Ռոզիկա Շվիմմեր
Ռոզիկա Շվիմմեր (Ռոուժա Բեդի-Շվիմմեր, հունգ.՝ Bédy-Schwimmer Rózsa, սեպտեմբերի 11, 1877[1][2], Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա[3] - օգոստոսի 3, 1948[1][2], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[3]), հունգարացի պացիֆիստուհի, ֆեմինիստուհի և սուֆրաժիստուհի։ Նա եղել է աշխարհի առաջին ֆեդերալիստներից և աշխարհի առաջին կին դեսպաններից մեկը[4]։
| Ռոզիկա Շվիմմեր հունգ.՝ Rosika "Rózsa" Bédy-Schwimmer | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 11, 1877[1][2] |
| Ծննդավայր | Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա[3] |
| Մահացել է | օգոստոսի 3, 1948[1][2] (70 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[3] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Հունգարիա |
| Կրոն | աթեիզմ |
| Մասնագիտություն | լրագրող, ոչ գեղարվեստական գրող, քաղաքական գործիչ, հակապատերազմային ակտիվիստ, խմբագիր, դասախոս և սուֆրաժիստ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | ambassador of Hungary to Switzerland? |
| Անդամություն | Խաղաղության և ազատության կանանց միջազգային միություն և Հարատև խաղաղության կանանց միջազգային կոմիտե |
 Rosika Schwimmer Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Վաղ տարիներ խմբագրել
Ռոզիկա Շվիմմերը ծնվել է հրեական ընտանիքում Բուդապեշտում (Ավստրիա-Հունգարիա)։ Սովորել է երաժշտություն և լեզուներ, բայց երբ 1896 թվականին ընտանիքի ֆինանսական վիճակը վատթարացել է, աշխատանքի է անցնել որպես հաշվապահ։
Քաղաքական գործունեություն խմբագրել
1897 թվականին Շվիմմերը կազմակերպել է Հունգարիայի կին գործիչների միությունը[5], իսկ 1904 թվականին այլ հայտնի ֆեմինիստների հետ հիմնադրել է Հունգարական ֆեմինիստական ասոցիացիան (հունգ.՝ Feministák Egyesülete (FE))[6]: Նա օգնել է ստեղծել Հունգարիայի կանանց ազգային խորհուրդը և եղել է Հունգարիայի խաղաղության միության անդամ։ 1909 թվականին ներքին գործերի նախարարը նշանակել է նրան երեխանների բարեկեցության հարցերով կառավարման խորհրդում[5]։
1913 թվականին նա դարձել է Կանանց ընտրության իրավունքի միջազգային դաշինքի (IWSA) թղթակից-անդամ։ Շվիմմերը Քերրի Չափմեն Քեթթի հետ մեկնել է Եվրոպա և ընդունվել է կանանց ընտրական իրավունքի վերաբերյալ դասընթացների։ Նա նաև խմբագրել է «A nő (Կին)» ամսագիրը[7]։ 1914 թվականին Շվիմմերը տեղափոխվել է Լոնդոն, որտեղ թղթակցել է եվրոպական տարբեր թերթերի և եղել է IWSA-ի մամուլի քարտուղար[8]։ Երբ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվել է, նա չի կարողացել վերադառնալ տուն և սկսել է քարոզել ռազմական գործողությունների դադարեցման համար։ 1914 թվականին այցելել է Միացյալ Նահանգներ՝ պահանջելով նախագահ Վուդրո Վիլսոնից չեզոք համաժողով անցկացնել պատերազմը դադարեցնելու համար։ 1915 թվականին մասնակցել է Աշխարհի կանանց կուսակցության ձևավորմանը։
Կանանց միջազգային կոնգրեսում (ապրիլի 28-ից մայիսի 19-ը, Հաագա, Նիդերլանդներ) Շվիմմերի առաջարկը՝ պատերազմող երկրների կառավարություննների միջև շարունակական միջնորդության համար չեզոք համաժողով անցկացնելու մասին առաջարկն ընդունվել է։ Այդ նույն տարում ավելի ուշ նա ստացել է Հենրի Ֆորդի աջակցությունը, որը Ստոկհոլմում վարձել է «Խաղաղության նավը»[9]։ 1916 թվականին հունիսին, հիասթափված Ֆորդի ջանքերից, նա կազմակերպել է Անհապաղ միջնորդության միջազգային կոմիտե։ Զինադադարից հետո Շվիմմերը դարձել է Խաղաղության և ազատության համար կանանց միջազգային լիգայի փոխնախագահ։
1918 թվականին, երբ Հունգարիան Ավստրո-Հունգարիայից անկախություն է ստացել, նոյեմբերի 19-ին Հունգարիայի վարչապետ Միհայ Կարոյիին նշանակվել է Շվեյցարիայում դեսպան[10]։ Նրա առաքելությունը հաջողությամբ չի պսակվել, և 1919 թվականի հունվարին Շվիմմերին հետ են կանչել։ Երբ 1919 թվականին կոմունիստները սկսել են վերահսկել կառավարությանը, նա հանդես է եկել ընդդեմ Հունգարիայի խորհրդային հանրապետության ղեկավարությանը և ընդդեմ իշխող սպիտակ ուժերին՝ կորցնելով քաղաքացիական իրավունքները։ Երբ Միկլոշ Հորտիի կառավարությունը տապալել է Հունգարիայի խորհրդային հանրապետությունը, նա 1920 թվականին փախել է Վիեննա, իսկ 1921 թվականին՝ ԱՄՆ։ Նա բնակություն է հաստատել Չիկագոյում և այլսև չի վերադարձել Հունգարիա։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #11743079X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Peter Pastor, «The Diplomatic Fiasco of the Modern World’s First Woman Ambassador, Roza Bedy-Schwimmer.» East European Quarterly, Vol. 8, No. 4, 1974: 273—282
- ↑ 5,0 5,1 Wenger, Beth (2009 թ․ մարտի 20). «Rosika Schwimmer (1877 – 1948)». Jewish Women's Archive. Brookline, Massachusetts: Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ Papp, Claudia. «Meller, Mrs Artur, Eugénia Miskolczy (1872–1944)». Biographical dictionary of women's movements and feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th centuries. Budapest, Hungary: Central European University Press. էջեր 331–335. ISBN 978-963-7326-39-4.
- ↑ http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Schwimmer_Rozsika
- ↑ Gerit von Leitner. Wollen wir unsere Hände in Unschuld waschen? Gertrud Woker (1878—1968), Chemikerin & Internationale Frauenliga 1915—1968. Berlin: Weidler, 1998, 3-89693-125-3, p. 99.
- ↑ Barbara S. Kraft: The Peace Ship: Henry Ford’s Pacifist Adventure in the First World War. Macmillan, New York 1978.
- ↑ Tibor Grant, «Against All Odds: Vira B. Whitehouse and Rosika Schwimmer in Switzherland, 1918.» American Studies International, Vol. 40, No. 1, 2002: 34-51
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոզիկա Շվիմմեր» հոդվածին։ |