Սահլ Սմբատյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Սմբատյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Սահլ Սմբատյան (արաբական աղբյուրներում՝ Սահլ իբն Սումբատ, որը աղավաղված հայկական Սահակ Սմբատյան անունն է), Արցախի հյուսիսային գավառների իշխան IX դարի 1-ին կեսին։ Առանշահիկների տոհմից։ Արցախի հարավային գավառների տեր Եսայի Աբու Մուսեի հետ գլխավորել է ազատագրական պայքարը արաբական տիրապետության դեմ։
| Սահլ Սմբատյան Եռանշահիկ | ||
| ||
|---|---|---|
| Հաջորդող | Ատրներսեհ | |
| Դավանանք | քրիստոնեություն | |
| Վախճանի օր | 855 | |
| Զավակներ | Ատրներսեհ (Խաչենի իշխան), Հովհաննես և Մուավիա | |
Համարվում է Խաչենի իշխանության առաջին ներկայացուցիչներից մեկը։ Կոչվել է Սյունիքի և Աղվանքի իշխան, Խաչեն ամրոցի տեր։ Իր տիրույթներին է միացրել նաև Գեղամա գավառը։ Որոշ աղբյուների հիման վրա երբեմն համարվել է Շաքիի հայոց արքայազն։
821 թվականին անսպասելի գրոհով Շիկաքար բերդում ջարդել է Ամարասն ավերած և մոտ հազար հոգի գերած արաբական մի զորախմբի։
821 թվականին Սահլ Սմբատյանը իր որդուն՝ արքայազն Ատրներսեհին ամուսնացրել է Միհրանյան տոհմի վերջին պայազատուհու՝ Սպրամի հետ։ Ատրներսեհը կառուցել է Հանդաբերդը և իշխանական ապարանք Վայկունիքում, իսկ իշխանուհի Սպրամը՝ Սոդքի Նորավանքը։
837 թվականին վճռական դեր է խաղացել Մուխանք դաշտում արաբական 12 000 զորքի դեմ տարած հաղթանակում։ Նույն տարում ձերբակալել և արաբական զորավար ալ–Աֆշինին է հանձնել Խուրամյան շարժման, առաջնորդ Բաբանին (Բաբեկ), որը պարբերաբար կողոպտում էր Արցախի և Սյունիքի գավառները, կոտորում բնակչությունը։ Կռվել է նաև Բուղա զորավարի դեմ։ Աղբյուրներում Սահլ Սմբատյան Արցախի հյուսիսային գավառների տեր է հիշվում 821-854 թվականներիին։ Հակաարաբական ընդվզումների համար 854 թվականին ձերբակալվել է և հայ ուրիշ իշխանների հետ տարվել տաժանակրության (Սամառա)։ Սահլ Սմբատյանին հաջորդել է կրտսեր որդին՝ Ատրներսեհը։
Գրականություն խմբագրել
- Բագրատ Ուլուբաբյան, Խաչենի իշխանությունը X-XVI դարերում, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան 1975
- Մովսես Կաղանկատվացի, «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն»
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 141)։ 
|