Ջեք (պավիան)

Ջեք
Տեսակ	առանձնյակ
Ծնվել է	անհայտ
Սատկել է	1890
	Jack (baboon) Վիքիպահեստում

Ջեք (անհայտ - 1890), արջանման պավիան, որն ապրել է Հարավային Աֆրիկայում և հայտնի է դարձել որպես հաշմանդամություն ունեցող երկաթուղային ազդարարի օգնական^[1]։

Ջեքը ոտքեր չունեցող ազդարար Ջեյմս Էդվին Ուայդի ընտանի կենդանին և օգնականն է եղել։ Ուայդն աշխատում էր Քեյփթաունի պետական երկաթգծում սկզբում որպես պահակ, իսկ հետո՝ որպես ազդարար։ Ջեյմս Ուայդը հայտնի էր Ջամփեր՝ «ցատկող» մականունով, քանի որ վագոնից վագոն ցատկելու սովորություն ուներ։ Անհաջող ցատկից հետո նա ընկել է գնացքի տակ և կորցրել երկու ոտքը^[1]։ Իր պարտականությունները շարունակելու հնարավորություն փնտրելով՝ Ուայդը, որպես իրեն օգնական ձեռք է բերել մի պավիան։ Ջեք անունով պավիանը, որին տեսել էր շուկայում վանդակում փակված, նրան խելացի էր թվացել։ Ջեյմսի դիտարկումները հաստատվել են. շուտով նրա ղեկավարությամբ Ջեքը տիրապետել է բազմաթիվ հմտությունների․ նա ջուր է բերել տիրոջը, մաքրել նրա սենյակը և սկսել է հրել սայլակը։ Շուտով պավիանը նույնիսկ սովորել է փոխել գնացքների շարժումը ուղղորդող սլաքները և կառավարել երկաթուղային լուսազդանշանը։ Սկզբում Ջեքն այդ գործողությունները կատարել է միայն Ուայդի հրամանով և նրա հսկողության ներքո, սակայն որոշ ժամանակ անց նա կարողացել է դրանք ամբողջությամբ իրականացնել ինքնուրույն։

Այն բանից հետո, երբ ուղևորներն սկսել են տեղեկություններ հայտնել, որ Պորտ Էլիզաբեթ քաղաքի մոտ գտնվող Էյթենհախի կայարանում մի կապիկ շահագործում է երկաթուղային լուսազդանշանը, երկաթուղու վարչակազմը պաշտոնական հետաքննություն է սկսել այս հարցի վերաբերյալ^[2]։

Ի վերջո, չնայած նախնական թերահավատությանը, երկաթուղու ղեկավարությունը որոշել է պաշտոնապես վարձել Ջեքին այն բանից հետո, երբ հատուկ հանձնաժողովը ստուգել է պարտականությունների կատարման նրա հմտությունը։ Պավիանին նշանակել են օրական քսան ցենտ աշխատավարձ, և ամեն շաբաթ նա ստացել է կես շիշ գարեջուր^[3]։ Բազմիցս հաղորդվել է, որ երկաթուղում աշխատելու ընթացքում Ջեքը երբեք չի սխալվել։

Ինը տարվա ծառայությունից հետո Ջեքը սատկել է տուբերկուլյոզից 1890 թվականին^[2]։ Ջեյմսը խորապես վշտացել է ընկերոջ մահից։ Հայտնի արջանման պավիանի գանգը գտնվում է Գրեմսթաունի Օլբանի թանգարանի հավաքածուում։ Ջեքի լուսանկարները ցուցադրված են հին Էյտենհախի երկաթուղային կայարանի շենքում^[4]։

Գրականություն խմբագրել

Cheney, Dorothy L.; Seyfarth, Robert M. The Primate Mind in Myth and Legend. — University of Chicago Press, 2008. — ISBN 0226102440
Simon Conway Morris Life's Solution: Inevitable Humans in a Lonely Universe. — Cambridge University Press, 2003. — ISBN 978-1-139-44080-6
Simon Conway Morris: Jenseits des Zufalls. Wir Menschen im einsamen Universum. 1. Auflage. Berlin University Press, Berlin 2008 (Originaltitel: Life’s Solution: Inevitable humans in a Lonely Universe), ISBN 978-3-940432-07-0, Jack, der Eisenbahner-Pavian, S. 178ff.
Karen Duve und Thies Völker: Lexikon berühmter Tiere. Eichborn Verlag, Frankfurt am Main 1997, ISBN 3-8218-0505-6.
David Wallechinsky, Amy, Irving Wallace, David Wallechinsky (Hrsg.): Rowohlts Bunte Liste. Das unersetzliche Nachschlagewerk für Individualisten. Rowohlt Verlag, Reinbek 1983, ISBN 3-499-15181-2 (rororo; 5181).

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Williams, Michael (2012 թ․ օգոստոսի 2). «Stranger Than Fiction: Jack the Signalman». Knoxville Daily Sun. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Cheney, Seyfarth, 2008, էջ 31
↑ «Архивированная копия» (անհայտ լեզու). Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)«Архивированная копия». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
↑ «Архивированная копия» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 3. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 26-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)«Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 26-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջեք (պավիան)» հոդվածին։

[Williams-1] 1,0 ^1,1 Williams, Michael (2012 թ․ օգոստոսի 2). «Stranger Than Fiction: Jack the Signalman». Knoxville Daily Sun. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.

[Cheney,_Seyfarth—2008——31-2] 2,0 ^2,1 Cheney, Seyfarth, 2008, էջ 31

[3] «Архивированная копия» (անհայտ լեզու). Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)«Архивированная копия». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)

[4] «Архивированная копия» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 3. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 26-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)«Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 26-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]