Ռաֆայել Իշխանյան

Ռաֆայել Իշխանյան
Ծնվել է	մարտի 9, 1922; Երևան, Հայկական ԽՍՀ
Մահացել է	փետրվարի 6, 1995 (72 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Մասնագիտություն	բանասեր, գրականագետ, գրքագետ, լեզվաբան, գրադարանագետ, աղբյուրագետ և մատենագետ
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան և Հայաստանի Ազգային Գրադարան
Պաշտոն(ներ)	տնօրեն և պառլամենտի անդամ
Ալմա մատեր	Նիկոլ Աղբալյանի անվան թիվ 19 հիմնական դպրոց (1939), ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ (1949) և Մոսկվայի մշակույթի պետական ինստիտուտ (1954)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1976)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Պարգևներ

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Իշխանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Ռաֆայել Ավետիսի Իշխանյան (մարտի 9, 1922(1922-03-09)^[1]^[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ^[1]^[2] - փետրվարի 6, 1995(1995-02-06)^[2], Երևան, Հայաստան^[2]), լեզվաբան, գրականագետ, մատենագետ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1973), պրոֆեսոր (1978), Հայաստանի գերագույն խորհրդի պատգամավոր 1991-1995 թվականներին, Հայաստանի Ազգային գրադարանի տնօրեն 1991-1995 թվականներին։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է հեղափոխականներ Ավետիս Մելքոնի Կիրակոսյանի (1896-1937), գնդակահարվել է ստալինյան բռնաճնշումներին) և Հայկանուշ Արսենի Իշխանյանի (1900-1930) ընտանիքում։ 1939 թվականին ավարտել է Կրուպսկայայի անվան (այժմ՝ Նիկոլ Աղբալյան) դպրոցը և ընդունվել Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետ։ 1940 թվականին զորակոչվում է Կարմիր բանակ, մասնակցում Հայրենական մեծ պատերազմի գործողություններին, վիրավորվում և գերի է ընկնում, գերությունից ազատվելուց հետո կրկին մասնակցում է ռազմական գործողություններին։ Պատերազմի ավարտից հետո զորացրվում է։ 1949 թվականին ավարտում է Երևանի պետական համալսարանը։ 1954 թվականին ավարտում է Մոսկվայի գրադարանային ինստիտուտը։ 1962 թ. պաշտպանում է թեկնածուական ատենախոսություն՝ «Ակսել Բակունց» թեմայով, իսկ 1973 թվականին դոկտորական ատենախոսություն՝ «Հայ նոր գրականության լեզվի պատմություն» թեմայով։ 1955-1963 թվականներին աշխատել է Հանրային գրադարանում (այժմ` Ազգային)` որպես ավագ գրադարանավար, ենթաբաժնի վարիչ, ապա բաժնի վարիչ, Մաշտոցի անվան մատենադարանում գիտական գրադարանի տնօրեն։ Դասավանդել է Հայաստանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտում։ 1963-1992 թվականներին աշխատել է համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի հայոց լեզվի և հայոց լեզվի պատմության ամբիոններում, դասավանդել է ժամանակակից հայոց լեզու, բարբառագիտություն, հայ գրականության լեզվի պատմություն։ 1991 թվականից մինչև կյանքի վերջը Հայաստանի Ազգային գրադարանի տնօրենն էր և Հայաստանի գերագույն խորհրդի պատգամավոր։

