How Unorthodox Policy-Making Facilitated China's Rise. The Chinese University of Hong Kong Press. doi:10.2307/j.ctv2n7q6b. ISBN 978-962-996-827-4. JSTOR j.ctv2n7q6b.
  44. ↑ Rambures, Dominique (2015). The China Development Model: Between the State and the Market. Palgrave Macmillan UK. ISBN 9781137465498. «the planning system is a three-layer system: compulsory, contractual and indicative. At the upper level, the planning system is compulsory: documents outlining detailed sets of targets, including the human resources needed and the supply of raw materials and the financing needs, such as infrastructure programmes; development plans of the western provinces; education plans; health expenditures; research objectives, and so on. Generally speaking, included within compulsory planning are state-owned companies and banks and the monopolistic sectors under tight government control such as the Ministry of Railways. At the second level, the planning system is contractual: planning sets the objectives; the ways and means of a given industrial sector; and then negotiates with the corporations and the offices concerned to establish detailed objectives, as well as the allocation of resources to the targeted sectors. At the third and lowest level, the planning system is only an indicative: government schedule; industrial sector targets; the companies involved and inducement measures (government subsidies, tax exemption, bank lending and financial markets).»

Գրականություն խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոցիալիստական_շուկայական_տնտեսություն&oldid=9954077» էջից