Հրատարակված գրքերը խմբագրել

հայերեն խմբագրել

Ակսել Բակունց. կենսագրություն և մատենագիտություն, «ՀՍՍՌ Ալ. Մյասնկիյանի անվ. պետական ռեսպուբլիական գրադարան»։ Երևան, 1960
Բակունցի լեզվական արվեստը։ «Միտք», Երևան 1965
Հայ հնատիպ գիրքը։ «Գիտելիք», Երևան, 1968
Արդի հայերենի հոլովումը և խոնարհումը։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1971
500 բառ, որոնք ուղղագրության տեսակետից դժվարություններ ունեն։ «Լույս», Երևան, 1971
Տերյանի լեզվական արվեստը, Դասախոսություն, մաս 1։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1972
Բակունցի կյանքն ու արվեստը։ «Հայաստան», Երևան, 1974
Հայ գրքի պատմություն, հատոր 1. Հայ տպագիր գիրքը 16-17-րդ դարերում։ «Հայաստան», 1977
Արևելահայ բանաստեղծության լեզվի պատմություն (17-րդ դարից մինչև 1920 թ.)։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1978
Նոր գրական հայերենը 17-18-րդ դարերում։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1979
Ակնարկ հայերենի տերմինաշինության։ «Լույս», Երևան, 1981
Հայ գիրքը. 1512-1920։ ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1981
Հակոբ Մեղապարտ։ «Հայաստան», Երևան, 1982
Մեր ուղղագրութեան հիմնահարցը։ Նոր Ջուղա, 1983
Հայերի ծագումն ու հնագոյն պատմութիւնը։ Պէյրութ, 1984
Արդի հայերենի շարահյուսություն. պարզ նախադասություն։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1986
Մայրենին։ «Լույս», Երևան, 1986
Հայ ժողովրդի ծագման ու հնագույն պատմության հարցեր։ «Հայաստան», Երևան, 1988
Պատկերազարդ պատմություն հայոց. գիրք առաջին։ «Արևիկ», Երևան, 1990 ISBN 5-8077-0478-9
Բնիկ հայերեն բառեր և հնագույն փոխառություններ։ «Երևանի համալսարան», Երևան, 1989
Տերյանն ինչպես որ կա։ «Գիտելիք», 1990
Երրորդ ուժի բացառման օրենքը (հոդվածներ)։ «Ազատ խոսք», Երևան, 1991 ISBN 5807902505
Դասական ուղղագրության կանոններ։ «Արևիկ», Երևան, 1991
Մեր ինքնության գլխավոր նշանը (գրականագիտական հետազոտություններ)։ «Նաիրի», Երևան, 1991 ISBN 5-550-00429-1
Պատկերազարդ պատմություն հայոց. գիրք երկրորդ։ «Արևիկ», Երևան, 1997 ISBN 5-8077-0174-7 գիրք երկրորդ)ISBN 5-8077-0246-8
Պատկերազարդ պատմություն հայոց. գիրք երրորդ։ «Հայաստան», Երևան, 2004 ISBN 5-540-01728-5
Իրական պատմություններ (պատմվածքներ)։ «Վան Արյան», Երևան, 2004, ISBN 99941-38-09X

ռուսերեն խմբագրել

Создание библиографии армянской печати. Советская библография, Москва, 1959
Аксел Бакунц։ Жизнь и вопросы творчества (Автореферат дисс. соиск. уч. ст. канд. филол. наук). Ереван, 1962, 19ст
Книгопечатание в Армении - В кн. 400 лет русского книгопечатания. Москва, исд. АН СССР, 1964, с. 125-129, 240-246, 328-331, 454-457, 585-587
Очерки по истории языка новой армянской литературы (Автореф. дисс. на соиск. уч. ст. докт. филол. наук). Ереван, 1972, 58с.
Армянская книга. Ереван, Советакан грох, 1978, 44с (соавтор Сен Аревшатян)
Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, издательство «Грааль», Москва, 2002 ISBN 5946880152

անգլերեն խմբագրել

On the Origin and Earliest History of the Armenian People, trans. N. Ouzounian, Montreal, 1989

լեհերեն խմբագրել

Ksiazka Ormianska W Latach 1512 - 1920, Ossolineum, ISBN 8304041782

Թարգմանություններ խմբագրել

Բայրոն Ջորջ Գորդոն։ Երկերի ժողովածու.- Երևան։ Հայաստան, 1965.- 562 էջ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռաֆայել Իշխանյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 376)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_4b24f3978d663211-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.

[_83bb247fc9afdd36-3] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[1]

[2]

[3]

Ռաֆայել Իշխանյան

Ծնվել է	մարտի 9, 1922(1922-03-09)^[1]^[2] Երևան, Հայկական ԽՍՀ^[1]^[2]
Մահացել է	փետրվարի 6, 1995(1995-02-06)^[2] (72 տարեկան) Երևան, Հայաստան^[2]
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Մասնագիտություն	բանասեր, գրականագետ, գրքագետ, լեզվաբան, գրադարանագետ, աղբյուրագետ և մատենագետ
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան^[1] և Հայաստանի Ազգային Գրադարան
Պաշտոն(ներ)	տնօրեն և պառլամենտի անդամ
Ալմա մատեր	Նիկոլ Աղբալյանի անվան թիվ 19 հիմնական դպրոց (1939), ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ (1949)^[1] և Մոսկվայի մշակույթի պետական ինստիտուտ (1954)
Կոչում	պրոֆեսոր^[1]
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր^[1] (1976)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն^[3]
Պարգևներ